Mijn boekenkast

Deel 1


Overzicht en toelichting


Deel 1
Jeugdboeken
Nederlands / Engels / Andere landen
Algemene boeken
Nederlands / Engels / Duits / Frans
Nederlandse spoorwegen
Geschiedenis / NS / Stations & spoorlijnen / Fabrieken & werkplaatsen
Architectuur, design en curiosa
Jubilea
Spoormannen en -vrouwen
Jaarboeken en spottersgidsen
Nederlands / Goederen / Engels / Duits
Series en verzamelwerken
NVBS-uitgaven
Deel 2
Nederlands materieel
Buitenlandse spoorwegen
Internationaal / België, Luxemburg
Frankrijk / Groot-Brittannië
Duitsland (algemeen) / Duitsland (materieel)
Oostenrijk / Zwitserland / Tsjechoslowakije
Italië / Spanje, Portugal
Scandinavië / Sovjet-Unie, Rusland
Verenigde Staten, Canada
Nederlands Indië, Suriname, Antillen
Australië, Nieuw-Zeeland
Andere verre landen
Spoorwegtechniek
Handboeken en voorschriften
Beveiliging en ongevallen
Deel 3
Spoorzoeken en verzamelen
Fotografie
Verhalen, reizigerservaringen
Tram, metro, lokaalspoor
Algemeen / Steden & regio's / Paardetrams / Metro's
Bussen, auto's, schepen, vliegtuigen
Industrieel spoor, locomobielen
Spoorwegmusea, museumorganisaties
Utrecht / Nederland / Buitenland
Treinen op schaal, modelbouw
Techniek en wetenschap
Teken- en schilderkunst
Geluidopnamen




Jeugdboeken

Zie ook het thema Techniek en wetenschap


Jeugdboeken (Nederlands)


Het nieuwe spoorwegboek voor jongens. Leon A. Dronkers jr. L.J. Veen, Amsterdam, 1951. Mijn eerste boek over spoorwegen. Het behandelt vooral de technische kant van treinen, beveiliging en dergelijke. Op het omslag staat een tekening van een door Raymond Loewy gestroomlijnde elektrische loc type GG1 van de Pennsylvania Railroad, gadegeslagen door vier blonde jongens in ketelpak. In het laatste hoofdstuk wordt even in de toekomst gekeken, als er misschien locomotieven op atoomenergie zullen rijden.


Op de Rails. Eene Spoorweg-Geschiedenis voor Jongelieden. Naar het Engelsch bewerkt door J. Schippers. Derde druk uit 1894, bezorgd door P. Louwerse. Uitgever D.B. Centen, Amsterdam. De eerste druk verscheen in 1877, de tweede in 1890.

De jeugdige lezer krijgt, verpakt in een spannend verhaal, uitleg over de gang van zaken bij het spoor. Het verhaal speelt zich af in Engeland, maar in voetnoten wordt ook uitleg gegeven over de situatie in Nederland anno 1894.

Oorspronkelijke titel "The Iron Horse", geschreven door R.M. Ballantyne.


De onbewaakte overweg. Em van den Oever. Drukkerij Edeca, Hoorn. 2e druk, 1941. Illustraties Henk Poeder. Em van den Oever was een pseudodiem van Neeltje Petronella Veerman (1909-2002).

De hoofdpersoon van dit stichtelijke boekwerkje is Lia, een meisje dat bevriend is met Truitje en Teus. Op een kwade dag besluiten zij een onbewaakte overweg over te steken. Lia is niet bang. Ze blijft met haar poppenwagen staan en roept: "Zie je wel dat er niets gebeurt!" Maar opeens verschijnt daar de zwarte snuit van een locomotief. Gauw doorlopen, het kan nog best. Maar bij het tweede paar rails blijft ze steken. Ze kan niet verder, haar schoen zit met de hak vast tussen het hout en het ijzer van de rails.

Maar daar springt opeens iemand met grote stappen naar voren. 't Is een man in een blauwe kiel. Hij pakt met twee handen Lia's been beet en trekt het met een geweldige ruk los. Meteen sleept hij Lia weg van de rails. "De poppenwagen!" roept Truitje nog. Maar het is te laat. De poppenwagen ligt aan splinters en van de poppen is weinig meer te herkennen.

Ze gaan naar het huis van Truitje, waar Lia wordt getroost door Truitjes moeder. Die zegt: "Jullie wisten toch wel, dat het verkeerd was, toen je over het spoor ging? Zie je, dat is heel erg. En wij zijn er niet alleen bedroefd om, maar de Heere Jezus is er bedroefd om, en jullie moeten Hem om vergeving vragen en zeggen, dat het je spijt. Zullen jullie dat doen?" De kinderen knikken en Lia wordt naar huis gebracht.


