Rusland / Sovjet-Unie

Rusland en de Sovjet-Unie zijn in ditzelfde thema ondergebracht. Andere vroegere Sovjet-republieken hebben hun eigen thema, zoals Belarus (Wit-Rusland) en Oekraïne.




Het Russische breedspoor

Er wordt weleens beweerd dat Rusland voor breedspoor (1520 mm) koos om strategische redenen: het zou het voor buitenlandse troepen moeilijker maken om het land binnen te trekken. De Engelse ingenieur die de spoorlijn Moskou-Petersburg ontwierp koos echter voor 5 feet omdat dat een gemakkelijke maat was. Er was op dat moment geen enkel zicht op een verbinding van deze spoorlijn met die van andere landen. Toen Duitsland tijdens de Eerste Wereldoorlog Rusland binnenviel, bleek het breedspoor ook nauwelijks een belemmering: men kon eenvoudig een van de spoorstaven loshalen en iets naar binnen weer op de dwarsliggers bevestigen.



Russische stoomlocomotieven

Киев (Kiev), 4 november 2010. Loc ФДП (FDp) 20-578, een Russische sneltreinloc uit 1932. De oorspronkelijke type-aanduiding was ИС (IS). Dat waren de initialen van Iosif (Josef) Stalin. Toen die in ongenade was gevallen veranderde men dit in ФД (FD), naar Felix Derzhinsky, geliefd oprichter van de Russische geheime politie. De kleine letter erachter geeft aan dat het om een personentreinloc gaat. Foto Steven Bosdijk.


Van de ИС (IS) bestond ook een goederentreinvariant. In Tchaplino stond in 1998 loc ФД (FD) 20-939 weg te roesten. Foto Jo Roesen.


Bunnik (Бунник), 7 november 2010. Loc Су (Su) 251-86. De gele hekjes zijn wat fors uitgevallen op dit model 1:160. De originele loc is bewaard gebleven, evenals onder andere loc 251-58 (zie hieronder). Collectie Nico Spilt.


Loc Су (Su) 251-58 in 1991 met een excursietrein tussen Viborg (Finse grens) en Zelenogorsk (bij St. Petersburg). Foto Gérard van Teeffelen.


Киевский вокзал (Kievski Vokzal), 5 juni 2011. Stoomloc Эр 774-38 van de Moskouse Spoorwegen (Московская железная дорога). Foto Peter van de Witte. Het Russische woord voor station is вокзал (Vokzal). Dit woord is te danken aan een vergissing van een Russische delegatie die in de 19e eeuw een bezoek bracht aan Engeland. Men kwam daar de naam 'Vauxhall' tegen en interpreteerde die als als aanduiding van een treinstation. Vauxhall is een grote Londense lusttuin. Met dank aan Steven Bosdijk.


Musselkanaal, 8 juli 2007. STAR-loc TЭ 5933 met de Teddyberenexpress. Een Duitse Kriegslokomotive met enkele Russische details, zoals een kleine rookastdeur en een enorme schijnwerper. Deze loc is als 52 5933 gebouwd door Schwartzkopff en is direct na de oplevering in 1943 terecht gekomen in Oekraïne. Na de oorlog is de loc daar achtergebleven. Daar droeg ze het nummer TЭ 5933 (T staat voor трофей = trofee, oorlogsbuit; Э is de cyrillische E, een typeaanduiding). De loc heeft vooral gediend als strategische militaire reserve, en is zover bekend niet omgespoord geweest naar het Russische breedspoor. In 1994 is de loc verkocht. Na enkele omzwervingen kwam ze terecht bij de Museumspoorlijn STAR. Foto Fokko van der Laan.


Locs met condenstender

In Rusland zijn condenstenders op grote schaal gebruikt, in gebieden waar weinig of slecht water beschikbaar was. Vanaf 1936 zijn zo'n 1200 locomotieven voorzien van dit systeem, voor het merendeel locs van het hier getoonde type. Behalve dat ze water bespaarden, bleken deze locomotieven ook zuiniger om te gaan met brandstof en was er minder onderhoud nodig aan de ketels. De uit de cilinders afkomstige stoom wordt eerst door twee turbines geleid. De eerste turbine (1) zorgt voor de trek op het vuur. De tweede turbine (8) drijft de ventilatoren (10) aan die boven in de tender zitten. De stoom wordt afgekoeld in radiatoren (11). Het gecondenseerde water kan opnieuw worden gebruikt. Dit is een oliegestookte locomotief, waarin de stookolie moet worden verwarmd (7) om bruikbaar te zijn. Ook de watervoorraad (18) wordt met stoom voorverwarmd. Bron: "Russian Steam Locomotives". H.M. LeFleming & J.H. Price. John Marshbank Limited, London, 1960.

