Nijkerk – Barneveld – Ede

Op 1 december 1903 werd de spoorlijn Nijkerk – Ede in gebruik genomen. Deze lijn was aangelegd door oorthui spoorweg­maatschappij "De Veluwe" en werd geëploiteerd door de Nederlandsche Centraal Spoorweg Maatschappij (NCS). De lijn sloot bij Nijkerk aan op de NCS-lijn Utrecht – Zwolle.

Bij Barneveld was een ongelijkvloerse kruising met de spoorlijn Amersfoort – Apeldoorn. Bij Barneveld Kruispunt konden de reizigers tussen deze twee lijnen overstappen. Bij het huidige station Ede-Wageningen sloot de lijn aan op de spoorlijn Utrecht – Arnhem.

In Barneveld Centrum (vroeger Dorp) is een klein emplacement met een aansluiting op een veevoederfabriek. Hier kunnen treinen elkaar ook kruisen.

In 1937 werd het baanvak Nijkerk – Barneveld opgeheven. De lijn uit Ede werd toen met een boog aangesloten op de spoorlijn Amersfoort – Apeldoorn. De huidige halte Barneveld Noord ligt vlak bij deze aansluiting. Van het traject Nijkerk – Barneveld is weinig meer terug te vinden. Alleen het station Voorthuizen bestaat nog; dat is nu een kerk.

Van Kippenlijn naar Valleilijn

De naam "Kippenlijn" herinnert aan de tijd dat het transport van eieren en kippen nog grotendeels per spoor plaatsvond. Daarnaast werd de lijn op donderdag veel gebruikt door de bezoekers van de Barneveldse weekmarkt. Tegenwoordig noemt men het de "Valleilijn", naar de Gelderse Vallei. Dat klinkt toch net iets chiquer.

In Barneveld bevindt zich het Nederlands Pluimveemuseum. Over de Valleilijn filmde ik ook een aantal cabineritten.

Amersfoort, 21 oktober 1969. Treinstel 340 zal via de Kippenlijn naar Ede-Wageningen rijden.

Lunteren, 30 juni 1969. Treinstel 608 - materieel '36 - gefotografeerd vanuit een trein naar Ede-Wageningen.

Ede Centrum, 10 september 2005. Het stationsgebouw doet tegenwoordig dienst als streekmuseum. Het was deze dag gratis geopend in het kader van de Open Monumentendag. In het museum zijn onder andere twee maquettes te zien van het station en het emplacement Ede-Wageningen (anno 1878 en anno 1983).

De Enkafabriek te Ede, fragment uit een schilderij van J.H. Eversen. Het schilderij hangt in het Historisch Museum Ede. Hier zijn onder andere maquettes te zien van het vroegere en het huidige stationsemplacement. Behalve de vaste collectie zijn er wisseltentoonstellingen.

Ede Centrum, 10 september 2005. Het stationsplein is rijk voorzien van horeca, om niet te zeggen uitsluitend horeca. Met de gevolgen hiervan is bij het plaatsen van straatmeubilair rekening gehouden. Zie ook het thema Trein & toilet.

Bij Lunteren, juli 2000. Een VT 601 tijdens een rondrit. Foto Bernard van Laar. Barneveld, 30 oktober 2004. Treinstel 766 reed een rondrit voor een gezelschap. Foto Jaap van den Brandhof.

Lunteren, 10 september 2005.

Lunteren, 8 april 2009. Schakelstation, ontworpen door Van Ravesteyn, vlak bij de overweg Goorsteeg (Google Maps).

Barneveld Dorp omstreeks 1970. Het oorspronkelijke station uit 1904. In 1974 is dit fraaie gebouw gesloopt. In 1978 verscheen er een standaard bouwwerkje van architect Douma. Tegenwoordig heet het station Barneveld Centrum. Foto's collectie Nico Spilt.

Barneveld Centrum, 10 mei 2005. Het station is net als de andere stations langs deze lijn onbemand. Het linkerdeel is in gebruik bij Mc Levi's, de joodse variant van Mc Donald's. Maar daar merk je niets van: het is gewoon een prima snackbar.

Barneveld Centrum, 10 mei 2005. Een van de laatst overgebleven bielsbouwsels.

Barneveld, 10 mei 2005. Kippenren, in 1987 aangeboden door de Barneveldse Middenstandsvereniging. Deze ren staat vlak bij het station. Connexxion, die hier tegenwoordig treinen laat rijden, doet ontzettend z'n best om de naam Valleilijn erin te krijgen, maar de echte naam is natuurlijk de Kippenlijn. Deze naam herinnert aan de tijd dat het transport van eieren en kippen nog grotendeels per spoor plaatsvond. Zie ook het thema Trein & dier.

