Dieseltreinstellen DE1 en DE2 (Blauwe Engel)

De 30 motorrijtuigen DE1 (21 t/m 50) en 46 tweerijtuigstellen DE2 (61 t/m 106) zijn gebouwd in 1953 en 1954 door de firma Allan uit Rotterdam. Aanvankelijk waren ze blauw geschilderd ("Blauwe Engel"), later rood. Op hun neus droegen ze een fraaie vleugel, naar de fabrikant ook wel Allan-vleugel genoemd.

Aanvankelijk zouden er 45 DE2'en worden gebouwd, maar na een ongeval bij Gouda, waarbij een vooroorlogse DE3 verloren ging, werd de bestelling verhoogd naar 46. Dat leverde treinstel 106 op.

Een deel van de tweerijtuigstellen is vanaf 1976 gemoderniseerd en geel geschilderd. Ze kregen daarbij ook nieuwe nummers: 161 t/m 186. De Blauwe Engelen zijn niet meer in dienst, maar verschillende exemplaren zijn bewaard gebleven.

Tot de serie behoort goed beschouwd ook de Kameel (NS 20), het inspectievoertuig van de NS-directie.

Allan heeft in de jaren vijftig vergelijkbare treinen geleverd aan Portugal.

Instructie dieselelectrische één- en tweewagenstellen. N.V. Allan, Rotterdam 1954. Het officiële instructieboekje van de fabrikant van de Blauwe Engelen. Met bedienings­voorschriften, aanwijzingen voor het verhelpen van storingen en veel schema's. Ook enkele foto's, zoals van de stuurstand.

  

Een weetje: een DE1 heeft een tank waar 785 liter dieselolie in past. De nuttige inhoud is 500 liter. De aansluitingen zitten aan de zijkant, zodat er altijd een bodem met olie in de tank staat. Eventueel vuil in de olie zakt naar de bodem en kan daardoor niet bij de motor komen.

"De blauwe engel noemt men in spoorwegkringen het nieuwe diesel-electrisch motorrijtuig, dat met ingang van de zomerdienst op de niet-geëlectrificeerde baanvakken zal verschijnen. En die bijnaam is zeker niet misplaatst, want behalve dat de kleur van dit nieuwe materieel geparenteerd is aan het blauw van de hemel, is de gang van deze treinstellen, inzonderheid natuurlijk op de sterke baan, als op vleugelen. (...)

Twee motorrijtuigen, twee-wagentreinstellen of een motorrijtuig en een twee-wagentreinstel, kunnen tegelijk door één man worden bediend. (...) Het twee-wagentreinstel biedt plaats aan honderd zeven en negentig personen. Het andere kan ruim honderd reizigers vervoeren." Algemeen Handelsblad, 13 mei 1953.

Een Blauwe Engel ramde op 11 februari 1955 een auto op een onbewaakte overweg bij Doetinchem en sleurde de wagen een paar honderd meter mee. De bestuurder van de auto kwam om het leven.

(Foto uit het Algemeen Handelsblad van 12 februari 1955. Het Vrije Volk toonde die dag dezelfde foto, maar was zo kies om van het slachtoffer alleen de initialen te vermelden.)

Winschoten, 7 augustus 1963. Een ontspoorde DE2. Foto collectie Walter ter Maten.
Het betrof trein 8323 Groningen-Nieuweschans, bestaande uit DE2 103 en 96. De machinist was Hindrik Nauta. Hij had die dag dienst van 15.43 tot 23.15 uur en dit was zijn eerste rit. In Winschoten werd het wissel onder de trein (dus te vroeg) omgetrokken. Het achterste draaistel van de trein liep het andere spoor op en ontspoorde daarna. De machinist merkte dit doordat zijn trein tot stilstand kwam. Als passagier keerde hij terug naar zijn standplaats, waarna hij nog een slag Groningen-Leeuwarden maakte met DE3 122. Niets opvang of slachtofferhulp in die tijd, aldus zijn zoon Klaas Nauta, die deze informatie vond in de aantekeningen van zijn vader.
 

Almelo, jaren 60. Een treinstel mat.'36 en een Blauwe Engel met de 'proefsnor' die enkele treinstellen tussen 1958 en 1962 hebben gekregen. De treinaanwijzer op het perron bestond uit losse bordjes en een klokje dat met de hand werd bediend. Op de rechter foto nadert een Blauwe Engel het station uit de richting Hengelo. De klassieke beveiliging is nog volop aanwezig. Foto's collectie Hermann Hinsenveld.