Neuenmarkt-Wirsberg, 17 augustus 2005. Om langere afstanden te kunnen rijden zonder water te hoeven innemen, werden bijna 200 locs van de Baureihe 52 voorzien van een condenstender. Van deze tenders bestonden twee uitvoeringen, een grote met vijf assen en een kleinere met vier assen. Op deze foto is de kleinere versie te zien.


AA20: Stalins locomotief (ААНДРЕЕВ)

In de Sovjet-Unie is in 1934 een loc met asopstelling 2'G2' gebouwd. De bijnaam van deze enorme maar onbruikbare machine: Stalins locomotief.



Российских локомотивов (Russische locomotieven)

Beelden uit een interessante catalogus van een Russische locomotiefbouwer, uit omstreeks 1970. Gelukkig met Duitse teksten, want Russisch is een taal die ik wat minder makkelijk lees. Rechts het logo van Energomachexport (ЭMЭ) uit Moskou.

Meer fabrieksfoto's.


ГП1

Fabrieksfoto van de Russische ГП1 (GP1). Dit is een van de twee experimentele gasturbinelocs die in 1964 zijn gebouwd. Het aantrekkelijke was dat deze locs op stookolie konden rijden in plaats van dure dieselolie. Een succes bleek het niet; in 1970 werden de locs al weer afgevoerd.


TЭ109

Fabrieksfoto van de Russische TЭ109, bouwjaar 1968. Dit is het prototype van de loc die we later ook nog door Nederland hebben zien rijden: de Russenschreck.


M62

Fabrieksfoto van de Russische M62, gebouwd vanaf 1964. Deze locs zijn onder andere ook aan Oost-Duitsland geleverd. Daar stonden ze bekend als Taigatrommel, naar de herrie die ze maakten.


МД-54-4

Fabrieksfoto van de Russische MD-54-4 (МД-54-4), circa 1970. Dit smalspoorlocje (750 mm) heeft een dieselmotor die via cardankoppelingen verbonden is met de assen van de twee draaistellen. Net als de stoomvarianten, zoals de Shay-locomotief en de Climax-locomotief, is het locje bij uitstek geschikt voor bochtige en hobbelige spoorlijnen.


ЭK13

Dit elektrische rangeerlocje type EK13 (ЭK13) is speciaal gebouwd om dienst te doen bij cokesfabrieken. De machinist zit hoog te paard, zodat hij goed over de trein heen kan kijken. Via een trap bereikt hij zijn cabine. Aan de andere kant van het locje zitten drie horizontale stroomafnemers waarmee de 380 volt draaistroom wordt opgenomen.


Russische overweg.


Russische turbotrein (sovjet of sofjet?)

Expertimentele turbotrein uit de jaren zeventig. Deze SVL (Russische afkorting voor hogesnelheidstesttrein) is door een fabriek in Kalinin gebouwd op basis van een treinstel van het type ER22. Hierop waren twee vliegtuigstraalmotoren gemonteerd van het type Ivchenko AI-25. De motoren zaten aan de voorkant van de trein. Tijdens testritten haalde de SVL een topsnelheid van zo'n 250 km/uur. Hetzelfde type motoren is ook gebruikt voor experimenten met een schip; dit bereikte 100 km/uur. De SVL staat nu weg te roesten op het fabrieksterrein.

  • Kalinin (Калинин) was de Sovjetnaam van de 800 jaar oude stad Tver (Тверь); de stad heeft sinds 1990 weer haar oorspronkelijke naam terug. De fabriek zelf is in 1898 opgericht. In de Sovjettijd heette de fabriek Калининский вагоностроительный завод (Kalininse wagonfabriek). Na de politieke omwenteling is de naam gewijzigd in Тверской вагоностроительный завод (Tverse wagonfabriek). De fabriek heeft tienduizend werknemers. www.tvz.ru

In de Verenigde Staten heeft de New York Central eveneens geëxperimenteerd met straalmotoren: de RDC. Het is allemaal niets geworden: het is veel eenvoudiger om normale treinen snel te laten rijden (Shinkansen, TGV, ICE). Vergelijk ook de Duitse Schienenzeppelin.


Ленинград (Leningrad) tijdens het beleg in de Tweede Wereldoorlog en 65 jaar na de bevrijding. Fotomontage van Sergey Larenkov: oude foto over nieuwe foto. Bekijk zijn site sergey-larenkov.livejournal.com.


Spoorwegmuseum St. Petersburg

St. Petersburg, maart 2019. In en bij het spoorwegmuseum aldaar, onder andere een rijdende lanceerinrichting. Foto's Eelko de Groot.


Legermuseum Moskou

Moskou, 6 januari 2011. Een gepansterde stoomloc in het Legermuseum. De loc zelf is gebouwd in 1896 en de tender met geschutkoepel in 1917. De bemanning bestond uit zes personen. Foto's Steven Bosdijk.


Leiden, 15 november 2009. Etalage van een drankdealer in de binnenstad. Red Army-wodka (40%) in geschenkverpakking.


