Dieseltreinstellen - DE 5

Deze treinstellen waren ontworpen voor het snelle lange­afstandsverkeer, zelfs naar het buitenland, maar vanwege de oorlog is het daar nooit van gekomen. Vanaf 1940 zijn 20 treinstellen gebouwd (nummers 51 t/m 70). Ze bestonden uit vier rijtuigen en een motorwagen met bagageruimte. De kopvorm was afgeleid van de motorrijtuigen omBC 2901-2908.

Een aardig detail is dat de motorwagens, wanneer ze niet in een treinstel waren opgenomen, op eigen kracht konden rangeren. Ze hadden namelijk een kleine bestuurderscabine. De bestuurder moest dan wel uit een zijraampje hangen om te zien waar hij reed. In de laatste jaren van hun bestaan was het nodig dat op de motorwagens een begeleider dienst deed, om koelwater en smeerolie op peil te houden. De vijfwagenstellen konden gecombineerd rijden met de dieselelektrische driewagenstellen DE 3.

In de oorlog is veel materieel verloren gegaan. Onder andere met behulp van bakken van de elektrische treinstellen mat.'40 wist men uiteindelijk weer 14 treinstellen op de baan te krijgen. Deze kregen de nummers 181 t/m 192, 196 en 197. Voor deze stellen waren 15 motorwagens beschikbaar, mD 181 t/m 195, zodat men altijd één reserve had. In 1964 ging bij een ongeluk in Westervoort treinstel 192 met motorwagen mD 195 verloren.

Afscheid

De NVBS kon in 1973 afscheid nemen met een rit naar Groningen. In 1974 ging de laatste dieselvijf uit dienst. Ze zijn allemaal gesloopt; het Spoorwegmuseum "had al een dieseltrein".

Een pas gebouwde DE5 bij Werkspoor (collectie Nico Spilt). Een blauwe DE5 in Amsterdam CS (collectie NVBS).

Ommen, eerste helft jaren 50. Een DE5-treinstel op weg van Zwolle naar Emmen. Waarschijnlijk een extra trein, want normaal was een DE1 of DE2 genoeg voor deze lijn. Rechts in de achtergrond de garage van N.V. Salland, een van de voorlopers van busbedrijf Connexxion. Foto Edwin Pettman, collectie Mike Morant.

Gorinchem, 22 augustus 1958. De eerste foto toont dieseldrie 161 die komend uit Dordrecht de overweg in de Schelluinseweg passeert, vlak voor aankomst in het station. Parallel aan de Schelluinseweg liep de Schelluinse Vliet, toen het open riool van de stad Gorinchem. De tweede foto toont dieselvijf 181 die rond zessen van Gorinchem naar Geldermalsen vertrekt. Op het kleine emplacement is links in de verte nog een sik te zien. Foto's Pieter van Puffelen.

Utrecht CS, 10 september 1966. Treinstellen DE 5 186 en 181 als ledig materieel 3.6123 uit Geldermalsen, bestemd voor de dieselloods (tegenwoordig HTMU). Foto Adriaan Pothuizen.

Utrecht CS, 3 maart 1969. Treinstel 183 komt als rangeerdeel (dus met één frontsein brandend) uit de dieselloods. Rechts post A.

Nijmegen en Utrecht, 30 juni 1969. Twee keer treinstel 186, met motorwagen mD 189, dat op weg is naar zijn thuisbasis: de lijnwerkplaats Utrecht. Let op de vouwbalgen tussen de rijtuigen: die zijn met zeildoek afgedekt, om vervuiling te voorkomen en om de treinstellen er wat gestroomlijnder uit te laten zien. Dit was ook bij andere treinstellen gebruikelijk, maar na verloop van tijd verdween deze afdekking. Alleen bij de DE5- en de TEE-treinstellen bleef het gebruikelijk om de vouwbalgen af te dekken.

Enkhuizen, 29 juli 1967 en 4 juli 1969. Vijfwagenstellen in de dienst op Amsterdam. Op de onderste foto treinstel 185. Er waren meer motorwagens dan treinstellen, zodat niet een heel treinstel buiten dienst hoefde als de motoren gereviseerd moesten worden. Zo reed treinstel 185 in deze tijd met motorwagen mD 186. Het heeft er verder niets mee te maken, maar dit stadje is ook bekend van de Enkhuizer Almanak.

