Fietsen langs en op het spoor

"Ze kunnen beter over je fiets lullen dan over je lul fietsen."

Een oud woord voor fiets is draisine.

Hilversum, 11 juli 1967. Loc 1208 met een trein uit Amersfoort. Op het perron staat een fiets die als bagage zal worden meegegeven aan een trein. Fietsen konden toen nog als ingeschreven bagage worden vervoerd. In de zomermaanden reden er zelfs speciale fietsentreinen. Tweede foto: Hilversum, 5 december 1968. Drieassige goederenwagen 4263 met conducteursruimte; blijkens een opschrift is deze wagen ooit gebruikt voor rijwielvervoer. Op de wagen staat een wit kruis, wat betekent dat ze voor de sloop bestemd is. Ze heeft er nog vele jaren gestaan.

Dit plaatje stamt uit de tijd dat je je fiets nog als “ingeschreven bagage” met de trein kon meegeven. In de zomer­maanden werden er zo veel fietsen aangeboden – weinig mensen hadden een auto om op vakantie te gaan – dat de NS zelfs speciale fietsentreinen liet rijden tussen diverse stations. Je gaf je fiets af op een station, reisde de volgende dag naar je vakantieadres, en kon daar je karretje weer van het station halen. Van belang was dat je naam en adres goed zichtbaar waren op je fiets. Daarvoor kon je zo’n aluminium plaatje kopen, dat je om het achterspatbord vouwde. Je kon het plaatje zo nodig met een ijzerdraadje vastzetten, vandaar de twee gaten. Uit de collectie van het Spoorwegmuseum.

Over het vervoer van ingeschreven bagage en fietsen. Tekst uit de zomerdienstregeling 26 mei–28 september 1968.

Hilversum, 1 december 1968. Loc 1110 met een sneltrein naar Amsterdam, kort na het verlaten van het station. Links mijn fiets. Tweede foto: Hilversum, 11 juli 1972. Mijn fiets, ongeveer op de plek waar vroeger post I stond. Ik heb deze fiets jaren later opnieuw in gebruik genomen, om in Woerden van het station naar mijn werk te gaan. Begin 2005 heb ik deze fiets verkocht; zie verderop.

Woerden, 4 maart 2005. Ik heb mijn fiets verkocht! Omdat ik ben overgeplaatst naar Utrecht, had ik de fiets die ik in Woerden gebruikte om naar mijn werk te gaan niet meer nodig. Dit was een meer dan 30 jaar oude Raleigh Sports. De liefhebber weet nu waar ik het over heb. En deze liefhebber meldde zich enige tijd geleden, omdat hij deze fiets op mijn site had gezien. Hij verzamelt oude fietsen. Voor een symbolisch bedrag ruilde mijn trouwe karretje op het perron van Woerden van eigenaar. De rijwielshop heeft weer een klant minder.

Rechts: Bilthoven, 3 oktober 1997. De transportfiets die we vroeger gebruikten om kinderen te vervoeren. Tegenwoordig wordt de fiets voor andere doeleinden gebruikt. Boven: Bilthoven, 14 juni 2004. De fiets die ik gebruik voor zakelijke en representatieve doeleinden.

Down town Bunnik, 30 mei 2006. Links de transportfiets waarmee ik boodschappen heb gedaan. Rechts Art Decaux!

Spoorwegmuseum, 18 september 2010. De stoomfiets van John van de Riet. In 2007 gebouwd naar een Amerikaanse stoomfiets die in 1924 op de markt kwam. Deze fietsen werden met petroleum gestookt, maar de replica van John gebruikt gas. Zie ook "Stoom!" in het Spoorweg­museum.

Amsterdam Westelijk Havengebied, 31 augustus 2000. De Puch van Dick van Aggelen. In de achtergrond de nog niet gepimpte Strukton-loc 302282 "Anneke". De loc is 17 jaar ouder dan de Puch. Foto Dick van Aggelen.

Verkehrsmuseum Nürnberg, 16 augustus 2005. Damesfiets gebruikt door kolendieven en voedselhamsteraars.