Sapsan, de Russische ICE

Petrovsko-Razoemovskaja (Петровско-Разумовская), 4 april 2011. Een treinstel van het type Sapsan (Сапсан, slechtvalk) is onderweg van Sint Petersburg naar Moskou. Deze treinen zijn vanaf 2009 gebouwd door Siemens, type Velaro RUS EVS. Ze zijn wat breder dan de bij ons bekende ICE's en ze rijden uiteraard op breedspoor (1520 mm). De Russische spoorwegen hebben acht tiendelige treinstellen besteld, waarvan vier voor 3000 volt gelijkspanning (EVS1) en vier die bovendien op 25 kV wisselspanning kunnen rijden (EVS2). Deze laatste doen dienst op de lijn naar Nizhny Novgorod (Ни́жний Но́вгород). De dienstsnelheid is 250 km/uur. Foto Steven Bosdijk.


Moskou, 26 juli 2013. Een treinstel van het type Sapsan staat op het punt te vertrekken naar Sint-Petersburg (Санкт-Петербург). "Een prachtige treinreis. Met een maximale snelheid van 200 km/uur vliegt het landschap aan je voorbij, echter niet te snel: je krijgt een uitstekende indruk van de leegte van Rusland," meldt ons fotograaf Peter Harmsen.


Russische trein in Berlijn

Berlin Zoologischer Garten, 25 augustus 2009. Loc 145 015 van DB Logistics is binnengelopen met de Moskau Express. De trein eindigt hier, hoewel een enkel koersbord de indruk wekt dat het de trein naar St. Petersburg is. De rijtuigen zijn van de RZD (Rossiiskie Zheleznye Dorogi). Aan de Russische grens zijn de wielstellen aangepast aan het normaalspoor. (Er heeft in Berlijn ooit Russisch breedspoor gelegen. Om ervoor te zorgen dat Stalin de onderhandelingen in Potsdam met zijn eigen trein kon bezoeken, had men in 1945 een van de spoorbanen omgebouwd!)


Panorama Transsibérien

De Transsiberië Express op de Parijse Wereldtentoonstelling van 1900

In 1890 besloot de Russische tsaar tot de aanleg van een spoorlijn van Moskou naar Vladivostok. Deze langste spoorlijn ter wereld kwam pas in 1916 gereed. Op de Wereldtentoonstelling van 1900 in Parijs presenteerden Rusland en rijtuigexploitant Wagons-Lits de Transsiberië Express. Bezoekers konden de luxe aan boord ervaren in enkele echte rijtuigen. Twee verschillende bewegende panorama's — een populaire presentatietechniek rond 1900 — gaven een beeld van de reis door de Oeral, Siberië en Mantsjoerije. Het ene was meer een attractie dan een kunstwerk. Het andere panorama vormde het langste schilderij ter wereld. Lees het artikel op retours.eu door Arjan den Boer.

Een nieuw reisland

Sovjet-affiches van Intourist

Rond 1930 wilde de Sovjetunie buitenlandse toeristen trekken om vreemde valuta binnen te halen en het imago te verbeteren. Door de economische crisis was er in het westen interesse voor het communistische experiment. Op instigatie van Stalin en de partijtop werd Intourist opgericht, verantwoordelijk voor de werving, begeleiding en accommodatie van alle buitenlandse gasten. Om de doelgroep aan te spreken werden Westerse reclamestijlen gebruikt. Intourist-affiches toonden geen land van arbeiders en boeren, maar een toeristisch paradijs. Treinen waren daarop geen iconen van vooruitgang maar comfortabele vervoermiddelen. Intourist-vrouwen werkten niet fanatiek in een fabriek maar waren mondain of exotisch. Lees het artikel op retours.eu door Arjan den Boer.





Postzegels uit de tijd van de Sovjet-Unie.


Russian Steam Locomotives. H.M. LeFleming & J.H. Price. John Marshbank Limited, London, 1960. Met onder andere uitleg van de werking van de condenstender, waar zo'n 1200 locomotieven van voorzien zijn geweest.


Trans-Siberian Rail Guide. Robert Strauss. Bradt Publications, UK / Hunter Publishing, USA. 1987, updated 1988. ISBN 0946983062.

Ik kreeg deze handige gids van mijn broer, die in 1989 met de Trans Mongolië Express reisde van Moskou naar Peking.


Metro's. Kees Hazelzet. Alkenreeks 133. Jaren 60. Op het omslag een foto van een Russisch metrostation.

Die sowjetische Metro. Abteilung der UdSSR auf der allgemeinen Weltaussstellung in Brüssel, 1958.

Een enigszins propagandistische brochure over de metro's van Moskou en Leningrad, die bekendstaan om hun royaal van marmer en kroonluchters voorziene stations. Deze ondergrondse paleizen dienen tot heil van het socialisme. De brochure is waarschijnlijk ook in andere talen verschenen.

 

Zie ook:




vorige       start       omhoog