Locomotoren (Sikken)

Het ontwerp van dit kleine locomotiefje stamt van voor de Tweede Wereldoorlog. Aanvankelijk was deze dieselelektrisch aangedreven machine binnen NS vooral bedoeld voor licht rangeer­werk op de kleine stations.

In feite was het geen echt krachtvoertuig. Het daarvoor in de Spoorwegwet benodigde minimum aantal pk's werd namelijk niet gehaald. Vandaar dat een aantal zaken waarmee een krachtvoertuig wettelijk gezien uitgerust moest zijn, op de locomotor ontbraken. Zo misten bijvoorbeeld de dodeman en een snelheidsmeter. Door de uitzonderingspositie die de 'Sik' (een naamgeving die gerelateerd was aan het geluid dat de uitlaat produceerde) innam, was het zelfs mogelijk om zonder specifieke machinistenopleiding de bediening ter hand te nemen.

Er vonden in de loop der jaren diverse constructiewijzigingen plaats, maar het bleven eenvoudig te bedienen voertuigen. In 1972 werd 14 locomotoren voorzien van een hydraulische 'HIAB'-telescoopkranen. Er bevinden zicht nog veel locomotoren in Nederland, maar ze mogen vanwege verscherpte arbo-eisen niet meer worden gebruikt. De Arbeids­inspectie vond het buiten op de treeplank balanceren ineens te gevaarlijk geworden.



Meer informatie

Locomotoren. NS-series 100 en 200. Door Martin van Oostrom. Uitgever Uquilair, 2021. ISBN 9789083003351.

"70 jaar Sik", door Tim Goorman in Spoorwegjournaal 142, november 2004.

Voor technische informatie zie het thema de locomotor (1943)

Zie ook het overzicht met door mij waargenomen Sikken.

Website www.locomotor.nl (overzicht met alle locaties)



Locomotoren serie 100 en 200 (met rangeerkoppeling). Bron: Spoorwegtechniek: rollend materieel (1943).


 

Rangeerder N. Spilt (met hoorn) in Hilversum, kort na de oorlog.
Op de tweede foto zijn gelijknamige kleinzoon poserend op de Sik van werkplaats Haarlem, in 1973.


Bunnik, 21 maart 2012. Er moeten honderden van deze nummerplaten bestaan. Ik ben de trotse eigenaar van een van de twee platen van Sik 316. De bijbehorende locomotor bestaat ook nog steeds. Die zou het vast leuk doen in de tuin, maar dat krijg ik er in onze huisvergadering nooit door.


Oersikken

Benzine-locomotor met rangeerkoppeling. Foto uit "Wat rijdt er langs de rails", een NS-brochure uit circa 1941.


 

't Harde, 27 juli 1970. Loc 53110 van het Spoorwegbouwbedrijf bij het onderstation. Gebouwd door Werkspoor in 1936 (fabrieksnr. 734) voor BPM (Shell) in Pernis. Droeg hier het nummer BPM 3. In 1966 naar het SBB (vanaf 1974 Strukton) als 53110, later 322301, naam “Klaartje”. In 1982 gesloopt. Kleurenfoto: een oersik van de Hoogovens, 26 mei 1973.


 

Spoorwegmuseum, 2 juli 2003. Oersikken 137 en 103. De 137 was omgebouwd op elektrische aandrijving, zodat ze zonder herrie rondritten kon maken over het terrein. Meer foto's van deze locs in het overzicht hieronder.


Modelsikken

Sikkenparade op de zolder van Dolf Dijkstra, maart 2006. Een deel ervan is eigendom van Dolf en zijn zoon Rick, de rest is van een andere VSM'er. Bij elkaar 11 Sikken in diverse uitvoeringen!


Opvolgers

Tilburg, 25 november 2006. Met locomotoren mag niet meer worden gereden. Te gevaarlijk volgens de normen van de Arbo-wet. Vandaar dat op de werkplaats een locomotiefje dienst doet. Ze heet Monica en heeft een automatische koppeling. Zie ook het thema Rangeerrobots.


Haarlem, "Dikke Dirk". Deze supersik is geconstrueerd ten behoeve van zwaar rangeerwerk.


Een Sik in 3D

Walter Kok maakte in april 2016 een fraaie 3D-animatie van Sik 359. Klik hier.



Uit "Treinen" (1983)



Overzicht

Er zijn 169 locomotoren (serie 201-369) gebouwd. Hiervan zijn er 80 gesloopt of verdwenen. De rest bestaat dus nog steeds: bij museumorganisaties (52), bedrijven (9), opgesteld als monument (21) of in bezit van particulieren (7). Zelf bezit ik een nummerplaat van de 316. Ook is er een handjevol oersikken (serie 103-152) bewaard gebleven.

Het overzicht hieronder is niet volledig; het betreft hier voornamelijk exemplaren die ik zelf heb gescoord. Klik op een nummer voor foto's en meer informatie.


103
116
122
137
210
213
214
221
223
225
228
231
232
234
238
239
242
243
244
245
246
247
248
249
252
253
254
255
256
262
263
264
270
271
276
281
285
286
288
289
291
296
297
298
299
300
301
303
304
306
307
309
311
312
316
320
321
323
325
326
327
328
329
332
334
335
345
347
353
354
359
360
361
362
365
366
368
369

Enkele andere sikken

Sik 314 is begin juli 2021 overgebracht naar de STAR (tijdelijk).

Sik 317 van de failliete fosforfabriek ThermPhos in Vlissingen, wordt door de SGB ontdaan van bruikbare onderdelen, zoals de motor en de generator. Het casco wordt elders in het land opgesteld als monument (bericht uit oktober 2019).

Sik 352 staat bij het vroegere station Aalsmeer.

De nummers 209, 214, 222, 247, 293, 299, 350, 363, 369, en mogelijk ook de 213 en/of 300, staan bij een verzamelaar in Barneveld (waarneming uit juli 2021).

Dit overzicht is voor het laatst aangepast op 15 april 2023.


Zie ook:




vorige       start       omhoog