Barneveld Centrum, 10 mei 2005. Loc 1312, dieselloc 2215 en twee rijtuigen Plan W werden overgebracht van Arnhem naar Amersfoort. Meer museumtransporten in deze periode.

Barneveld Centrum, 10 mei 2005. Blik op het emplacement, gezien vanuit de richting Ede. Rechts de aansluiting naar de veevoederfabriek. Af en toe worden hier treinen gelost. Op de enkelsporige Valleilijn kunnen twee treinen elkaar hier kruisen. Het is wel gebeurd dat er van twee kanten treinen de lijn op werden gestuurd, die elkaar dan vervolgens klemzetten.

Barneveld, 10 mei 2005. Wisselseinen komen in Nederland weinig meer voor, de machinist moet zelf maar goed opletten of de wisseltongen in de gewenste stand liggen. Op de voorgrond de gasslang en elektrische kabels van de wisselverwarming.

Barneveld Centrum, 24 mei 2006. Loc 2004 van Rail4Chem komt een graantrein afleveren. Althans dat was de bedoeling: de trein was veel te lang voor het emplacement, en is uiteindelijk maar doorgereden naar Ede. De dienstregeling in de spits was inmiddels geheel ontregeld. Foto Martin Kaptein.

Barneveld, 23 februari 2007. Een Mercedes Unimog rangeert met graanwagens. Foto Benjamin van Waart.

Barneveld Centrum, 3 november 2006. Een Blokkendoostrein, onder andere bestaande uit 'Jaap', kruist loc ACTS 1001038 die met lege maiswagens klaarstaat voor vertrek naar Amsterdam. Foto Martin Kaptein.

Oosterbeek Hoog. Motorrijtuig uit de serie omBC 2901-2908, op weg van Arnhem naar Amersfoort, via Ede en Barneveld. Deze route werd gereden tussen het najaar 1937 en de zomer van 1940. Ook waren er treinen die vanuit Doetinchem vertrokken. De motorrijtuigen waren gestationeerd in Arnhem. Prentbriefkaart.

Barneveld Dorp, jaren dertig. Twee kruisende motorrijtuigen uit de serie omBC 2901-2908. Prentbriefkaart.

Barneveld, 10 juni 2006. Gevuld met donateurs reed Hondekop 766 over de Kippenlijn naar Arnhem. Vandaar ging het verder naar Vlissingen en weer terug naar Amersfoort. Foto's Martin Kaptein.

Barneveld Noord, 7 juli 2006. Een VSM-trein op weg naar de Stoomtreindagen van de ZLSM. De trein moest in Amersfoort kopmaken, omdat hier geen verbindingsboog vanuit de richting Apeldoorn ligt. In een ver verleden lag hier een ongelijkvloerse kruising: de spoorlijn uit Ede liep toen door naar Nijkerk. Reizigers konden overstappen bij de uit twee verdiepingen bestaande halte Barneveld Kruispunt. Zeg maar een soort transferium. Foto Bastin de Jager.

Barneveld Zuid, 7 oktober 2017. Weer eens wat anders dan een stationsgebouw: een enorme poort. In de linkerpoot zit een toilet. Als je dat wilt gebruiken moet je op een knop drukken; of er dan ook wat gebeurt heb ik niet geprobeerd. Vier keer per uur komt er een trein uit Amersfoort binnen. Daarvan rijden er twee door naar Ede-Wageningen, de andere maken op dit enkelsporige station rechtsomkeert. Het station is begin 2015 in gebruik genomen.

Voorthuizen, 13 april 2019. De NVBS organiseerde een speurtocht naar de verdwenen spoorlijnen Bilthoven – Zeist en Nijkerk – Barneveld. Bij Barneveld lag vroeger een brug over de spoorlijn Amersfoort – Apeldoorn. Over deze brug reden de treinen van de spoorlijn Nijkerk – Ede. Reizigers konden bij Barneveld overstappen van de ene op de andere lijn. In 1937 kwam hieraan een einde. De lijn uit Ede werd met een boog aangesloten op de lijn naar Amersfoort; hier ligt tegenwoordig de halte Barneveld Noord. Het traject naar Nijkerk werd afgebroken. Van dit traject is nauwelijks meer iets waar te nemen in het landschap. Alleen de echte kenners weten nog door welke weilanden ooit een spoorlijn moet hebben gelopen. Het enige dat nu nog opvalt is het vroegere station van Voorthuizen. Een kloek gebouw, dat tegenwoordig in gebruik is bij Evangeliegemeente “De Kandelaar”. Enkele deelnemers aan de speurtocht namen een kijkje in dit gebouw, op het gevaar af er bekeerd weer uit te komen. Voor zover bekend is het met hen goed afgelopen.

Lees ook Sporen uit het verleden, excursieverslag in NVBS Actueel, april 2019.

