Trein & toilet

Zelfportretten in een Duitse trein (10 september 1977), in een ICE (2 augustus 2004) en in treinstel 273 (28 augustus 2004).

Het toilet van gerenoveerd treinstel 523 (7 januari 2005). Op de rechterfoto de wastafel van treinstel 273 (28 augustus 2004). De kraan hiervan werkt op de hieronder beschreven manier.

Algemeen bekend is. dat een modern spoorwegvoertuig voorzien is van toiletten met waterspoeling, welke automatisch werkt. Bij sommige oudere rijtuigen is de spoelinrichting gekoppeld aan de deur, zodat bij het verlaten van de inrichting gespoeld wordt. Bij het materieel van de laatste jaren is een spoelinrichting aangebracht, welke in werking treedt bij het loslaten van de bril. Voor de watervoorziening is in elk rijtuig een reservoir aanwezig. In sommige rijtuigen zijn meerdere reservoirs aangebracht. Het vullen geschiedt via een vulmond aan de stelbalk, zie fig. 62.

De afmetingen dezer vulmonden, waarvan aan elke zijde van een rijtuig één is aangebracht, zijn internationaal vastgesteld, zodat het vullen overal kan plaatsvinden. Men kan aan het overlopen door de niet-gebruikten vulmond constateren dat het reservoir vol is.

De waterkranen zijn tegenwoordig zo geconstrueerd, dat voor elk gebruik slechts een beperkte hoeveelheid water kan worden afgetapt. Daarna moet de kraan weer versteld worden. Om dit te bereiken, wordt het water niet direct onttrokken aan het grote reservoir, maar uit een van twee kleine reservoirtjes, die uit een groot reservoir gevuld worden. Is een reservoirtje geledigd, dan schakelt men door omzetten van de kraan over op het andere klein reservoirtje, daarna weer op het eerste enz. Intussen moeten de reservoirtjes beurtelings uit het grote gevuld worden.

Bij deze constructie, waarbij de reservoirs in het dak zijn aangebracht. wordt nog wel eens last ondervonden van bevriezen. Bij strenge vorst moeten de reservoirs dan ook afgetapt worden. Om dit euvel te bestrijden, worden de laatste tijd de reservoirs onder de vloer van het rijtuig aangebracht. Een klein verwarmingselement en een goede isolatie beschermen het reservoir tegen de vorst. Het water wordt door luchtdruk naar de kraan geperst. Het voordeel van dit systeem, waarbij eveneens telkens slechts een beperkte hoeveelheid water wegstroomt, is, dat de leidingen niet steeds gevuld zijn met water en dus niet kunnen bevriezen.

Tekst: Spoorwegtechniek, het rollend materieel. Uitgegeven door de opleidingsschool van de Dienst van Exploitatie, 1943.

Foto: vulmond voor waterreservoir, internationaal gestandaardiseerd (foto Dennis Revier).

Aachen West, 10 augustus 1970. Nee, dat huisje achter op de tender is geen wc. Maar de machinist van loc 052 356 weet wel een oplossing voor zijn kleine menselijke probleem. De stoker gaat onverstoorbaar verder met het vegen van de voetplaat.

Venlo, 13 oktober 2007. Loc 151 111 moet zich iets laten welgevallen. Foto Arne Vermeulen.

Utrecht Centraal, 12 oktober 2007. Verschillende elocs - 1100, 1300, 1600 (later weer verwijderd) - kenden het gemak van een urinoir. Dat werd aangebracht toen het in de middengang van deze locs toch wel erg roestig werd. Maar zo kan het natuurlijk ook.

Lage Zwaluwe, 13 juni 2009. De machinist van een Beneluxtrein is gestopt om een brandende biel te doven. Hij gebruikt daarvoor een brandblusser die mannen altijd bij de hand hebben! Foto René Mathot.

Lage Zwaluwe, 7 juni 2007. Het is wit en het ligt van Breda tot Kijfhoek langs het spoor? De lading van Railion... Op Tilburg Goederen waren ze vergeten de deur van een schuifwandwagen te sluiten. De lading toiletpapier is er onderweg uitgedonderd en zorgde voor een enorme troep langs het spoor. Foto gemaakt met de mobiele camera van Veolia-machinist in opleiding Michiel de Wijs.