Groningen, 27 juli 1967. Een onbekende Blauwe Engel, een van de eerste treinenfoto's die ik heb gemaakt.

Groningen Noord, tweede helft jaren 60. Een rode Blauwe Engel. Foto Cor Tillema.
 

Enschede, 29 juli 1968. Motorrijtuig 39 (blauw). Tweede foto: Nijmegen, 30 juli 1968. Tweewagenstel 69.

Bussum Zuid, 3 april 1969. Treinstel 96 tijdens een overbrengingsrit.

Zwolle, 2 juli 1969. Motorrijtuig 21, het eerste uit zijn serie. Tweede foto: Mariënberg, 2 juli 1969. Rechts treinstel 64 op weg naar Emmen, links een trein in de dienst op Almelo.

Leeuwarden, circa 1969. Een nog blauwe Blauwe Engel vertrekt met een rode soortgenoot richting Staveren of Harlingen. Foto collectie Mike Morant.
 

Op 6 oktober 1967 vond een proefrit plaats ten behoeve van een nieuw beveiligingssysteem: de Centrale RadioVerkeersleiding (CRVL). Treinstel DE2 100 reed als trein 8720 van Groningen naar Roodeschool. Foto's NS, collectie Klaas Nauta.

Prentbriefkaart met een DE2 rijdend door "Het Ravijn" bij Nijverdal (spoorlijn Zwolle-Almelo). Verzonden in 1972, postzegel 25 cent.

Ommen, gezicht vanaf het viaduct. Blauwe Engel, jaren vijftig. Prentbriefkaart collectie Richard Krol.
 

Leeuwarden, 27 juli 1970. Treinstel 91 als trein naar Staveren (tegenwoordig Stavoren), links treinstel 382. Met treinstel 88 gingen wij naar Franeker. De arm is van mijn zus.

Harlingen, 27 juli 1970. Treinstel 88 als trein naar Leeuwarden (deze foto is gepubliceerd in een NVBS-kalender).

Franeker, 27 juli 1970. Treinstel 79. Mijn broer Leo staat op het perron.

Klik hier voor meer foto's in Friesland.

Simpelveld, 1968. Een rode Blauwe Engel langs het eerste perron. Foto Aad de Meij.

Aachen West, 4 augustus 1970 en 15 juli 1997. DE1 43 op weg naar Maastricht (via Simpelveld), DE2 178 op weg naar Heerlen (via Herzogenrath).
 

Aachen West, 4 augustus 1970. Een trein uit Maastricht in de boog bij het grote rangeerterrein. Rechts buiten beeld ligt het locdepot. Tweede foto: motorrijtuigen 47 en 43 op weg naar Aachen Hbf.

Valkenburg, 10 augustus 1970. Motorrijtuigen 46 en 45 als trein naar Heerlen. Tweede foto: Simpelveld, 15 augustus 1970. Motorrijtuig 29 vertrekt naar Heerlen. Links stoomloc 050 788 met een goederentrein naar Aachen.

Aachen Hbf, januari 1966. Een DE1 vertrekt naar Maastricht. Foto Rolf Siedler, collectie Guido Rademacher.

Aachen Hbf, 15 augustus 1970. Motorrijtuig 43 als trein naar Maastricht.
 

Heerlen, 21 september 1970. Motorrijtuig 45 loopt binnen. Op de tweede foto links motorrijtuig 29. Ik herinner me dat even later de stationschef met zijn spiegelei het vertreksein wilde geven, maar dat de conducteur van motorrijtuig 29 dat maar onzin vond.

Lichtenvoorde-Groenlo (tussen Winterswijk en Zutphen), 29 mei 1971. Treinstellen 64 en 77. Foto's Wim Vink.

Groningen, 28 april 1973. Dieseltreinstel 72 op het tractieterrein.

Zwolle, 4 augustus 1973. Treinstel 65 zal over vier minuten vertrekken naar Kampen.

Zwolle, 4 augustus 1973. Treinstel 94 en motorrijtuigen 25 en 31 bij de dieselloods.

