Tandradsystemen

Baureihe 97

In het door de DR in 1925 ingevoerde nummersysteem was de Baureihe 97 bestemd voor diverse Beierse, Württembergse en Badense tandradlocomotieven. Na de Anschluss van Oostenrijk bij nazi-Duitsland, werden ook de Oostenrijkse locomotieven in het Duitse nummersysteem ondergebracht. Daaronder ook de tandradlocs van de Erzbergbahn.




Echaztalbahn (Echazbahn)

In de spoorlijn van Reutlingen naar Schelklingen kwam een steil traject voor: de 2,2 kilometer tussen Honau en Lichtenstein. Dit gedeelte was alleen met een tandradsysteem te berijden. Hiervoor waren vier stoomlocomotieven beschikbaar: 97 501 t/m 504. Deze deden dienst tot 1961. Ze werden opgevolgd door tandradrailbussen. In 1969 werd het traject gesloten en daarna afgebroken.


 

Aussenstelle Horb/Neckar, maart 1971. Twee van de vier tandradlocs die tussen 1923 en 1925 zijn gebouwd voor de Württembergische Staatsbahn (type Hz): 97 501 en 504. De locs deden dienst op het tandradtraject Honau-Lichtenstein en de aansluitende trajecten. Loc 97 503 is in 1956 afgevoerd, de drie andere locs deden tot 1961 dienst. Loc 97 502 kwam als monument terecht bij de bouwer, Maschinenfabrik Esslingen. Tegenwoordig bevindt deze loc zich in Bochum-Dahlhausen.


Bochum-Dahlhausen, 1 mei 2005. Op de voorgrond tandradloc 97 502. Foto Bastin de Jager.


Bochum-Dahlhausen, 30 april 2004. Loc 97 502, een Württembergse tandradloc uit de jaren 20, werkend volgens het systeem Riggenbach. Let op de dubbele besturing: het tandradmechanisme heeft een eigen stoomaandrijving. Deze twee stoomcilinders werkten in compound met de cilinders van de normale aandrijving. Het grijze ding links op de voorgrond heeft niets met de locomotief te maken.


Tübingen, 4 maart 1971. Railbussen 797 906, 998 269 en 997 605. Motorwagen 797 906 is een voormalige tandraduitvoering van de Schienenbus (VT97).


Erzbergbahn

Erzberg, 26 augustus 1973. Locs 97.208 en 197.302. Op de Oostenrijkse Erzbergbahn waren twee typen tandrad­stoomlocs in gebruik: de 97 (een ontwerp uit 1890) en de sterkere 197 (uit 1912).

Twee nog sterkere stoomlocs (297, uit 1941) hebben slechts weinig dienst­gedaan. Deze hadden zoveel trekkracht, dat ze alleen voor het duwen van treinen gebruikt mochten worden; de koppelingen zouden anders breken. Ook een in 1962 in dienst gestelde tandrad­dieselloc heeft maar kort dienst­gedaan.


Locomotief 4 "Summit", bouwjaar 1883, van de Mount Washington Cog Railway. Cog is het Engelse woord voor rader of tandwiel. Deze toeristische tandradbaan (www.thecog.com) rijdt nog steeds met stoom. Deze foto is ergens in de jaren 60 gemaakt. Let op de schuin geplaatste ketel, die moet voorkomen dat de bovenkant van de vuurkist droog komt te staan tijdens de rit op de steile helling. Foto David K. Johnson, collectie Nico Spilt.


Museu Imperial de Petrópolis, 12 oktober 2012. Het museum is gewijd aan de periode 1822–1889, toen Brazilië een keizerrijk was. Loc 11 "Leopoldina" is vernoemd naar Dona Leopoldina Teresa Francisca Carolina Micaela Gabriela Rafaela Gonzaga de Bragança e Bourbon, maar dat paste niet allemaal op de zijkant. Het locje deed dienst op de Trem do Corcovado, de tandradlijn van Rio de Janeiro naar dat enorme Christusbeeld. Foto Marta Hazevoet.


Tandradsystemen


Bochum-Dahlhausen, 19 april 2008. Een stukje tandradbaan volgens het principe van de Zwitserse ingenieur Riggenbach. Er bestaan ook andere vormen (zie foto hieronder), maar het idee is steeds hetzelfde: op een steile helling grijpt een onder de locomotief gemonteerd tandrad in op de tandheugel tussen het spoor.


Vordernberg Markt, september 1971. Tandheugel volgens het systeem Abt, toegepast op de Oostenrijkse Erzbergbahn. De locs hadden twee tandwielen, die elk door een stoomcilinder werden aangedreven. De tanden zijn ten opzichte van elkaar versprongen.


Männer der Schiene 1847-1947. Ernst Mathys, Bibliothekar SBB. Im Selbstverlag des Verfassers. Bern 1947.

Biografie van 44 mannen die de Zwitserse spoorwegen hebben gemaakt tot wat ze anno 1947 waren geworden. Bekende namen zijn die van Abt en Riggenbach, ontwerpers van tandradsystemen.


Zahnradbahnen der Welt. Walter Hefti. Birkhäuser Verlag, Basel 1971. ISBN 3764305509. Dikke pil, waarin alles staat wat je maar over tandradsystemen zou willen weten.


Zie ook:




vorige       start       omhoog