Modelbouw

In dit thema aandacht voor modelbouw en modelbouwers. Wat ik zelf heb met modelbouw? Op zich niet eens zo veel, afgezien van mijn vintage Märklinbaan. Ook hou ik van oude publicaties op dit gebied: hoe deed men het vroeger, toen je techniek nog met het blote oog kon begrijpen. Verder ben ik een erg handige doe-het-zelver, in en rond het huis.

Maak het zelf! Electrische spoorbaan. Een boekje uitgegeven door De Muiderkring uit Bussum (2e druk, april 1952). Bouwbeschrijving voor een elektrische modelbaan schaal 1:88, inclusief zelfgemaakte rails, e-loc (NS 1000), wagens en transformator. Lees het hele boekje (pdf).

Voor wie er tegenop zag om alles zelf te maken waren er natuurlijk ook kant-en-klare treinen te koop, zoals die van Märklin. Of je nam je toevlucht tot bouwpakketten van ERGA. Dat waren kartonnen bouwpakketten met metalen onderdelen, ontworpen door Ernst Ganzer (google die naam). Begin jaren 50: een lastige tijd voor de modelbouwer. Maar gelukkig wist je dat iemand als Walt Disney achter je stond. Disney was trouwens ook de man die de Alweg-Bahn naar Amerika heeft gebracht.

De Muiderkring uit Bussum was (van 1936 tot 2002) een uitgeverij van technische boeken en tijdschriften. Bekende bladen waren Radio Bulletin en Hobby Bulletin. Ook verschenen er boeken over het bouwen van radio's of het aanleggen van modelbanen. De boeken van H.F. Enter zijn daarvan een voorbeeld. Een ander voorbeeld is de serie "Maak het zelf!". Dat zijn boekjes over het zelf maken van speelgoed, een electrische Hawaiïan guitaar, een gasoven, een electrische klok, een aquariumpomp of een veld- en huistelefoon. En niet te vergeten een handleiding voor het bouwen van een electro-figuurzaag, geschreven mijn oudoom Ko van Gelder, die heel handig en technisch was.

"Built as a tribute to the great railroad photos archive of Nico Spilt that you can visit at www.nicospilt.com" (2015). Dit bouwpakketje is in de VS te koop geweest via www.zscalemonster.com/archistories en in Nederland via www.conrad.nl. Inmiddels is dit bouwpakketje uitverkocht.

Blokpost Bunnik mag natuurlijk niet ontbreken op mijn eigen baan.

Graffiti op je modeltreinen? Dat kan, maar je wilt dat natuurlijk wel netjes doen. Bijvoorbeeld met de decals van Andreas Nothaft Hobbybedarf. Ik mocht in 2014 een setje uitzoeken in ruil voor een advies. www.modellbahndecals.de

De modelbouwer
Willem van Otterloo, dirigent van het Haagse Residentie Orkest, is een van de vele bekende personen die in hun vrije tijd bezig zijn met een rage die je, gelet op hun dagelijkse werk, niet van hen verwacht. De dirigent van het bekendste Nederlandse symfonieorkest speelt met treinen! Treinen in miniatuur, welteverstaan, maar hoe klein ze ook zijn, ze rijden over een perfect netwerk. Dat netwerk vinden we op een zolderkamer van de villa van Willem van Otterloo in de buurt van Den Haag. Zodra we deze kamer binnenkomen, zien we een verbazingwekkend tafereel. Terwijl de voorgrond wordt gedomineerd door verschillende bouwwerken, zien we in de achtergrond bergen en hiermee contrasterende donkere tunnelingangen. In dit landschap rijden vijf elektrische treinen rond die hun energie deels via een derde rail krijgen, deels via een bovenleiding. Elk draadje en elke centimeter rail heeft Van Otterloo zelf geïnstalleerd, en als hij zijn treinen laat rijden gaat dat vlekkeloos! Hij doet dat met dezelfde vaardigheid als iemand die dit elke dag doet, en hij lost beveiligings­problemen net zo makkelijk op als een vakman.

Maar de spoorwegen - en hier bedoelen we de echte, grote spoorwegen - zijn geen vreemden voor Van Otterloo. Hij is al vanaf zijn 5e of 6e jaar enthousiast voor het spoorbedrijf. Zijn vader werkte vanaf zijn achttiende jaar als stationschef aan een verre Afrikaanse spoorlijn, aan de Baai van Lagoa, in een kafferdorp waar een keer per etmaal een trein stopte. Later, in Nederland, werd zijn vader inspecteur bij de HIJSM. De jonge Van Otterloo trad niet, zoals vaak het geval is bij Nederlandse spoormannen, in de voetsporen van zijn vader. Na een studie geneeskunde begon hij aan een muzikale carrière. Maar noch zijn roem, noch zijn vele taken die hem als kunstenaar weinig vrije tijd gunden, konden hem de treinen doen vergeten. En al veel "groten der aarde" zijn op de zolder van deze Wassenaarse villa aangestoken door het enthousiasme van Willem van Otterloo voor zijn eigen spoorweg.

J.F.E.M. Aghina. La Vie du Rail 548, 20 mei 1956. Vertaling Nico Spilt.

Willem van Otterloo (1907-1978) had een gezin met vier kinderen. Hij speelde in zijn vrije tijd niet alleen met treintjes. Hij bleek ook de biologische vader te zijn van Anne “lekker weg in eigen land” van Egmond. Die kwam er pas toen ze volwassen was achter dat zij de halfzus is van Rogier van Otterloo.

