Stopmachines: van KST 95 tot Universal Tamper 4.0Een stopmachine is een machine die gebruikt wordt bij het onderhoud van het spoor. Het spoor wordt iets omhoog getild, waarna het ballastbed door de machine weer in orde wordt gemaakt. Vroeger was dat zwaar handwerk, maar in 1961 nam NS de eerste machine in gebruik: het "Kleinstopfgerät 95". |
KST 95: een lichtgewicht voor het zware werkOp een van de speurtochten naar machines en werktuigen voor het wegonderhoud, welke “jacht” werd ondernomen met het oog op de in 1961 te houden internationale tentoonstelling van mechanische wegonderhoudsmiddelen in Elst, ontdekte een van de organisatoren in een verborgen hoekje van de firma Plasser und Theurer een machine die meer dan zijn gewone belangstelling trok.
Wegens de grote orderportefeuille van deze firma in het Oostenrijkse Linz was men er nog niet toe gekomen de machine geheel af te bouwen. Toch was een vluchtige inspectie voldoende om onze NS-medewerker te doen uitroepen “die moet naar Elst”. Al of niet klaar, deze kleine machine voor het verdichten van het ballastbed onder de dwarsliggers, scheen alle elementen te bezitten om hem boven de bestaande zware stopmachines te verkiezen. Het prototype van de KST 95 of "Kleinstopfgerät 95"; zoals de officiële benaming is, kwam naar Nederland en inderdaad trok de machine die belangstelling die men bij de eerste ontdekking reeds verwachtte. Nog onvolmaaktAan het prototype van de KST 95 diende echter nog wel het een en ander te worden gewijzigd alvorens men hem met succes zou kunnen inzetten. In overleg met de fabrikant bleef de kleine stopmachine enkele maanden in ons land om de gelegenheid te hebben gezamenlijk met de constructeurs te komen tot een machine die aan de uit de praktijk geboren wensen zou tegemoetkomen. Vooral met het oog op het werk in spoor op betonnen dwarsliggers in zigzag verband werden uitgebreide proeven genomen. Samen met een lijst van voorgestelde wijzigingen en verbeteringen keerde de machine naar Linz terug. Gewijzigd typeNovember 1961 kwam de KST 95 weer naar ons land. Nu voor de grote vuurproef. De “herziene uitgave” was in lengte gegroeid. Het onderstel en het draagframe daarop waren ongeveer 37 cm verlengd in verband met de wens van NS de stopaggregaten zowel evenwijdig als verspringend te kunnen opstellen. Deze wijziging was op zich vrij gemakkelijk uit te voeren daar de stopaggregaten met hoekijzers en bouten aan het draagframe zijn bevestigd. Met name voor het zigzag spoor was deze wijziging van het grootste belang. SuccesTijdens de drie maanden dat de stopmachine op velerlei manieren werd ingezet kwamen de succesrijke resultaten naar voren. Niet alleen bleek de slechts 4,5 ton wegende machine de kwaliteiten te bezitten die we van de zware machines van 9 tot 18 ton mogen verwachten, ook de bediening van de KST 95 stelt niet zulke hoge eisen. Slechts één man behoeft te worden ingezet voor de bediening van o.a. de 36 pk dieselmotor die voor de aandrijving zorgt.
De kracht van de zestien stopijzers is gelijk aan die van de zware stopmachine en al naar gelang de lichthoogte stopt de "kleine Plasser”, zoals de KST 95 in de NS-mond heet, 100 tot 180 meter spoor per uur. De kleine Plasser rijdt op eigen kracht en bereikt een snelheid van 20 km/h. Begin van dit jaar werd overgegaan tot de definitieve aankoop van de lichtste onder de zware stopmachines. Resultaat van innige samenwerking tussen industrie en spoorwegdeskundigen leidde tot de KST 95, die door zijn billijke prijs en grote voordelen spoedig een belangrijke plaats zal gaan bezetten in de rij van mechanische middelen ten dienste van het wegonderhoud bij de spoorwegen. |
Uit: Nieuw Spoor, 15e jaargang no. 6, juni 1962
|
Baanwerkzaamheden bij Hilversum, 15 juni 2003. Stopmachines leggen de laatste hand aan het nieuwe ballastbed bij het viaduct in de Insulindelaan. De blauwe machine is bezig bij de overweg in de Hooge Laarderweg. Foto's Rienk Nauta. |
|
Bunnik (km 42,5), 23 januari 2007 om 3.45 uur. Van de goederentreinen die 's nachts langs ons huisje rijden heb ik geen last. Maar een stopmachine in actie is een ander verhaal. Langzaam kwam uit de richting Utrecht een astmatisch zuchtend monster op ons af. Toen het langs mijn balkon kwam gesukkeld – steeds even stilstaan, dan moeizaam weer verder – had ik mijn camera's paraat. Bekijk mijn filmpje verderop! |
|
Bunnik, 16 februari 2007. Stopmachine "08-475 Unimat 4S", gebouwd door Plasser & Theurer. Dit was een recente aanwinst van VolkerRail. De machine is geschikt voor het stoppen van zware wissels op betonnen dwarsliggers. |
|
Hilversum, 19 april 2022. Nogmaals de "08-475 Unimat 4S" van Strukton Rail. Nu in gele huisstijl en voorzien van de slogan: “100 jaar en door!”. Foto Henk Koster. |
|
Utrecht Vaartsche Rijn, 1 maart 2022. Strukton-loc "Nicole" met de "Universal Tamper 4.0", een stopmachine uit 2020. |
Bunnik (km 42,5), 23 januari 2007 om 3:45 uur. Van de goederentreinen die 's nachts langs ons huisje rijden heb ik geen last. Maar een stopmachine in actie is een ander verhaal. Langzaam kwam uit de richting Utrecht een astmatisch zuchtend monster op ons af. Toen het langs mijn balkon kwam gesukkeld – steeds even stilstaan, dan moeizaam weer verder – had ik mijn camera's paraat. Op dit filmpje is goed te zien dat de stopmachine steeds even stopt en dan weer verder gaat, inclusief de bemanning aan boord. Die ging na zo'n dienst "shaken and stirred" naar huis. Er bestaan ook machines die langzaam doorrijden, waarbij de "stopgang" wordt gemaakt op een schuifbare slede onder de werktrein door. Zo'n machine is te zien in het tweede deel van het filmpje, dat Michiel Jansen van Galen in de zomer van 2006 bij Velp maakte. |
Zondagochtend 23 februari 2025, kwart over vier in de ochtend. Langzaam schoof een hijgend en piepend monster langs Blokpost Bunnik. Onze wakkere filmploeg was paraat om dit tafereel voor u vast te leggen. 's Middags kwam het gele gevaarte opnieuw voorbij, nu over het andere spoor. |