Onder de draad

Culemborg, 3 juni 1974. Treinstel 77 op weg van Utrecht naar De Betuwe. Tweede foto: Utrecht oostzijde, 10 oktober 1976. Jarenlang reden er dieseltreinen "onder de draad" van Geldermalsen naar Utrecht, totdat de lijn naar Tiel werd geëlektrificeerd.

Wadenoijen (lijn Geldermalsen-Tiel), 18 september 1977. DE2 93 op weg van Utrecht naar Tiel. Een jaar later was dit traject dubbelsporig en geëlektrificeerd.

 

Overstappen in Tiel, op 21 augustus 1983. Links treinstel 853 uit Utrecht, rechts treinstel 173 naar Nijmegen.

Op 30 juli 1984 zijn de rode diesel-eentjes 36 en 21 onderweg van Mariënberg naar Almelo. De telegraafpalen langs het enkelsporige lijntje geven met de mooie omgeving een lekker Hollands landschap weer. Helaas hebben de dieseltjes niet meer de zo kenmerkende fraaie Allan-vleugel op hun neus. Foto Rob van der Rest.

Arnhem, 1984. Treinstel 93, vers in de rode verf gezet. Foto Bart Gerritsen.

Treinenkerkhof Roosendaal

Roosendaal, augustus 1985. De loods en het terrein van de (gesloten) werkplaats Roosendaal stonden vol met afgevoerd materieel. Een klein deel ervan is bewaard gebleven voor het Spoorwegmuseum. Medewerkers waren bezig om bordjes en andere snuisterijen uit de treinen te halen, bedoeld voor de verkoop tijdens het jubileum NS 150. Foto Ben van Wevering.
 

Kerkrade, 13 mei 1988. Veel belangstelling voor treinstel 179, vlak voor het buiten dienst gaan van de Miljoenenlijn. Tweede foto: Arnhem, 24 oktober 1992. Treinstel 169.

Utrecht, 25 juni 1989. De schitterend gerestaureerde Blauwe Engel 41. Bij de redding van dit motorrijtuig heeft de Stibans een belangrijke rol gespeeld.

Nabij Zutphen, 4 oktober 1991. Een gerenoveerde dieseltwee.

Mariënberg, 19 augustus 1994. Treinstel 167 vertrekt naar Almelo. Rechts een keteltrein met locs 6431 en 6436, die zojuist is binnengekomen uit Emmen.

Mariënberg, 24 augustus 1995. Treinstel 173 in de pendeldienst tussen Almelo en Mariënberg. Links staat treinstel 2102, op weg van Emmen naar Zwolle. Tweede foto: de cabine van Bk 173.

Mariënberg, 24 augustus 1995. Links treinstel 169 in de dienst op Almelo, rechts treinstellen 2101 en 2106 als trein naar Emmen.

Aachen Hbf, 15 juli 1997. Treinstel 171 in de pendeldienst tussen Heerlen en Aachen.

Aachen West, 15 juli 1997. Treinstel 171 op weg van Heerlen naar Aachen Hbf. Links radiografisch bediende rangeerloc 335 013.

Hengelo, 2 oktober 1999. Tijdens een open dag gaven museumstel 41 en DE2 180 van Syntus acte de présence. Links naast de DE2 staat loc 01 1075 van de SSN.
 

Werkplaats Haarlem, 12 juni 2004. Treinstel 180 en loc 647 met koppelwagen.

Bilthoven, 24 juli 2004. Motorrijtuig 41 tijdens een overbrengingsrit. Het rijdt van Tilburg via Lunetten en het Spoorwegmuseum, en zal op het middenspoor tussen Bilthoven en Den Dolder kopmaken, om daarna naar Utrecht Centraal en de HTMU-loods te rijden. De bovenste foto maakte ik om 12:56 uur vlak bij de overweg in de Leijenseweg. Een kilometer verderop stond Dennis Revier met zijn camera op het perron van Bilthoven. Na het kopmaken legde Martin Kaptein het motorrijtuig vast bij de overweg bij het station. En even later, om 13:11 uur, kreeg ik de trein weer voor mijn lens, met in de achtergrond de overweg in de Leijenseweg.

