Utrecht Zuilen

Aan de Amsterdamsestraatweg 569 bevindt zich het kleine Museum van Zuilen, waarin onder andere aandacht wordt besteed aan Demka en Werkspoor, ooit twee grote werkgevers in deze omgeving. In de Meidoornstraat en de Goudsbloemstraat zijn ter herinnering aan Werkspoor vier muurschilderingen te vinden. Ook de bij station Zuilen opgestelde Sik herinnert aan het Werkspoorverleden, evenals enige glaspanelen op dit station zelf. Utctw is de verkorting van 'Utrecht Cartesiusweg', een groot opstelterrein van de NS. Dit terrein was eerder in gebruik bij de Bovenbouwwerkplaats en de Spoorstaflasinrichting (nu gevestigd op Crailoo). In 2015 werd de nieuwe VL-post (verkeersleidingspost) van ProRail in gebruik genomen. Op het kaartje zijn ook de drie spoorbruggen over het Amsterdam-Rijnkanaal aangegeven. Bij de met een ster aangegeven plaats fotografeerde Kees van de Meene in 1959 enkele bierwagens van Grolsch.

Utrecht Zuilen, april 2007. Zie ook spoorverdubbeling Amsterdam-Utrecht. Your Captain Luchtfotografie.

Utrecht Zuilen, 20 april 2015. Loc 186 004 tijdens een proefrit. In de achtergrond zie je de Dom. De trein heeft zojuist Utrecht Centraal achter zich gelaten en is nu op weg naar de Watergraafsmeer. Foto Rob van der Woude.

Utrecht Zuilen, 4 oktober 2011 en 9 september 2008. Werkspoor heeft tientallen Sikken gebouwd. Sik 335 staat vlakbij het station opgesteld ter herinnering aan het roemruchte verleden van de Werkspoorfabriek.

Utrecht, 4 juni 2015. De nieuwe verkeersleidingspost van Utrecht. Foto Rienk Nauta.

Zuilen, 24 januari 2009. De uurwerkboetiek van Wim en Toos van Scharenburg, aan de Amsterdamsestraatweg 569, zou in de loop van 2009 worden opgeheven om te worden verbouwd tot museum. Aan de buitenkant is al te zien waar dat museum over zal gaan. Wie langs het pand loopt ziet achtereenvolgens de woorden Demka, Museum van Zuilen en Werkspoor.

Utrecht, 4 januari 2016. Een paar honderd meter van het Museum van Zuilen staat dit monument: een restant van de verkeersbrug bij Zaltbommel, in de jaren dertig deels gebouwd door Werkspoor en gesloopt in 2008. Kleindochter Noëli (bijna twee alweer) laat zien hoe groot dit kleine stukje brug is.

Het leuke Museum van Zuilen, aan de Amsterdamsestraatweg 569 in Utrecht, gaat verhuizen naar een nieuwe locatie: de nabijgelegen vroegere Werkspoorfabriek. Tot het eind van 2019 is het museum nog een aantal dagen geopend. Daarna gaat het dicht totdat de nieuwe inrichting gereed is, volgens de plannen medio februari 2020. Het Museum van Zuilen besteedt aandacht aan de geschiedenis van Zuilen – vroeger een zelfstandige gemeente, tegenwoordig een wijk van Utrecht – en aan de twee grote werkgevers die hier ooit een belangrijke rol speelden: Demka en Werkspoor.

Utrecht, 21 november 2019. Centraal in het museum staat een modelbaan waarop veel door Werkspoor gebouwd materieel is te zien. Deze modelbaan verhuist natuurlijk ook mee naar de nieuwe locatie. Links een model van de Euromast. Het spanbeton voor de toren werd geleverd door Demka. Werkspoor bouwde het restaurant. Dat gebeurde op de begane grond, waarna het gevaarte met de hand omhoog werd gevijzeld.

Utrecht, 21 november 2019. "Heeft u een uurtje?" vroeg ik toen de pastoor mij uitnodigde mijn zonden op te biechten. Dit is de biechtstoel uit de St.-Ludgeruskerk met een replica van pastoor W. van Albach. De St.-Ludgeruskerk stond tot 1977 aan de Amsterdamsestraatweg. Aan de muur van de biechtstoel hangt de kleine wijzer van de kerkklok.

Utrecht, 20 juli 2015. In de Meidoornstraat en de Goudsbloemstraat zijn vier muurschilderingen aangebracht ter herinnering aan Werkspoor. Ze zijn gemaakt door Robert-Jan Brink, beter bekend als de Verfdokter (www.verfdokter.com). De muurschilderingen zijn een initiatief van buurtbewoners en konden worden aangebracht dankzij medewerking van de gemeente Utrecht en woningcorporatie Mitros. De Werkspoorfabrieken stonden overigens niet echt vlakbij deze straten, maar het gaat om het idee. De kenners zien een Blokkendoos en een Hondekop, en twee uitvoeringen van Mat.'36. Dat laatste zal een vergissing zijn; het was logischer geweest als er een treinstel Mat.'40 of Mat.'46 bij had gestaan. Uw verslagggever zag op zijn wandeling vanaf station Zuilen meer blinde muren, er zijn dus nog mogelijkheden.