Jean-Pierre Cardinael, toenmalig IT-directeur van Fortis Bank, bij zijn geautomatiseerde Märklinbaan. Foto: communicatieafdeling Fortis Bank, Brussel, 2001.

Meine Märklin-Modellbahn. Was Sie leistet, lehrt und erleben lässt. Eine kleine Philo­sophie zur Spur 00. Mit 97 Abbildungen und einem Gleisplan. Ing. Dr. Walter Strauss, 1949. Heruitgave door GeraMond, 2005. ISBN 3765873138.

In 1935 introduceerde Märklin modeltreinen in schaal 00, de helft van schaal 0 (later werd 00 omgedoopt tot H0: half nul). Walter Strauss (1893-1952) was een van de eersten die hiermee banen ging aanleggen. Aanvankelijk waren dat losse banen over de meubels in zijn huiskamer. Na de oorlog kreeg hij gelegenheid om een permanente baan aan te leggen. Dit deed hij op de zolder van een school in Stubersheim, waar hij als leraar werkte. In het boek beschrijft hij hoe deze grote baan (ruim 4 x 7 meter) tot stand is gekomen. Met veel mooie foto's.

Walter Strauss was zoon van ingenieur Franz Paul Strauss, die diverse grote schaal­modellen van stoomlocomotieven had gebouwd. Deze locomotieven zijn ook gebruikt bij filmopnamen. In 1949 kwam Walter Strauss als 'Werbeleiter' in dienst bij de firma Märklin in Göppingen. In zijn woning wilde hij een nieuwe H0-baan opbouwen, als onderdeel van een museum waarin ook de locomotieven van zijn vader te zien zouden zijn. Door zijn vroege overlijden is het daar niet meer van gekomen.

Walter Strauss heeft ook de volgende boeken gepubliceerd: "Die Darstellung des modernen Eisenbahnwesens" (1922), "Von eiseren Pferden und Pfaden" (1924), "Einst und Jetzt auf Stephenson's Spur" (1925), "Rädersang und Schienen­klang" (1927), "Liliputbahnen" (1938). Dit laatste boek, waar Strauss tien jaar aan had gewerkt, werd door de nazi's als te Engels beschouwd. Bijna de hele oplage is toen vernietigd; van een na de oorlog geplande heruitgave is het nooit gekomen.

Hilversum, 31 augustus 2024. Op deze zaterdag was het Modelbouw Centrum Hilversum voor het laatst geopend. Jan Barnier begon met deze winkel in 1979. Een prachtige klassieke brandweerauto die voor de winkel stond, zorgde ervoor dat deze laatste dag niet onopgemerkt voorbij zou gaan. Het is een Daf Torpedo met een Magirus-ladder uit 1964. Jan blijft overigens actief in de modelautowereld: samen met zijn dochter Els heeft hij de webwinkel Schaal Model Shop opgezet. Foto Henk Koster.

Dottor Danieli kende zijn prioriteiten! Italiaanse filmposter uit 1970.

Modelspoorwegbouw. Door T.L. Hameeteman. Uitg. Elsevier, tweede druk 1962.

Modelspoorwegbouw. Techniek en scenery. Door T.L. Hameeteman. Uitg. Elsevier, derde druk 1964.

Modelspoorwegbouw. Opbouw en elektrotechniek van de baan. Door T.L. Hameeteman. Uitg. Elsevier, tweede druk 1963.

Modelspoorwegbouw. En nú de praktijk. Door T.L. Hameeteman. Uitg. Elsevier, eerste druk 1964.

Het nieuwe pocketboek voor modelspoorwegbouw. Door T.L. Hameeteman. Uitg. Elsevier, 1967. Bewerkte versie van het eerste deel uit deze serie. Voor zover ik weet zijn hierna geen pockets meer in deze serie verschenen.

De vierdelige serie bezit ik uit de tijd dat ik me nog met mijn Märklinbaan bezighield.

Miniatuur-autobanen. Racen en rijden. Door J.J. Hoedeman. Uitg. Elsevier, 1965.

Een vriendje van de lagere school had een autobaan van Faller (schaal 1:87). Ik wist toen, dankzij mijn modelbaan, al genoeg van elektriciteit om te begrijpen hoe twee auto's onafhankelijk van elkaar konden worden bediend, terwijl ze van dezelfde twee stroomrails gebruik maakten. Mijn broer had een racebaan van Scalextric (schaal 1:30). Met zijn auto's gingen we ook weleens racen op een grote wedstrijdbaan in het centrum van Hilversum. Scalextric was een merk van Tri-ang. Deze fabriek heeft onder de naam Minic Motorways ook een zeer fraai systeem op schaal 1:87 uitgebracht. In 2008 heb ik dit boekje gekocht.

Qdecoder - die Alleskönner. Thomas Leitner. QElectronics GmbH, Dresden. Januari 2012. Handleiding voor het programmeren van de Qdecoder (softwareversie 6), waarmee je je digitale modelbaan kunt beveiligen. Onder andere is beschreven hoe je dat doet voor de Nederlandse lichtseinstelsels 1946 en 1955. Ik kreeg dit boek omdat er wat foto's van mij in staan. Ik doe er verder niets mee, want mijn Märklinbaan houd ik bewust 100% analoog.

ABC Železničního modelářství. Ivo Tvarůžek. Naše vojsko, 1965. Interessant boekje over modelbaanbouw.

vorige       start       omhoog