Belgische stoomlocs

Stoomlocomotieven van de NMBS en enkele andere stoomlocs.

Utrecht, 23 juli 1989. NMBS-stoomloc 12.004 vertrekt met de Sinjoren-express naar Antwerpen. Ook te zien is het blokkendoostreinstel van het Spoorwegmuseum, en een agent van de spoorwegpolitie die bezwaar komt maken tegen de door de fotograaf ingenomen positie.

Meer over de Atlantic type 12.

Utrecht, 5 augustus 1989. NMBS-stoomloc 29.013 arriveert uit Antwerpen met de Oudegracht-express. Enige tijd later vertrekt ze met haar materiaalwagen richting Woerden, om via Breukelen te driehoeken.

Meer foto's van het NS-jubileum 1989.

Treignes, 21 september 2013. NMBS-loc 29.013 tijdens de veertigste verjaardag van de CFV3V ("Stoomtrein der drie valleien"). Foto Paul Boersma.

Locomotief type 10, een Belgische Pacific.

Belgische Mikado, type 5

Locomotief 503 van de Belgische spoorwegen (Type 5). Naar de voorplaat van een verzamelalbum. Die is weer gebaseerd op een foto van deze loc.

De Belgische Mikado 503
Deze machine behoorde tot een reeks van vier 1D1-locomotieven van het type 5, die werden ontworpen door hoofdingenieur Fernand Legein van de Belgische Staat en in 1930 werden geleverd om de sneltreindiensten op de heuvelachtige lijn van Brussel naar Luxemburg-stad te verbeteren.

Het was een tweecilinderlocomotief met enkelvoudige expansie en een vermogen van, naargelang de meetwijze, 2950 of 2427 pk. Ze woog rijvaardig 130,50 ton en was 105 km/u snel. Ze was gekoppeld aan een naar Noord-Frans model gebouwde tender die 38,5 m³ water en 10 ton steenkool bevatte.

De eerste jaren behoorden alle machines tot het depot van Jemelle en kregen elk drie bestuurdersploegen toegewezen, die er dagelijks ongeveer 570 km mee aflegden tussen Brussel-Noord en Aarlen, hoofdzakelijk aan de kop van prestigieuze internationale treinen. Daaraan kwam plots een einde toen de referentiesnelheid van de lijn in 1937 werd verhoogd tot 120 km/u. Sedertdien trokken de types 5 nog enkel semi-directe, omnibus- en goederentreinen.

De locomotieven vertoonden nogal wat gebreken. De naar Amerikaanse normen ontworpen cilinders en drijfwerken waren te groot en te zwaar en beschadigden de sporen. Toen men dat trachtte te verhelpen, werden de stoomproductie en druk te laag. Tegelijk waren ze heel gulzig: op de 190 km tussen Brussel en Aarlen verbruikten ze voor een trein van 500 tot 600 ton wel 10 tot 12 ton steenkool.

Van 1950 tot 1952 werden de machines buiten dienst gesteld.

Bron: Vapeur en Belgique, deel 2, Phil Dambly, ISBN 2872020136, G. Blanchart & Cie, Brussel, 1994.

Brussel-Noord, jaren 90. De locomotief van de trein van Leopold II, Koning der Belgen van 1865-1909. Foto's Chris De Naeyer.

Hasselt, 30 maart 2007. NMBS-loc 5166 met stoomloc 64.169. Deze stoomloc is de nieuwste aanwinst van museumorganisatie TSP. Deze heeft in Roemenië twee locs van dit type gekocht, om daar één dienstvaardige loc van te maken. Na de Eerste Wereldoorlog zijn honderden Duitse locs van het P8 (Baureihe 38) in België terecht gekomen, waar ze werden ingedeeld in de reeks 64. De NMBS bezit zelf de 64.045, die echter niet dienstvaardig is.

Goes, 19 mei 2012. Van donderdag 17 t/m zondag 20 mei 2012 vond de manifestatie "Sporen naar het verleden" plaats. Dit keer werd het 40-jarig jubileum van de SGB gevierd. Uit België was gastlocomotief 64.169 overgekomen. Foto Jan de Kroon.

Een beschieting bij Baarn

Op 25 november 1944 werd bij Baarn een stilstaande trein beschoten door geallieerde vliegtuigen. De locomotief ontplofte en de restanten kwamen terecht bij de spoorwoningen nabij de Torenlaan. De loc was een in Utrecht gestationeerde Belgische stoomloc (BSM 8478) van Duitse makelij (een G8'). De machinist en stoker kwamen om het leven. De trein was gevuld met door de Duitsers gevorderde paarden. In Baarn heeft men nog een hele tijd paardenvlees gegeten. Zie "Het Spoorwegbedrijf in oorlogstijd, 1939-'45" van C. Huurman, blz. 359. De woning op de voorgrond is van de NCS, woning 36 in de achtergrond van de HSM. Beide woningen zijn in 2008 gesloopt. Foto's Jacques Stevens, Streekarchief Gooi en Vechtstreek, en Henk Koster.