Watergraafsmeer, 28 augustus 2004. Treinstel 41 van het Spoorwegmuseum en de gele 180 van de HIJSM (Haarlem-IJmuidense Spoorweg Maatschappij). In maart 2020 is het treinstel overgedragen aan Rail Pleasure, die een recreatief spoorfietsbedrijf exploiteert tussen Hengelo en Twekkelo. Treinstel 180, teruggebracht in de blauwe kleur, is bestemd als wachtgelegenheid in Twekkelo.

Groningen, 23 april 2005. Motorrijtuig 41 voor de tabaksfabriek van Koninklijke Theodorus Niemeyer B.V. Bas Jantzen, die deze foto maakte, mailde: "Wij wonen zo’n 200 meter van de fabriek af en ik vraag me wel eens af in hoeverre we meeroken als de fabriek draait. Soms moeten de ventilatieroosters in de achtergevel zelfs gesloten worden. Maar ja, het is een geur die wel bij de stad hoort. Net als de geur van de Suiker Unie..." Zie ook het thema Trein & genot.

Dieselduo: DE1 41 en DE2 186

Windesheim, 19 november 2005. DE1 41 is voor onderhoud in Zwolle geweest. Bij wijze van verrassing vond de terugrit naar het Spoorwegmuseum plaats in combinatie met een rit van de HSA. Hier is het motorrijtuig op weg naar Zutphen, waar de koppeling met zijn gele broer zal plaatsvinden. Foto Fokko van der Laan.

Oosterbeek Hoog, 19 november 2005. DE2 186 van de stichting Historisch Streekvervoer Achterhoek (HSA) gaat een bezoek brengen aan het Spoorwegmuseum. In opzending reed vanaf Zutphen motorrijtuig DE1 41 mee naar Utrecht. Foto Hugo Richter.

De foto hierboven is wat later gemaakt, even voorbij Ede-Wageningen, door Martin Kaptein.

Het dieselduo, poserend in het Spoorwegmuseum, gefotografeerd door Remco van den Bosch en Martijn Jaminon.

Bilthoven, 6 maart 2006. Blauwe Engel 41 is op weg van het Spoorwegmuseum naar de werkplaats Tilburg. Omdat treinen vanaf het museum naar Lunetten niet links kunnen rijden, is er een flinke omweg nodig. Het motorrijtuig heeft zojuist kop gemaakt op het middenspoor tussen Bilthoven en Den Dolder. Voor de fotograaf is dit leuk, want die ziet de trein twee keer langsbrommen.

Utrecht Centraal, 11 augustus 2006. Motorrijtuig DE1 41 van het Spoorwegmuseum komt uit de loods Utdd en maakt kop op spoor 10 om zijn reis voort te zetten naar de werkplaats Aswplz. Daar zal het motorrijtuig enig onderhoud ondergaan. Rechts op de tweede foto staat intercity 557 naar Groningen, links intercity 12557 naar Leeuwarden die regulier wordt gereden met drie stellen plan V.

Zutphen, 16 oktober 2006. Een Talent van de Prignitzer Eisenbahn (Arriva) is te bezichtigen in het kader van het NVBS-jubileum. Vergelijk de vorm met die van de 50 jaar oudere Blauwe Engel.

Bunnik (km 42,5), 17 maart 2007. Vandaag reed DE1 41 een proefrit tussen Utrecht en Arnhem. Op de heenweg met anderhalf uur vertraging, dus toen stond ik natuurlijk niet meer paraat op mijn semi-legale spotplek. Omdat de machinist luid toeterde, kon ik nog net een paar foto's maken. Ik was druk bezig met het monteren van een nieuwe trapleuning. De oude leuning zie je in het midden van de foto. Ik had er niet op gerekend dat de Blauwe Engel volgens dienstregeling weer terug zou keren. Dat deed hij wel (die +10 zie ik door de vingers), opnieuw luid toeterend en nu ook langzaam rijdend. Volgende keer op tijd rijden mijne heren, dan kan ik jullie beter op de foto zetten! ;-)

Bunnik, 25 januari 2009. De Heimwee-express van het Spoorwegmuseum rijdt door mijn tuin. We zien een Blauwe Engel voorbijbrommen, met op de voorgrond een Duitse railbus van Märklin. De twee treinen stammen beide uit de jaren vijftig en hadden hetzelfde doel: de dienst op lokale spoorlijnen overnemen van de dure stoom­locomotief. In Duitsland sprak men over de railbus dan ook als Retter der Nebenbahnen. Het model van de railbus heb ik in 2008 op een beurs gekocht. Officieel heb ik weinig met modeltreinen, maar eigenlijk toch wel een beetje. Nu nog een keer een baan aanleggen. Eind januari 2009 heeft Märklin faillissement aangevraagd. Het ging al jaren niet zo goed met dit bedrijf. Als een van de oorzaken werd onvoldoende schaalgrootte (!) genoemd.

