Sprinters (SGM, SGMm, SLT, SNG)

De eerste Sprinters kwamen in 1975 op de baan; negen jaar later reden er 90 rond. Ze worden ook wel aangeduid als SGM (StadsGewestelijk Materieel) of als plan Y. Hun naam hebben ze te danken aan hun hoge aanzetversnelling, die overigens wel flink wat energie kost. Er zijn zowel tweewagenstellen als driewagenstellen gebouwd. De twee­wagenstellen kregen geen toilet. De oudste stellen hadden aanvankelijk geen doorloopmogelijkheid tussen de twee bakken. Later zijn er diverse aanpassingen gedaan; zo werden er tweewagenstellen verlengd met een tussenrijtuig.

De tweewagenstellen deden voornamelijk dienst op korte trajecten rond Rotterdam en op de Zoetermeerlijn. De driewagenstellen draaiden in de hele Randstad onopvallend hun rondjes in de stoptreindienst. In 2003 ging een groot revisieprogramma van start, waarbij ze bij Randers in Denemarken werden gemoderniseerd. Ze kregen na de modernisering ook een nieuw nummer (series 2100 en 2900) en werden aangeduid met SGMm. Vanwege de kleur­stelling (drie kleuren) werden ze oneerbiedig ook wel Vlaflip genoemd.

Vanaf 2008 rolde een nieuwe generatie Sprinters uit de fabriek: de SLT (Sprinter Light Train). Het in bedrijf nemen verliep tot 2010 moeizaam. Eind 2014 bestelde NS opnieuw een serie treinstellen: de SNG (Sprinter Nieuwe Generatie).

In december 2021 nam NS afscheid van de oude Sprinters. Treinstel 2133 (oorspronkelijk 2023) is in april 2020 overgedragen aan het Spoorwegmuseum. In het museum is ook een kop van een Sprinter te bezichtigen en te 'bedienen'.

Hoorn, 30 juli 1984. Sprinter 2874. Nog zonder airconditioning in de machinistencabine; die zou pas een jaar of 15 later op het dak worden geïnstalleerd. Vergelijk de foto hieronder.

Hoorn, 22 juli 2011. Gemoderniseerde Sprinter 2960.

Oorspronkelijk interieur van een Sprinter (24 mei 1977) en het interieur van Sprinter 2032 (23 oktober 2007). Foto's (collectie) Eric Jonkhout.

Werkplaaats Amersfoort, 9 maart 1974. Een platte wagen waarop zwenkdeuren zijn gemonteerd. Deze wagen is gebruikt voor het simuleren van instapsituaties ten behoeve van de nieuw aan te schaffen Sprinter-treinstellen. Het onderstel was afkomstig van een vierstands laadkistenwagen (308494418038).

Leeuwarden, eind jaren 70. We zien hier onder andere de koppen van treinstel 732 en 391 (beide stellen zijn gedeeltelijk verloren gegaan, van de restanten is in 1974 een nieuw treinstel 391 samengesteld). In het midden de koppen van een Sprinter en van een motorpost. In de loods stonden ook een kop van de uitgebrande Plan V 878 en een kop die later op treinstel 184 terecht is gekomen. Foto Hans Elzinga.

Spoorwegmuseum, 12 augustus 1988 en 2 juli 2003. In 1983 kreeg het museum van treinenbouwer Talbot uit Aken een volledig ingerichte Sprinter-cabine cadeau. Bezoekers kunnen zien hoe eenvoudig dit materieeltype bedienen is: druk op de knop met de gewenste snelheid. Vanuit de cabine had je zicht op een projectiescherm, waarvan de bedoeling was dat daarop een film werd vertoond. In het begin gebeurde dat ook wel, maar de installatie raakte snel defect. Later is er op de neus van de cabine een beeldscherm gemonteerd, waarop trajectvideo's werden afgespeeld. Lees meer over deze en andere cabines.