Radiotrein

Belgische ansichtkaart, vermoedelijk uit de jaren dertig en mogelijk onderdeel van een serie. We zien een "radiotrein gedurende de stilstand", maar op de foto is niets te zien wat aan een radio doet denken, alleen een machinist die iets aan het smeren is. Op de site van de NMBS vond ik de volgende tekst: "In België ontstonden de eerste bescheiden vormen van massatoerisme in de jaren 1930. Met de invoering van het betaald verlof kon een steeds groter deel van de bevolking zich een daguitstap of reisje permitteren. Vaak was dit een kort verblijf aan de kust of in de Ardennen. Deze nieuwe markt werd al snel ontdekt door de NMBS die vanaf het begin van de jaren dertig excursietreinen en bussen ging inleggen vanuit de grote centra naar allerlei toeristische trekpleisters in België en over de grens. Een aantal rijtuigen werden voorzien van een geluidsinstallatie en in enkele pakwagens werd een heuse geluidsstudio geïnstalleerd. Zo ontstonden de radiotreinen. Na de Tweede Wereldoorlog werd vanaf 1948 opnieuw aangeknoopt met deze traditie. Ondanks het succes van de formule besliste de NMBS in 1964 om de radiotreinen in binnenverkeer af te schaffen. De kosten voor personeel en onderhoud van de geluidsinstallaties liepen immers te hoog op." - Zie ook Spoor- en Tramwegen nr. 8, 1941, blaz. 143.

Stoomcentrum Maldegem

Balgerhoeke, 5 mei 2013. Over de meer dan 120 jaar oude hefbrug over het Schipdonkkanaal rijdt locomotief 507. Deze loc werd in België op last van de Duitse bezetter gebouwd door constructeur Energie in Marcinelle. Ze kwam echter pas in 1946 gereed en heeft toen jarenlang dienstgedaan bij de cokesfabriek in Zeebrugge. Inmiddels is ze eigendom van de Luxemburgse vereniging 'Train 1900' die haar heeft gerestaureerd. Bij langere ritten kan deze tenderloc worden voorzien van een extra tender. Ze was te gast tijdens het stoomfestival in Maldegem, www.stoomcentrum.be. Foto Paul Boersma.

Chemin de fer à Vapeur des Trois Vallées (CFV3V)

Treignes, 22 september 2007. Tramloc 808 uit 1894, met twee cabines, tijdens het Festival de la Vapeur. Foto Chris Blok. Bekijk de fraaie collectie van de Chemin de fer à Vapeur des Trois Vallées: www.cfv3v.eu.

Onze onvergetelijke stomers. Phil Dambly. Uitgeverij 'Het Spoor', Brussel, 1964.

Boek over de geschiedenis van de Belgische stoomlocomotief, van 1935 tot het eind van het stoomtijdperk in 1967. Met onder andere aandacht voor de evolutie van de techniek, waar Belgische constructeurs als Walschaerts, Belpaire, Flamme en Legein een belangrijke rol in hebben gespeeld. Andere hoofdstukken gaan over stijl en versiering, en over nummering en classificatie van stoomlocomotieven. Na deze inleidende hoofdstukken worden de verschillende kenmerkende perioden van de locomotiefgeschiedenis behandeld. Veel zwart-witfoto's.

Neue Dampflokomotiven in Europa. Hanns Stockklausner. Verlagsbuchhandlung Natur und Technik. Wien, 1951. Schriftenreihe "Schienenverkehr" Heft 3.

Boekje met een overzicht van de nieuwe stoomlocomotieven die kort na de Tweede Wereldoorlog in verschillende Europese landen zijn gebouwd of ingevoerd: België, Duitsland (westelijke zone), Frankrijk, Groot-Brittannië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Polen, Tsjechoslowakije en Hongarije.

Scan van het boekje (pdf).

Historisch overzicht van de locomotief. Jacques Superchocolade, 1952. Album met 144 plaatjes van locomotieven. Voornamelijk Belgisch materieel. Franse en Nederlandse tekst.

Op het omslag een Belgische stoomloc Type 5.

Bekijk het hele album (pdf)

Dit is een van mijn albums met verzamelplaatjes.

Alte Preussen und mehr. Eisenbahn in Belgien 1930, 1947, 1964. Opnamen uit het archief van Ton Pruissen, uitgegeven door Gera Nova Verlag, 2003. Na de Eerste Wereldoorlog zijn veel Pruisische stoomlocomotieven als herstelbetaling terecht gekomen in België. De film laat daarvan diverse voorbeelden zien, naast andere opnamen uit de laatste decennia van de stoomtractie in België.

Zie ook:

vorige start omhoog