Barneveld Centrum, 28 augustus 2004. De jaarlijkse Oud Luntersedag. Traditiegetrouw pendelde er een trein van de VSM over de Kippenlijn. Dit keer met locs 52 8139 en 52 3879. Het sein op de linkerfoto heeft vier lampen; de bovenste lamp is wit (vrijgavelamp). Foto's Martin Kaptein.

Ede-Wageningen, 27 augustus 2005. VSM-locs 52 3879 en 50 3654 pendelden over de Kippenlijn tijdens de laatste dag van de jaarlijkse Heideweek. De man met het gele veiligheidsvest is pilot Dolf Dijkstra. Foto's door Feike Cammenga en Patrick Esseling. De twee dames zijn Heidekoningin Calluna L en Prinses Erica XXXI.

In het kader van de Heideweek pendelde op 26 augustus 2006 een "authentieke" stoomtrein tussen Barneveld en Ede-Wageningen. Aldus de website www.heideweek.nl. Het begrip "authentiek" lijkt wat vergezocht, voor twee Duitse VSM-locs op de Kippenlijn. Op deze foto de trein bij Ellecom (bij Dieren), op weg naar Ede-Wageningen. Foto Bastin de Jager.

Connexxion wilde meedingen naar de concessie voor de dienst Amersfoort - Ede-Wageningen. Via internet kon je je mening geven. Dat liep een beetje stroef, omdat die site niet zo goed functioneerde, maar het is toch gelukt. Op 9 november 2005 kreeg ik het volgende vriendelijke mailtje: "Geachte reiziger van de Valleilijn, In september heeft u meegedaan met het Internetpanel voor reizigers van de Valleilijn. De resultaten van dit onderzoek hebben wij gebruikt om onze voorstellen voor het treinvervoer op dit traject zo goed mogelijk te laten aansluiten bij uw wensen. Mede dankzij uw hulp zijn wij in staat geweest om een winnende offerte te schrijven! Wij zijn dan ook erg trots dat we vanaf 10 december 2006 uw vervoerder mogen zijn. Wij danken u nogmaals hartelijk voor uw medewerking! Met vriendelijke groet, Connexxion"

De rechtstreekse verbinding van Bilthoven met Barneveld komt met ingang van 10 december 2006 te vervallen.

Barneveld, 7 oktober 2017. Tussen de prehistorische kippenhokken en vintage broedmachines besteedt het Nederlands Pluimveemuseum aandacht aan de geschiedenis van de Kippenlijn. Als blikvanger staan voor het museum Sik 326 (geleend van Partycentrum 't Hoefslag) en gevogeltewagen NS 5465 (geleend van de MBS). De tentoonstelling duurt tot eind 2017. Het museum bevindt zich op loopafstand van station Barneveld Zuid. Geopend van dinsdag t/m zaterdag en op maandagen in schoolvakanties. Behalve in de wintermaanden zijn er op het buitenterrein ook echte kippen te zien. www.pluimveemuseum.nl

Nijkerkerveen, 16 april 2020. Sik 329, in de kleuren van VolkerRail, als blikvanger bij Van de Heg Recycling & Sloopwerken. Daar heeft het locje sinds februari 2019 gestaan. Kort na het maken van deze foto is ze verhuisd naar Huis ter Heide. Daar staat ze nu, fraai in het groen geschilderd, bij het voormalige café Spitfire. Foto Rutger Ruempol.

Barneveld, 27 juli 2021. Bij het bedrijf Azi b.v. aan de Hessenweg, bij station Barneveld Zuid, staat een hele kudde sikken. Onder andere de volgende exemplaren zijn hier gesignaleerd: 209, 214, 222, 247, 293, 299, 350, 363, 369. Mogelijk staan de 213 en/of 300 er ook tussen. Zie ook het sikkenoverzicht op mijn site. Ook staat er een oude bus. Foto's Rutger Ruempol.

In 2010 en 2011 ben ik een aantal keren meegereden in de cabine van treinen op de Valleilijn. Van Peter Zorge, toenmalig instructeur, kreeg ik daartoe cabinekaarten. Peter was ook mijn gastheer tijdens bezoeken aan het opstelterrein en de werkplaats van Connexxion in Amersfoort.

Valleilijn, 24 september 2010. Op deze enkelsporige lijn kunnen de treinen elkaar alleen bij stations kruisen. Bekijk ook de cabineritten hieronder:

Valleilijn, 24 september 2010. Rijd mee van Barneveld naar Amersfoort in een Protos.

Een rit over de Valleilijn op 2 mei 2011, gefilmd door het raam van de machinist. De film, zonder geluid, laat het volledige traject zien. Om de vaart er een beetje in te houden, wordt de film vier keer versneld afgespeeld. Bij 4:35 is er een kort intermezzo op het perron van Barneveld Centrum.