Rob Reinders maakte deze twee foto's op 14 juni 2005 op de Mariazellerbahn. De wissels in de hoofdsporen van Obergrafendorf en Kirchberg worden niet elektrisch of via kabels op afstand bediend. In plaats hiervan heeft de Fahrdienstleiter een hulpje die met zijn fiets naar het om te gooien wissel rijdt. Het hulpje in Kirchberg doet daarbij ook dienst als Menselijke Overweg Beveiliging, waarvoor hij eveneens zijn fiets gebruikt.

Oostenrijk, juli 2004 (foto Charlotte Spilt). Bunnik, 23 augustus 2006.

Rotterdam, 29 augustus 2005. De verlenging van de Callandlijn naar Nesselande werd geopend door oud-wielrenster Leontien van Moorsel. Foto's Marvin van der Sloot.

Dordrecht, Wieldrechtse Zeedijk, 22 oktober 2005. Deze eenzame fietser werd gefotografeerd door
Johannes Hanno v/d Heijden.

Dordrecht Zuid, 4 augustus 2007. Bij deze overweg is altijd wel wat te zien. Foto Ton Rijnen.

Amsterdam, 30 augustus 2005, achter het Olympisch Stadion. Erik Slingerland op zijn persoonlijke railvoertuig. Later heeft hij een professionele lichtgewicht tweezitter uit de USA laten overkomen, om te gebruiken voor het filmen van verlaten spoortrajecten.

Erik Slingerland mailde ons: "Op 27 augustus 2007 heb ik Stiens-Leeuwarden gereden en gefilmd. Dat laatste ging makkelijker dan het eerste. Van de plm. 10 kilometer was niet meer dan 1 km nog berijdbaar, en dat was toch wel teleurstellend. Wel veel leuke interviews met mensen langs het spoor gemaakt, die er wonen en/of vroeger aan werkten, waardoor je opeens bezig bent een soort Van Gewest tot Gewest over oude spoorlijnen in Nederland te draaien. Mijn grootste probleem is dat de vele sites in ons land over oude lijntjes op hun foto's het spoor fraaier weegeven dan het in werkelijkheid is (namelijk nog overdadiger begroeid), meest omdat die wandelreportages vaak zelf al weer jaren oud zijn. Dat vertekent behoorlijk. En idem voor mijn belangrijke bron Google Earth, dat beelden toont van 2004, zoniet eerder. Enfin, de Havenlijn Harderwijk heb ik ook al gedaan, en die lag er nog maagdelijk bij, met dank aan de overijverige plantsoenendienst. Dus op naar de volgende! Heb je nog tips, laat alsjeblieft horen! Want ook voor het spoor geldt: weg is weg, voorgoed." Erik heeft zijn filmpjes inmiddels op YouTube gezet.

Gemotoriseerde draisine, gebouwd door Hans Tegelaar. Het motorgedeelte is het achterdeel van een veegwagentje. De baas van de autosloperij was met zijn vrachtauto over het voorste deel gereden. De spoorbreedte van het motorgedeelte is beduidend smaller dan normaalspoor. Het voertuig wordt daarom met één rubber wiel voortbewogen. Het andere wiel is vastgezet, waardoor het aandrijfwiel (vanwege de transmissie) met dubbele snelheid draait. De maximum snelheid is naar schatting 30 km/uur. Er zullen nog enkele verbeteringen worden aangebracht, zoals een andere motorgondelophanging en een 360 graden draaibaar stoeltje. Op het programma staan de diverse museumlijnen (buiten de rijdagen) en stilgelegde trajecten zoals Boxtel-Veghel. Foto Hans Tegelaar, 13 juli 2008.

Parijs is nog ver, Nederlanders in de Tour

16 april t/m 26 juli 2015 in het Spoorwegmuseum

De Tour de France van 2015 begint in Utrecht, met twee etappes op 4 en 5 juli. Treinen en wielrennen hebben op het eerste gezicht niet veel met elkaar te maken. Maar dat de Tour de France dit jaar praktisch voor de deur van het museum langs trekt, is aanleiding geweest op zoek te gaan naar de link tussen fietsen en het spoor.

