Utrecht in de jaren 60

Nabij Utrecht CS, 23 juli 1967. Vanuit de trein naar Arnhem fotografeerde ik de energiecentrale van de stad Utrecht.

Utrecht CS, 23 juli 1967. Uitzicht over het emplacement oostzijde; links in beeld Post C.

Utrecht CS, 26 maart 1959. Loc 1213 met trein D 302 Amsterdam - Wenen/Bad Kissingen. Rechts Post C. Tussen de uitrijseinen zien we een rangeersein, een zogeheten snoekebek. Foto Kees van de Meene.

Utrecht CS, 3 maart 1969. Trein naar Duitsland, met een Duits postrijtuig en daarachter een moderne Plan W. In tegenstelling tot Kees van de Meene kon ik alleen vanaf het perron fotograferen.

Het interieur van Post C (archief NS).

Utrecht CS, 3 maart 1969. Post C heeft dienst­gedaan van 1892 tot de modernisering van de beveiliging op 24 november 1974. Achter dit seinhuis zien we het postkantoor dat later is afgebroken om plaats te maken voor een nieuw hoofdkantoor van de NS (Hgb IV). Foto Nico Spilt. Meer seinhuizen.

Post C als bouwplaat, schaal H0, uitgebracht in 2011. Foto en proefbouw: Willem Elzerman. Diderick den Bakker, de man achter Zeist Bouwplaten en Paper Trade, kwam door een gelukkig toeval in contact met de Duitse spoorwegmodelbouwer en bouwplaatontwerper Godwin Petermann. Hout en stenen zijn zo zorgvuldig getekend dat je zou denken dat er met foto’s gewerkt was. De ramen kunnen worden uitgesneden en vervangen door folie, waarop ook de schaduwen en gordijnen zijn getekend. De ramen ogen daardoor niet onnatuurlijk ‘leeg’.

Utrecht CS, 3 maart 1969. Vanuit Post C werd de klassieke beveiliging aan de oostkant van het emplacement bediend, zoals dit armsein. In de verte bevindt zich het goederenemplacement, waar later een postperron zou worden aangelegd. De posttreinen verhuisden toen naar een apart perron op het goederenemplacement.

Utrecht CS, 3 maart 1969. Het is tijd om de post in orde te maken. Het perron staat vol met postkarren.

Utrecht CS, 10 september 1966. Treinstellen DE 5 186 en 181 als ledig materieel 3.6123 uit Geldermalsen, bestemd voor de dieselloods (tegenwoordig HTMU). Foto Adriaan Pothuizen.

Utrecht CS, 3 maart 1969. Treinstel 183 komt als rangeerdeel (dus met één koplamp brandend) uit de dieselloods. Rechts post A van waaruit het westelijke deel van het emplacement werd bediend.

Utrecht CS, 4 juli 1969. Afgevoerd treinstel 301 (Mat.40), gefotografeerd vanuit een trein uit Hilversum.

Achter de bomen links bevindt zich de lijnwerkplaats. Deze bomen vormden samen "het bos van Den Hollander", dat in de jaren 80 plaats heeft gemaakt voor een opslagterrein van Electrorail. Het bos was in de jaren 50 aangelegd in opdracht van president-directeur Den Hollander, na de sloop van de daar gelegen werkplaats voor getrokken rijtuigen. (Bron: OdR 1992 blz. 85)

Utrecht CS, omstreeks 1969. Tegenwoordig wordt dit een CityNightLine of een EuroNight genoemd, maar vroeger was het gewoon een nachttrein of een slaaptrein. De trein wordt getrokken door loc 1125; deze loc staat tegenwoordig met de nummerplaten van loc 1122 in het Spoorwegmuseum. Links op de voorgrond een ontspoortong. Hiermee werd het kopspoortje beveiligd dat werd gebruikt voor het opstellen van locomotieven. Rechts een dwergsein met kleurwisselaar, een overblijfsel van het lichtseinstelsel '46. Foto fam. Mebius.

Utrecht CS, 27 december 1968. Loc 1145 staat op het kopspoortje te wachten op haar volgende inzet. Er werd in Utrecht regelmatig tijdens het kopmaken van locomotief gewisseld. Het was in die tijd nog niet toegestaan om locomotieven in opzending achterop een trein mee te nemen. Bovendien kon men die locomotieven wel voor wat anders gebruiken. Loc 1145 is nu eigendom van de SGB.

Utrecht CS, 27 december 1968. Vijfwagenstel 807 loopt binnen uit de richting Amsterdam of Gouda. Duidelijk te zien zijn de (gele) propaantanks van de wisselverwarming. Deze tanks werden tijdens vorstperioden regelmatig gevuld vanuit een tankwagen.

Utrecht CS, 27 december 1968. Treinstel 511, een van de eerste gele treinstellen.

Utrecht CS, 27 december 1968. Treinstel 356 op een van de buurtsporen.

Utrecht CS, 3 maart 1969. Treinstel 659. In de achtergrond is iemand bezig met het aanpassen van de koersborden op de zijkant.