Utrecht, 3 mei 1995. Sprinter 2856 en treinstel 527 rijden op een wagenbaklengte achter elkaar. Een aanrijding blijft uit, omdat de wissels goed liggen.

Hilversum, 28 mei 2002. Sprinter 2893 is net vertrokken naar Utrecht en nadert Hilversum Sportpark. (Na de vervlaflipping kreeg dit treinstel het nummer 2993.)

Bilthoven, 2 oktober 2002. Driewagensprinter op weg naar Utrecht passeert de ADOB in de Leijenseweg.

Harmelen, 2 december 2002. Een Sprinter heeft een paar minuten geleden Woerden verlaten en is nu op weg naar Utrecht. Het achterste spoor leidt naar de fly over richting Breukelen. De foto is gemaakt vanuit de trein Amsterdam-Breukelen-Rotterdam. We bevinden ons op de plek waar zich op 8 januari 1962 het ernstigste treinongeluk in Nederland heeft voorgedaan.

Utrecht, 29 juli 2002. Sprinters 2010 (een in Utrecht verdwaald tweetje) en 2870 lopen 's ochtends
tegen 9 uur binnen als stoptrein uit Amsterdam.

zwart-witfoto: Den Haag CS, 11 augustus 1977. Een paar maanden na het in gebruik nemen van de Zoetermeerlijn fotografeerde ik Sprinter 2002; daarnaast staat treinstel 829. Kleurenfoto: Den Haag Centraal, 25 mei 2006. Links een CityPendel, rechts treinstel 252 van de Stibans.

Leidschendam-Voorburg, 25 mei 2006. Een beeld dat vanaf 3 juni niet meer te zien is: een CityPendel rijdt over de bovenleidingloze brug over de Vliet. Op hetzelfde moment tuft een Tupperware-jachtje voorbij.

Amsterdam, 20 maart 2003. Sprinter onder de kap die in 1996 tussen de twee oude overkappingen is aangebracht.

Gouda, 25 juni 2003. Op de lijn naar Alphen doen bij wijze van proef trams dienst. In jargon heet dat light rail. Rechts een Sprinter naar Rotterdam.

Woerden, 10 juli 2003. Twee gerenoveerde Sprinters (2936 en 2937) aan het eind van een dagje proefritten rijden. Ze zijn nu op weg naar de werkplaats Leidschendam. Tweede foto: Woerden, 29 juli 2003. Sprinter 2874 als stoptrein 14063 Utrecht-Rotterdam rijdt het middenspoor op. De machinist maakt een foto van de fotograaf. Ik heb achterhaald wie deze machinist is en ik heb hem een mooie vergroting van mijn foto gestuurd. Een antwoord heb ik echter nooit van hem ontvangen. Hij is nogal introvert, volgens zijn collega's.

Bilthoven, 4 oktober 2003. Testrit van een gerenoveerde Sprinter. Dit treinstel reed een slag Leidschendam-Amersfoort: Ldd V 10:00; Laa LSP D 10:05; Gvc A 10:08; Gvc V 10:13; Bkh D 10:15; Vb D 10:16; Ztm D 10:21; Mdaz D 10:28; Gd D 10:31; Gdg D 10:33; Odw D 10:37; Wd D 10:43; Hmla D 10:46; Vtn D 10:49; Utwaw D 10:53; Ut A 10:56; LSP V 11:07; Utoa LSP D 11:09; Uto LSP D 11:10; Bloa D 11:12; km7.0 D 11:13; Bhv D 11:14; Dld D 11:15; Bkda D 11:20; Amf A 11:22; Amf V 11:54; Bkda D 11:55; Dld D 12:00; Bhv A 12:04; Ut A 12:15; Gvc A 13:05; V 13:19; Laa D 13:22; Ldd A 13:28

Op 20 januari 2004 maakte een bezoeker van mijn site deze foto's van een probleempje op de Watergraafsmeer. De loc is 1778, de Sprinter is 2882.