Op de tentoonstelling komen verhalen aan bod over frauderende renners die het parcours niet fietsend maar met de trein aflegden, of die op weg naar de gele trui werden gestuit door gesloten spoorbomen. Verder aandacht voor de Locomotiefploeg van Kees Pellenaars, de 'posttrein' van TI Raleigh en de bus van een bordeel in de Tour. Er zijn onder andere fietsen, wielershirts en foto's van Nederlandse tourhelden te zien. Ook zijn er historische beeld- en geluidfragmenten te zien en te horen.

Spoorwegmuseum, 17 juli 2015. Geen idee wat het met treinen te maken heeft, maar het Spoorwegmuseum vond het leuk om aandacht te besteden aan de Tour de France. Er hangen grote foto's van wielrenners, er staan wat tv-schermen met zwart-witbeelden, er zijn een paar fietsen en volgauto's ingevlogen - en niet te vergeten een authentieke bordeelbus. Het geheel is gepavoiseerd met Franse vlaggen. Het enige wat ontbreekt zijn mannen met alpinopet en een stokbrood onder hun arm.

Albert Gijsen is na het passeren van een overweg weer op zijn fiets gesprongen. Aan sport doen en je hersens gebruiken blijft een lastige combinatie. Zie ook Wouter de donorlul.

Velocipedes uit grootmoeders tijd.

Kuitenbijter: blijven drinken!

Kees Volkers is historisch geograaf en schrijver. Hij heeft tientallen boeken op zijn naam staan, waaronder Wandelen over de Bierkaai, waarin hij de bierhistorie van Utrecht onderzoekt.

Kees is ook actief bij Brouwerij Hommeles in Houten. Daar worden speciaalbieren gemaakt, met ingrediënten die uit de omgeving worden betrokken. Zo komt de hop, een van de kostbaarste bestanddelen van bier, van De Bijenakker in Odijk. Tijdens een open dag op 15 juli 2018 kocht ik daar enkele flesjes bier, waaronder 'Kuitenbijter'. Volgens mij is het niet verstandig om dit voorafgaand aan een fietstocht te drinken (6,3%), maar de dame op het plaatje denkt daar kennelijk anders over.

www.brouwerijhommeles.nl

Fietsen langs oude spoorwegen

Driebergen, 11 augustus 2005. Uw fietsende verslaggever is de onbeveiligde overweg in de Drift overgestoken. Aan de overkant van het spoor ligt landgoed Bornia.

Lees hier meer over in het verslag van een fietstocht die we maakten op 11 augustus 2005. We begonnen bij station Bilthoven en fietsten via Bosch en Duin en Austerlitz naar Driebergen. Vandaar gingen we met de trein weer terug naar Bilthoven. Als gids diende een boek van Alexander Artz: “Fietsen en wandelen langs oude spoor­wegen in Nederland” uit 2001.

Twekkelo, 9 juli 2022. Treinstel 180 wacht aan het eindpunt van de spoorfietslijn uit Hengelo op betere tijden. Uw webmaster is nog steeds aan het recupereren van de fietstocht. Lees meer over deze lijn en over Blauwe Engel 180.

Geschiedenis van de fiets. Door J.M. Fuchs en W.J. Simons. Alkenreeks 138 (ca. 1967).

Early Days on the Road. An illustrated History 1819-1941. Lord Montagu of Beaulieu and G.N. Georgano. Universe Books, 1974. ISBN 0876632436.

Fraai boek over de eerste auto's, fietsen en motorfietsen.

Gids voor het nieuwe reizen. Boekje met tips over hoe je goed kunt leven zonder eigen auto. Een van de alternatieven is natuurlijk het openbaar vervoer. Met medewerking van o.a. ROVER. Uitgegeven door Unieboek, Bussum 1983. ISBN 9026948360.

Fietsen en wandelen langs oude spoorwegen in Nederland. Alexander Artz, Uitg. Elmar, 2001. ISBN 9038910452. Ik ben geen wandelaar, en fietsen doe ik ook niet zo graag. De enige tocht uit dit boekje die ik weleens heb gemaakt is langs de oude spoorlijn van Bilthoven naar Zeist.

vorige       start       omhoog