Spoorwegmuseum, 29 mei 2005. Dankzij een speciale ontheffing kreeg ik toegang tot een plek waar ik me niet zo vaak laat zien: het damestoilet. Het was mij begonnen om het gemak dat vroeger behoorde tot de koninklijke wachtkamer van Den Haag SS. Ik moet zeggen dat ik de pot er nogal gewoontjes vind uitzien. De attributen van het schoonmaakbedrijf lijken mij ook niet tot de originele entourage te behoren. Bij wijze van contrast ook nog een foto gemaakt van de (niet-koninklijke) urinoirs. Direct na het maken van deze foto stapte een mevrouw binnen die een nieuwe handdoekrol kwam plaatsen. Zij keek mij zeer vreemd aan... Maar ja, dit onderwerp interesseert mij nu eenmaal, dus dat moet ik er maar voor overhebben. Ooit zou er trouwens een ICR-A-rijtuig worden voorzien van Delftsblauwe betegeling in het toilet, in verband met de introductie van een tijdschrift over wc's (bron: HOV). Mail me als jij iets van dit rijtuig en/of tijdschrift afweet!

Apeldoorn, 13 mei 2009. In het CODA-museum bezochten we een tentoonstelling van voorwerpen die afkomstig zijn uit de in 1976 gesloopte koninklijke wachtkamer. Onder andere de wc-bril die is omgebouwd tot spiegel. Op het bordje staat de koddige tekst I have seen the billen of the queen (het Engelse woord voor billen is buttocks).

Ede Centrum, 10 september 2005. Het stationsplein is rijk voorzien van horeca, om niet te zeggen uitsluitend horeca. Met de gevolgen hiervan is bij het plaatsen van straatmeubilair rekening gehouden.

Tilburg, 21 februari 2007. Toilethumor! Foto Rob Quaedvlieg.

Bunnik, 28 november 2010. Zeepdispenser uit de jaren vijftig of ouder. Hier was ik al lang naar op zoek, om ons designfonteintje in de wc te completeren. Er hoort eigenlijk groene zeep in, maar die hadden we even niet in huis.

Een foto van het binnenwerk. Je draait de glazen bol om zodat er een scheutje zeep op je hand komt. Een kogeltje zorgt ervoor dat de bol niet in een keer helemaal leeg kan lopen.

Deze foto is op 28 augustus 2004 gemaakt in treinstel 273. De werking van de waterkraan is hierboven beschreven.

Amsterdam Centraal, 28 augustus 2004. De treinstellen mat.'46 worden een beetje spottend ook wel Muizeneuzen genoemd, maar dat er over de vorm goed is nagedacht bewijst deze foto. Zelfs een eenvoudig onderdeel als dit wc-raampje vertoont dezelfde ideale stroomlijnvorm als het — met behulp van computers en windtunnels vormgegeven — ICE-treinstel in de achtergrond.

Thailand, 2009. "Here for your collection is the Asian option. There is a Western toilet on the train as well but this is how Thai, Malays and Chinese prefer to do it!" Tekst en foto Gerry Nichols.

Na alle ophef in oktober 2011 kon ik er niet onderuit om aandacht te besteden aan de plaszak, de noodvoorziening die men aan de inventaris van wc-loze treinen wil toevoegen voor het geval reizigers urenlang in een gestrande trein opgesloten worden, in plaats van ze een paar honderd meter naar het dichtstbijzijnde station te laten lopen. Waar dan vaak ook geen toilet aanwezig is, of zo'n automatische cabine waar je alleen met een munt van 50 cent in kunt en die tussen twee bezoekers door vijf minuten bezig is, zodat je kunt uitrekenen hoe lang het duurt als tien mensen tegelijk naar de wc willen. Kortom de plaszak, waar natuurlijk ook variaties op zijn bedacht zoals de kakzak (www.godisadrunk.com) en het mobiele urinoir van ProRail (www.luckytv.nl). Je kunt de plaszak (TravelJohn) ook gewoon zelf kopen, dan ben je niet afhankelijk van treinpersoneel. Ongeveer 6 euro per drie stuks.

NRC Handelsblad, 7 maart 2011. "Een Sprinter stopt in Weesp" door Hein van der Gun.

vorige       start       omhoog