Utrecht, 15 maart 2004. In plaats van de bekende draaiende koersrollen, zijn sommige Sprinters voorzien van een uit kleine lampjes bestaande display. Maar welk systeem er ook wordt gebruikt: het is altijd maar afwachten of de trein inderdaad naar de opgegeven bestemming rijdt. Een voorval op station Bilthoven, omstreeks 1995: mensen op het perron vragen aan de conducteur of dit de trein naar Baarn is. De conducteur wijst naar het bord op het perron, waarop als bestemming Baarn staat aangegeven. Vervolgens wijzen de mensen op het perron naar de koersrol van de trein, die als bestemming Heerlen aanwijst. De conducteur wordt boos en sluit de deuren, zonder te kijken of iedereen veilig is ingestapt.

Schiedam Centrum, 5 januari 2005. Op de eerste foto treinstel 2883 op weg van Hoek van Holland naar Rotterdam. Op de tweede foto Sprinter 2881 waar een oude reclame doorheen schemert. Die dateert uit de tijd dat Philips nog gewoon goede dingen maakte. Later ging dit bedrijf zichzelf vermanend toespreken: "Let's make things better". En tegenwoordig is de leus: "Sense and Simplicity", oftewel Technology should be as simple as the box it comes in. Ik hoor het graag als Philips zo ver is...

Schiedam Centrum, 5 januari 2005. Donkere wolken boven treinstel 2883 (fotobewerking).

Bunnik, 2 april 2007. Citypendel 2010, een van de oudste Sprinters (zonder doorloopmogelijkheid tussen de twee rijtuigen) en een soortgenoot als stoptrein 5956 op weg van Rhenen naar Utrecht. De samenstelling van deze trein klopt niet, want de eerste klas ontbreekt. Eigenlijk horen deze onverbouwde Sprinters alleen in de spitstreinen serie 15900 tussen Veenendaal-Centrum en Utrecht te pendelen. Nu ben je als eersteklasreiziger nauwelijks beter af in de gereviseerde Sprinters, want in de 1e klas zitten dezelfde harde kuipstoeltjes als in de 2e klas, alleen hebben ze in de 1e klas een andere kleur. Bovendien hebben veel reizigers het verschil niet in de gaten, dus wordt de 1e klas vaak bevolkt door mensen waaraan je kunt zien dat die geen kaartje voor de 1e klas hebben.

Bunnik, 19 januari 2007. Sprinter 2965 en een soortgenoot als stoptrein 5939 op weg van Utrecht naar Rhenen.

Bunnik, 18 april 2013. DE668 met een kolentrein richting Duitsland, Sprinter 2957 als stoptrein naar Breukelen.

Randers, 14 april 2008. Gemoderniseerde Sprinter SGMm 2141 is achter loc MZ 1458 op weg naar Nederland.
Foto Daniël Friederichs.

Wat voor rood licht zei je...? (Sprinter-cabine in Spoorwegmuseum, 14 juli 2005, en loc PB017 van Rail4Chem bij Bunnik, 1 juli 2005.) Zie ook door rood rijden.

Utrecht Centraal, 29 december 2008. In de kerstvakantie rijden er extra treinen naar het Spoorwegmuseum aan de Mailiebaan. Dat is weer eens wat anders dan de variant Malibaan die je nog weleens ziet, mogelijk onder invloed van de Talibaan. Maar het is toch echt Maliebaan. Met de laatste museumpendel van 28 december ging het mis. Sprinter 2136 kwam binnen op het kopspoor waar museumtreinstel 273 was opgesteld, maar kwam te laat tot stilstand. Treinstel 273 werd tegen het stootjuk geduwd. De schade lijkt mee te vallen; het treinstel is op 30 december op eigen kracht naar Haarlem gereden om te worden uitgedeukt. De Sprinter kwam er vanaf met een engiszins ontwrichte koppeling.