Utrecht CS, 3 maart 1969. Loc 1147. In de achtergrond een trein met onder andere een rijtuig Plan W. Rechts een goedgevulde kar van de PTT.

Utrecht CS, 3 maart 1969. Loc 1124 met een sneltrein. Achter de loc hangt een postrijtuig Plan C (serie P7911-7920, in 1952 gebouwd door Allan).

Utrecht CS, 23 oktober 1969. Loc 1111 onder de over de sporen gebouwde Post T. Van hieruit werden de seinhuizen langs het emplacement aangestuurd, totdat alles werd ondergebracht in een nieuwe Post T. Tegenwoordig bevindt zich op deze hoogte de stationshal.

Omroepster Utrecht CS. Ze kan vanuit Post T uitkijken over de perrons. In het midden van de foto een bak met ponskaarten waarmee ze de treinaanwijzers instelt. Voor elke trein is er een ponskaart waarin perronnummer, bestemming en vertrektijd zijn geprogrammeerd. Foto: jaarverslag NS 1964.

Utrecht, jaren 60/70. Overweg in de Eykmanlaan. Links in de achtergrond is de wijk Overvecht in aanbouw, naar rechts buigt de weg af richting Maartensdijk en Hilversum. Deze AHOB is in gebruik genomen in 1959. Dat herinner ik me nog goed, want als wij van Hilversum naar onze familie in Zuid-Holland reden, kwamen we via deze overweg de stad Utrecht in. De autoweg A27 was er toen nog niet. We moesten vaak behoorlijk lang wachten bij deze drukke overweg, maar opeens ging het een stuk sneller: de bomen werden automatisch bediend en de wachter in het seinhuis hoefde zich alleen nog maar met de seinen te bemoeien.

Toen Utrecht nog geen doorstroomstation was. Tekening uit de collectie van Kees van de Meene.

Met hoofdletters zijn de posten uit die tijd aangegeven. Van links naar rechts:

• Post A bij de buurtsporen. Verving vanaf 1958 een seinhuis dat daar vlakbij stond. Gesloopt in 1974 nadat Utrecht een nieuwe verkeersleidingspost had gekregen, aan de overkant van het emplacement.
• Post T onder de perronoverkapping. Van hieruit werd het treinverkeer gecoördineerd. Er werden geen wissels en seinen bediend. Ook de omroeper vond een werkplek in deze post.
• Post Q. Een kleine post die in 1961 naar het derde perron is verhuisd en later is vervallen.
• Post H aan de linkerkant van de goederensporen. In 1965 vervangen door een nieuw seinhuis H ter hoogte van het postperron dat toen is aangelegd. Dat seinhuis is in 2007 gesloopt.
• Post C bij de uitrijseinen aan de Arnhemse kant van het emplacement. Deed dienst tot november 1973, toen de nieuwe beveiliging in gebruik werd genomen.
• Post K bij de toegang tot het opstelterrein. Bij de uitbreiding van dat terrein en aanleg van de wasinstallatie vervangen door de huidige post OZ.
• Post R aan de rechterkant van de goederensporen. In 1959 is deze houten post vernield door een ontspoorde trein, maar is daarna weer hersteld. In 1973 afgebroken.
• Post D bij de overloopwissels bij de Jeremiebrug, in het viersporige traject naar Lunetten.
• Post I bij Lunetten. Hier werd de aansluiting naar de Maliebaan bediend.
• Post T op het perron van Lunetten.

Helemaal links, bij de toegang tot Werkspoor, is nog een post DD getekend. Deze overwegpost is in 1955 vervallen.

Twee seinhuizen van Van Ravesteijn

In 1938 zijn bij Utrecht CS twee nieuwe seinhuizen gebouwd, van waaruit het hele emplacement bediend zou worden. Door de oorlogsomstandigheden kon de bestelde apparatuur echter niet worden geleverd. Het ene seinhuis stond recht tegenover post A, aan de andere kant van het emplacement. Het is na de oorlog als noodwoning gebruikt en is in 1959 gesloopt. Het andere seinhuis stond bij de toegang tot de goederensporen, vlak bij post R. Dit seinhuis is in 1977 gesloopt. Voor zover bekend hebben deze twee seinhuizen geen letteraanduidingen gekregen.

Madurodam, 15 oktober 2014. Niet alles van Van Ravesteijn is gesloopt. In Madurodam staat nog een seinhuis zoals er ooit twee bij Utrecht CS hebben gestaan. Een vergelijkbaar seinhuis is te zien in Maastricht.

Bouwplaat seinhuis Utrecht post C. Een houten seinhuis dat dienst heeft gedaan van 1892 tot de modernisering van de beveiliging op 24 november 1974. Het stond vlak bij het stationspostkantoor dat later plaats heeft gemaakt voor Hgb IV.

Bouwplaat seinhuis Utrecht CS, naar een ontwerp van S. van Ravesteyn. Kort voor de oorlog zijn bij Utrecht CS twee van dit soort seinhuizen geplaatst, maar die zijn nooit als zodanig gebruikt doordat de benodigde Duitse apparatuur niet geleverd kon worden.

Website www.zeistbouwplaten.nl.

vorige       start       omhoog