Utrecht, 28 oktober 1959. Bierwagens op een terrein bij de Julianaparklaan. Links de spoorlijn naar Amsterdam, ter hoogte van km 32,6. De drie wagens langs het perronnetje zijn van achter naar voor 560809 (De Klok), 560812 (Grolsch), 560806 (De Klok). In de verte staat nog een vierde wagen. Bierbrouwerij De Klok is de oude naam van Grolsche Bierbrouwerijen. Naast de wagens staat de scooter van de fotograaf: Kees van de Meene.

De situatie anno 2015. Op de voorgrond de schaduw van de panoramacamera-auto van Google, rijdend door de Julianaparklaan. In de achtergrond is nog een stukje van de flat op de vorige foto's te zien (hier woont nu een bekende cargospotter). Links de spoorbaan naar de Demkabrug over het Amsterdam-Rijnkanaal. Deze brug is in 1966 aangelegd. Op de zwart-witfoto's is nog de oude brug uit 1892 te zien. Waar die oude brug lag is in 2002 de Werkspoorbrug gekomen. Voor 1892 was er nog geen kanaal en lag er dus geen spoorbrug. Op de zwart-witfoto's zijn restanten te zien van de oorspronkelijke spoorlijn naar Amsterdam. Links buiten beeld, aan de andere kant van de spoorlijn, lag het terrein van Werkspoor.

Bierwagens nader bekeken

In Op de Rails nummer 11, november 1979, staat een uitgebreid artikel over bier- en gistwagens, geschreven door G.F. van Reeuwijk.

Het artikel begint met het eerste biervervoer, dat waarschijnlijk in 1829 plaatsvond op de paardenspoorweg tussen Budweis en Gmunden, en behandelt vervolgens de ontwikkelingen tot in de jaren 60. Ook staan er tabellen in met de in Nederland gebruikte wagens voor het vervoer van bier en gist. Soms waren dat speciaal voor dat doel gebouwde wagens, maar vaak werden ook bestaande (koel)wagens aangepast.

Op het omslag van Op de Rails een foto uit 1917 bij Amsterdam Weesperpoort, met twee bierwagens van de Amstel-brouwerij. Het wegtransport vond plaats met paard en wagen danwel met een moderne vrachtwagen.

Bierlosplaats?
In het artikel treffen we ook de foto aan die Kees van de Meene op 28 oktober 1959 maakte van drie wagens van Grolsch.

In het bijschrift wordt gesproken over de 'bierlosplaats bij Werkspoor'. De wagens staan weliswaar bij een soort perronnetje, maar Grolsch heeft in elk geval vanaf 1959 nooit bier per trein naar Utrecht vervoerd. Dat ging per vrachtwagen, aldus een chauffeur die van 1959 voor 1971 voor Grolsch heeft gewerkt. De wagens op deze foto's staan hier mogelijk om afgevoerd te worden. Het is overigens niet het terrein van Werkspoor, want dat lag een eindje verderop.

De drie wagens op deze foto zijn in de jaren 20 gebouwd, de voorste bij Gotha. De middelste wagen is volgens het artikel in 1957 bij de brouwerij gekomen, in 1964 gevolgd door nog een andere wagen (niet op deze foto).

Tussen de brouwerij in Enschede en Amsterdam vond tot omstreeks 1971 biervervoer per trein plaats. Met kleine bestelauto's werd het bier naar het depot in de Rozenstraat gebracht. Daarna verhuisde Grolsch naar een nieuwe vestiging in Utrecht en kwam er een eind aan het vervoer per spoor. In het archief van Grolsch is helaas niets te vinden over deze biertransporten.

Utrecht, 9 september 2022. Ons team bij Sik 335 voor de ingang van het Museum van Zuilen. Op de tweede foto modellen van door Werkspoor gebouwd materieel. Over mijn bezoek schreef ik een artikel in NVBS Actueel.

Werkspoormuseum Amsterdam

In Amsterdam bevindt zich het Werkspoormuseum. Dit is in particulier bezit en is niet publiek toegankelijk. In 2022 bezocht ik dit museum en schreef hierover een artikel in NVBS Actueel.

Maarten van Rossem vertelt

Maarten van Rossem vertelt vanuit het Museum van Zuilen over de geschiedenis van staalfabriek Demka en machinefabriek Werkspoor in Zuilen – vroeger een dorp, sinds 1954 een wijk van Utrecht. Uitzending op RTV Utrecht.

Lees ook het interview met Maarten van Rossem in NVBS Actueel, april 2018.

Werkspoor Utrecht-Zuilen. Deel I: trams & treinen. Door W. van Scharenburg, uitgegeven in eigen beheer. ISBN 9789080699755, april 2007.

Werkspoor Utrecht-Zuilen. Deel II: bruggen, montage, vrachtauto's, boten, bussen enz. Door W. van Scharenburg, uitgegeven in eigen beheer. ISBN 9789080699762, oktober 2008.

Meer over deze boeken.

vorige       start       omhoog