Op 16 oktober 2011 reed ik met een Protos een slagje Amersfoort-Apeldoorn en terug. Het was een wegleerrit, dus zonder passagiers en zonder stops onderweg. Nu viel er onderweg ook weinig te stoppen, want de halte Hoevelaken bestond nog niet (die werd pas in 2012 aangelegd) en het perronnetje bij Stroe werd slechts in bijzondere gevallen gebruikt (in 2016 is dit opgebroken). Normaal komen deze treinen ook niet in Apeldoorn, want ze gaan bij Barneveld de lijn naar Ede-Wageningen op, maar de machinisten van de Valleilijn moeten deze route wel kennen. Dat geldt overigens ook voor de route van Amersfoort via Utrecht naar Ede-Wageningen, maar daar heb ik geen opnamen van.

Barneveld Centrum, 2 mei 2011. Een Protos van Connexxion op weg van Amersfoort naar Ede-Wageningen. Rechts wagens van het type Uapps, waarmee graan (ik denk voor de kippen) is aangevoerd.

Ede-Wageningen, 24 juni 2016. Treinstel 5037 van Connexxion staat op het punt te vertrekken naar Amersfoort. Deze Stadler GTW was ingezet in afwachting van de twee Flirt-treinstellen die Connexxion had besteld. Foto Jan de Kroon.

Bunnik, 27 februari 2016. Proefrit met een voor de Valleilijn bestemde VIRM.

Amersfoort, 8 februari 2018. Treinstel 5039 staat op het punt te vertrekken als trein 31321 naar Ede-Wageningen. Deze nieuwe aanwinst van Connexxion, een Flirt3, kwam in de plaats van de twee dieselstellen die een tijd lang onder de draad hebben gereden over de Valleilijn. Foto Jan de Kroon.

Sporen door de Gelderse Vallei. Door Aalt van Ramshorst en Gerjan Crebolder. Schaffelaarreeks nr. 7. Barneveld, BDU, 1980.

Boekje waarin de geschiedenis van de spoorlijn Ede-Nijkerk wordt beschreven. Deze lijn ging bij Barneveld via een viaduct over de spoorlijn Amersfoort-Apeldoorn. In 1937 werd bij Barneveld een aansluiting gemaakt op de lijn naar Amersfoort. Het gedeelte dat van Barneveld via Voorthuizen naar Nijkerk liep, en daar aansloot op de lijn Amersfoort-Zwolle, werd opgebroken.

Een eeuw kippenlijn. Van Ede-Nijkerk tot Ede-Amersfoort. Door Gerjan Crebolder. Schaffelaarreeks nr. 32. Barneveld, BDU, 2003. ISBN 9070150573.

In 2003 was het honderd jaar geleden dat de spoorlijn Ede-Nijkerk in gebruik werd genomen. De spoorverbinding werd aangelegd door de spoorwegmaatschappij 'De Veluwe' en geëxploiteerd door de NCS. De railverbinding heeft slechts 24 jaar bestaan en ongeveer even lang duurden de aanlegplannen die door tegenslagen werden gekenmerkt. In 1937 werd het baanvak Barneveld-Kruispunt (nu Barneveld-Noord) - Nijkerk opgeheven en verdwenen de rails. De lijn werd toen aangesloten op de spoorlijn Amersfoort-Apeldoorn waardoor de 'Kippenlijn' ontstond. Die naam dankt de lijn niet alleen aan het feit dat deze door een gebied loopt waar de pluimveehouderij van groot belang is, maar herinnert ook aan de tijd dat het transport van eieren en kippen nog (groten)deels per spoor plaatsvond. Daarnaast werd de lijn op donderdag veel gebruikt door de bezoekers van de Barneveldse weekmarkt.

In 1980 verscheen als deel 7 in de Schaffelaarreeks het boek 'Sporen door de Gelderse Vallei, de geschiedenis van de spoorlijn Ede-Nijkerk', geschreven door de Barneveldse gemeentearchivaris Gerjan Crebolder, mede aan de hand van aantekeningen en krantenknipsels van de toen inmiddels al overleden Aalt van Ramshorst. Het boek waarin de geschiedenis van de lijn tot 1937 werd beschreven, was in korte tijd uitverkocht. Het '100-jarig bestaan' van de lijn was aanleiding voor de uitgave van een herziene en aangevulde herdruk van het boek, waarin nu ook de aansluiting van het baanvak Ede/Wageningen - Barneveld-Noord op de spoorlijn Amersfoort-Apeldoorn wordt behandeld en de geschiedenis van de lijn tijdens de Tweede Wereldoorlog en in de afgelopen 58 jaar beschrijft.

vorige       start       omhoog