Spoorwegmuseum, 29 december 2008. Treinstel 273 is tegen een stootjuk aangeduwd. Foto Maarten-Joost Swenker.

Het is de tweede keer in korte tijd dat een Sprinter doorschoot op dit spoor. De gemoderniseerde Sprinters (SGMm) zijn voorzien van een antiblokkeerinrichting die er vooral op is gericht de wielbanden te sparen. Daardoor komt er bij extreem glad spoor geen lucht in de remcilinders, ook niet in de snelremstand. Liever botsschade repareren dan af en toe naar de kuilbank om de wielen te slijpen, lijkt het devies van de techneuten die dit hebben bedacht.

Utrecht Centraal, 2 juli 2003. Sprinters met extra staanplaatsen zijn geen nieuw idee. Uit de omgeving van Rotterdam kennen we al de Spitspendel. Op korte afstanden is het geringere aantal zitplaatsen geen probleem. Om het in- en uitstappen nog verder te versnellen, is besloten om bij een aantal treinstellen extra deuren te monteren. De aldus aangepaste Sprinters - herkenbaar aan de grijze band op de neus - hebben hierdoor een metro-achtig karakter gekregen. Meer constructies.

Den Haag HS (Parallelweg), 19 februari 2017. Sprinter 2938 heeft een zwarte neus gekregen van een kennelijk in een wat sombere bui verkerende graffitispuiter. Foto Maarten van Mierlo.

uit "Onze treinen en lokomotieven" (1977)

Amersfoort, 24 januari 2008. De nieuwe aanwinst van NS: Sprinter Light Train (SLT) 2402. Er zijn ook zesdelige treinstellen besteld bij Bombardier. Deze worden genummerd vanaf 2601. Foto Nico Lollinga.

De cabine van een SLT, gefotografeerd door een bevriende machinist.

Woerden, 2 april 2009. Aan boord van SLT 2604 maakte ik kennis met de toen nieuwe sprinters. Pookje vooruit: rijden, pookje achteruit: remmen. Een trein besturen was nog nooit zo makkelijk!

Breukelen, 1 oktober 2014. "Denkt u aan het uitchecken? Behalve als u verder reist met NS". Dan hoef je namelijk nergens aan te denken. Deze stickers zijn in sneltreinvaart op de deuren van de Sprinters geplakt. Daarvoor kun je een mal gebruiken zodat de stickers allemaal op dezelfde hoogte zitten. Je kunt het ook met een timmermansoog doen. Niet iedereen heeft een timmermansoog.

NS koopt nieuwe Sprinters
NS koopt 118 nieuwe Sprinters bij treinenbouwer CAF. De Sprinter Nieuwe Generatie (SNG), zoals de trein gaat heten, gaat naar verwachting in 2018 rijden op het Nederlandse spoor. Het gaat om treinen van het type Civity die nu al rijden in meerdere landen. CAF kwam als beste uit de bus in een Europese aanbesteding van NS, en het contract is inmiddels getekend. De treinen voldoen aan alle eisen en worden net als de nieuwste NS-Sprinters (SLT) transparant met brede deuren voor veel in- en uitstappers, energiezuinig en toegankelijk voor rolstoelgebruikers (inclusief een rolstoel­toegankelijk toilet). Contractwaarde voor de 118 treinen is ruim 500 miljoen euro. NS heeft de mogelijkheid om in de toekomst aanvullende orders te plaatsen.

Extra Sprinters voor de reiziger op korte termijn
NS heeft door reizigersgroei en diverse andere omstandigheden al eind 2016 extra Sprinters nodig. Om hier op in te spelen is NS voornemens om circa 60 extra Sprinters te bestellen bij de Zwitserse fabrikant Stadler. Ook deze moderne nieuwe treinen worden transparant, toegankelijk voor rolstoelgebruikers en hebben een rolstoeltoegankelijk toilet. De trein (type Flirt) rijdt al met succes in diverse landen. “Door de aanschaf van in totaal circa 180 nieuwe Sprinters, de aanschaf van de nieuwe Intercity’s en door de modernisering van treinen, kunnen we de reiziger tijdens de komende concessieperiode (2015-2025) nieuwe en comfortabele treinen bieden. Ook spelen we zo actief in op de krapte in met name de drukke ochtendspits”, aldus Engelhardt Robbe, CFO van NS.