Leusden, 16 september 2007. DE1 41 aan het eindpunt van de PON-lijn. Vroeger was dit een belangrijke verbinding tussen Amsterdam en Duitsland, via Amersfoort, Rhenen, Kesteren en Nijmegen. Foto Etienne Blaas.

Nieuw Buinen, 23 september 2007. Treinstel 186 van de stichting Historisch Streekvervoer Achterhoek (HSA) was op bezoek bij de STAR. Hier is het stel te zien als trein 3704 richting Musselkanaal. Foto Fokko van der Laan.

Zwolle, 18 november 2005. Een van de cabines van DE1 41, toen het motorrijtuig in de werkplaats was binnengenomen wegens een storing. Foto Gerard Mensink.

Stadskanaal (STAR), 23 augustus 2017. Deze kop van DE1 21 hing ooit aan de gevel van lijnwerkplaats Zwolle.

Spoorwegmuseum Utrecht, 10 juni 2018. Ons team bij Blauwe Engel 41.

Twekkelo, 9 juli 2022. Treinstel 180 wacht aan het eindpunt van de spoorfietslijn uit Hengelo op betere tijden. En uw webmaster is nog steeds aan het recupereren van de fietstocht.

Woerden, 7 april 2018. Motorrijtuig 41 is op weg van het Spoorwegmuseum naar de werkplaats Leidschendam.

Mariënberg, 24 augustus 1995. Cabine van een gemoderniseerde DE2. Meer constructies.

Bilthoven, 24 juli 2004. Aanvankelijk was het idee om de DE2-stellen uit te voeren als dubbeldekkervariant van de DE1. Dit vanwege de naoorlogse materiaalschaarste: voor een dubbeldekker is nu eenmaal minder materiaal nodig dan voor een tweewagenstel. Uiteindelijk heeft men van dit idee toch moeten afzien, onder andere omdat er geen geschikte motoren beschikbaar bleken te zijn voor deze relatief zware uitvoering. Bij deze artist's impression is het dan ook gebleven.

Zwolle, 2 juli 1969. Motorrijtuig 21 in de dienst op Emmen. (Ingekleurde foto.)

Zwolle, 2 juli 1969. Motorrijtuig 21 in de dienst op Emmen. (Speciale 1-aprilversie.)

Bilthoven, 24 februari 2006. Museummotorrijtuig 41 in "elektrische" kleurstelling. Meer digitale bewerkingen.

Utrecht, Oosterstraat, 30 juni 2019. Blauwe Engel uitgevoerd in beton.

Portugese Blauwe Engelen

Porto Trindade, april 1971. Een van de door Allan gebouwde Portugese "Blauwe Engelen". Foto Fons van der Jagt.

Uit "Onze treinen en locomotieven" (1966)

Dieseltreinen in Nederland. Door Carel van Gestel e.a. Uitg. de Alk, Alkmaar, derde druk 1997. ISBN 9060139755. Overzicht van alle verbrandingsmotorrijtuigen en dieseltreinstellen die in Nederland dienst hebben gedaan of nog dienstdoen, inclusief die van buitenlandse maatschappijen.

Blauwe Engelen en Rode Duivels. Door Carel van Gestel e.a. Uitg. de Alk, Alkmaar, 2000. ISBN 9060131126. Dit boek is een aanvulling op "Dieseltreinen in Nederland."

  

In het spoor van de Blauwe Engel. Door Carel van Gestel. Uitg. Wbooks, 2023. ISBN 9789462585867.

Boek waarbij de nadruk ligt op de foto's van deze motorrijtuigen (DE1) en treinstellen (DE2). Er staan tientallen foto's van mijn hand in. Op 25 november 2023 werd dit boek gepresen­teerd in Transit Oost in Winterswijk, waar treinstel 186 (een gerenoveerde gele DE2) bewaard is gebleven.

Zie ook:

Fabriekstekeningen Blauwe Engel:


vorige       start       omhoog