Amsterdam CS, 8 mei 1970. DE5-treinstel 196. Met de 197 is dit een van de treinstellen die na de oorlog zijn samengesteld met gebruikmaking van overgebleven bakken van elektrische vijfwagenstellen Mat. '40.

Amsterdam CS, 8 mei 1970. DE5-treinstel 188 in de dienst op Noord-Holland.

Utrecht CS, 28 april 1973. Binnenkomst van treinstel 187, een van de twee stellen bestemd voor een NVBS-excursie naar Groningen. Het andere stel, de 182, zal over enige minuten binnenlopen en aan de 187 worden gekoppeld. Rechts staat loc 1502.

Groningen, 28 april 1973. De treinstellen 182 en 187 zijn zojuist binnengelopen met een door de NVBS georganiseerde excursie. De dieselvijven waren ontworpen voor het snelle langeafstandsverkeer, maar van dat soort diensten is het nooit echt gekomen. Behalve dan deze dag, toen een tienwagentrein van Amsterdam via de Maliebaan naar Groningen mocht rijden.

Hoorn, 8 juli 1973. DE5-treinstel 187 vertrekt naar Enkhuizen. Rechts het emplacement van de Tramweg-Stichting.

Amsterdam CS, 29 juli 1973. Van links naar rechts DE5 185, plan V 869, DE3 143 en plan T 516. Tweede foto: treinstellen 184 en 185 steken de koppen bij elkaar.

Dieselloods Utrecht, 11 augustus 1973. Treinstel 197. Rechts op de eerste foto treinstel 186.

Dieselloods Utrecht, 11 augustus 1973. Treinstel 181. Klik hier voor meer foto's in en bij deze werkplaats

Geldermalsen, 1 mei 1974. DE5-treinstel 196, enkele weken voordat de laatste stellen van dit materieel uit dienst gingen. Ze pendelden onder andere tussen Geldermalsen en Dordrecht. Foto's Emile Albers.

Purmerend, 18 mei 1974. Treinstel 196 (met motorwagen mD 190) als trein 7634 naar Amsterdam. Over een week wordt de spanning op de nieuwe bovenleiding gezet, en raken de dieselvijven hun laatste werkterrein kwijt.

Purmerend Overwhere, 18 mei 1974. Opnieuw treinstel 196, nu als trein 7646 naar Amsterdam.

Hulshorst, 24 mei 1974. Treinstel 188 is als leeg materieel op weg van Amsterdam naar Zwolle om daar te worden opgeborgen. Dit was een van de stellen die dienstdeden in Noord-Holland, totdat ze door elektrificatie overbodig waren geworden. De andere Noord-Hollandse stellen werden geparkeerd op Amsterdam Rietlanden. Al dit materieel is gesloopt, net als hun elektrische tegenhangers: materieel '40.

Over de schouder van de machinist meekijken. Dat was ooit mogelijk bij de dieselelektrische vijfwagenstellen, totdat er een keer een ongeluk gebeurde waarvan de reizigers getuigen waren. Toen was het snel afgelopen met de glazen wand. Bij de Duitse ICE3 is deze publiekstrekker weer teruggekeerd. Bij deze stellen kan de machinist het glas echter met een druk op de knop ondoorzichtig maken. Bij een noodremming gebeurt dit automatisch. Foto uit "Wat rijdt er langs de rails", een NS-brochure uit ca. 1941, en een foto gemaakt op 1 maart 2004 in eersteklas rookcoupé.

Achterpagina van het boekje "Onze treinen en locomotieven" uit 1966. Onder de kap van Amsterdam CS zien we links een dieselelektrisch vijfwagenstel (DE5) en rechts een treinstel mat.'46.

Dieseltreinen in Nederland. Door Carel van Gestel e.a. Uitg. de Alk, Alkmaar, derde druk 1997. ISBN 9060139755. Overzicht van alle verbrandingsmotorrijtuigen en dieseltreinstellen die in Nederland dienst hebben gedaan of nog dienstdoen, inclusief die van buitenlandse maatschappijen.

vorige       start       omhoog