Intercity Nieuwe Generatie
Voor de aanschaf van nieuwe Intercity’s (Intercity Nieuwe Generatie) die flexibel inzetbaar zijn en zowel kunnen rijden op de Hogesnelheidslijn (25 kV) als het Hoofdrailnet (1,5 kV) is NS gestart met een aanbesteding. De afgelopen periode zijn de vier treinenbouwers geselecteerd die deze klus aankunnen en treinen kunnen leveren per 2021. De eisen zijn onder meer gericht op voldoende capaciteit/zitplaatsen, bewezen technologie en toegankelijkheid voor rolstoelers en voor bijvoorbeeld (oudere) reizigers die slecht ter been zijn. NS gaat nu een traject in waarbij de geselecteerde leveranciers met biedingen gaan komen.

Bron: NS, december 2014. Het Spaanse CAF heeft ook metrotreinstellen voor Amsterdam gebouwd.

Blokpost Bunnik, 23 oktober 2017. Treinstel 2701 tijdens een van zijn eerste ritten door het land. Deze treinstellen worden geleverd door de Spaanse fabrikant CAF. De naam "Sprinter Nieuwe Generatie" (SNG) is bedacht door iemand die niet gewend is vooruit te denken, want hoe moet over een tijd de opvolger gaat heten: "Sprinter Allernieuwste Generatie"? We hebben ook al de Sprinter Light Train (SLT), de bekende treinstellen met zonder toilet, en de NS Flirt (type Flirt3 van Stadler). Samen met het oude Stadsgewestelijk Materieel (SGM) uit 1975 zijn er nu dus vier soorten Sprinters, die onderling niet met elkaar gekoppeld kunnen rijden. Goed bezig! Overzicht van treinstellen.

Amersfoort, 7 mei 2019. Nieuwe SNG-treinstellen 2705 en 2731 tijdens een testrit.

Bunnik, 24 augustus 2020. SNG 2333 als sprinter op weg van Rhenen naar Breukelen. SNG staat voor Sprinter Nieuwe Generatie. Een wat onhandige naam, want hoe ga je te zijner tijd de opvolger noemen: Sprinter Allernieuwste Generatie? In de SNG zit de machinist in een soort plastic hokje, de eerste dode valt al te betreuren. Filmbeeld.

Bunnik, 7 augustus 2019. Sprinter 2945 op kop van een trein van Rhenen naar Utrecht.

Hilversum, 9 mei 2021. SNG 2713 nadert uit Amersfoort. Rechts van het spoor komt de busbaan van het HOV-project Hilversum-Huizen. Henk Koster maakte een fotoreportage van de voortgang van dit project.

Baarn, 27 juli 2021. Links een sprinter naar Amersfoort, rechts SGM 2140 als sprinter naar Utrecht.

Hilversum Media Park, 3 augustus 2021. SNG-stellen 2707 en 2762 op weg van Amersfoort naar Amsterdam.

Bunnik, 3 oktober 2021. Twee stellen SGM op weg van Rhenen naar Breukelen worden ter hoogte van de blokpost gekruist door een stoomtrein van de VSM op weg naar Dieren. Een paar maanden later zouden alle oude Sprinters uit dienst gaan.

Elektrische treinen in Nederland. Deel 3. Door Carel van Gestel e.a. Uitg. de Alk, Alkmaar, 1997. ISBN 906013057X. Dit deel beschrijft het stroomlijnmaterieel Plan T, Plan V, de motorpostrijtuigen, Plan Y (Sprinters) en Plan Z (Koplopers).

vorige       start       omhoog