We bevelen dit boekje matig aan
Dit boekje met mooien gekleurden omslag en goede illustraties vertelt van Lia, kind uit een rijk heerenhuis, van Truitje, dochtertje van een gemeente-werkman en van Teus, jongetje van de boerderij. Deze drie sluiten vriendschap, waarbij altijd weer het plechtig-prachtige van het heerenhuis afsteekt tegen het gewone van de omgeving der andere kinderen. Voeg daarbij een strengen papa, die altijd in salonwagens reist, een akelig aristocratische oma en een verschrikkelijk correcte juf en ge hebt de dramatis personae voor de aandacht. Lia wordt volkomen ongodsdienstig groot gebracht. Ze leert van Truitjes moeder wat bidden is, en ook wat "zonde" is.

Een kerstfeestviering met den kerstboom schijnt het verhaal te besluiten. Er volgt echter nog een hoofdstuk over den onbewaakten overweg, dien we heelemaal vergeten waren. Gelukkig loopt de ongehoorzaamheid van Lia, die dezen overweg niet passeeren mocht, nog goed af, ofschoon een groot ongeval dreigde. Er zit in dit goed bedoelde verhaal iets overdrevens, dat de jonge lezer uiteraard minder zal hinderen dan den recensent. Ook in de evangeliseerende strekking vinden we dat accent van overdrijving, waarbij we de zonde, maar niet de genade, wel het kwaad, maar niet de vergeving voldoende naar voren komt. We bevelen dit boekje matig aan.

Boekbeoordeling van Kinderlectuur voor de Zondagsschool door de Commissiën van "Jachin", 1941


Spoorwegkinderen. Door E. Nesbit naar het Engels door G.W. Elberts met platen van Hans Borrebach. G.E. van Goor Zonen's, ca. 1930.

Ik bezit zowel de derde als de vierde druk (spelling-Marchant uit 1934).

 

Het oorspronkelijke Engelse boek verscheen in 1905 en werd vele malen herdrukt. Het boek is in meer talen vertaald en er zijn vier tv-series van gemaakt. In 2000 kwam ITV met een televisiefilm; hiervan is een dvd met Nederlandse ondertiteling. Verder zijn er nog een musical en een aantal toneelspelen. In 1960 verscheen een Engelse uitgave in de kinderserie Puffinbooks. De eerste Nederlandse uitgave is van 1910. In 1930 verscheen de bewerking van G.W. Elbers. Er is ook een Nederlandse bewerking uit 1978.

Het verhaal is niet zeer ingewikkeld. De vader van een gezin met drie kinderen wordt gevangen genomen en tot een lange gevangenisstraf veroordeeld. De moeder moet wegens geldgebrek met de kinderen hun grote huis verlaten. Zij betrekken een veel kleiner huis langs een spoorlijn. De kinderen sluiten vriendschap met personeel van het nabij gelegen station en met een oude man die dagelijks met de trein reist. Met hun hulp komt aan het licht dat de vader vals beschuldigd is. Hij komt vrij.

Bron: Gerhard Riesthuis in NVBS Actueel, maart 2024


Overal veilig. Anne de Vries. G.F. Callenbach, 1936.

Vier verhalen waarin de jeugd wordt gewaarschuwd voor diverse gevaren. Ga bijvoorbeeld nooit aan een gesloten spoorboom hangen, want voor je het weet raak je bekneld wanneer de baanwachter de bomen weer opent.


Klaar achter? Door J.B. Uges (Nono). Uitg. Andries Blitz, Amsterdam, 1932.

Ingeleid door de directie der Nederlandsche Spoorwegen: "... geen zwaarwichtig, weten­schappelijk, technisch of economisch werk, maar een luchtige, populaire causerie, waarin de auteur het spoorwegbedrijf met zijn vele aspecten in vogelvlucht laat zien."

Met onder andere een stukje over het "Stationswerk", dat wordt verricht door dames die op de perrons, op de trappen, in de wachtkamers en in de tunnels surveilleren, teneinde alleen­reizende jonge meisjes te beschermen tegen "booze plannen koesterende leden van het sterke geslacht". Kom daar tegenwoordig nog eens om! Als je geluk hebt kun je misschien nog net een rode alarmknop op het perron indrukken.

In het boek staat ook een hoofdstuk over het begin van het spoorwegmuseum.

Portret van J.B. Uges (1890-1954): Nono, een onbekende bekende door Ewoud Sanders.



1000 k.m. op een Groene Jumbo. W.N. v.d. Sluys jr. Gebr. Kluitman, Alkmaar, 1937.

Een boek uit de serie "De wijde wereld", bestemd voor de leeftijd 10-16 jaar. Met een voorwoord van de heer Posthumus Meyjes, chef van de Afdeling Publiciteit N.S.

Onze jonge held Jan krijgt, nadat hij voor de zoveelste keer een botsing op zijn modelbaan heeft veroorzaakt, de kans om te kijken hoe het er bij het grootbedrijf aan toegaat. De foto op het omslag heeft weinig met Groene Jumbo's te maken: het is een Gresley A4 Pacific van de LNER. In het boek staat ook een foto van koning Boris van Bulgarije, die tijdens een staatsbezoek als machinist dienst heeft gedaan op deze trein.


John Westrik's grote rit! 'n Avontuur op de P.O.4. A.D. Hildebrand. Met tekeningen van Marten Toonder. L.J. Veen, Amsterdam, 1941. Spannend jongensboek.

A.D. Hildebrand schreef later ook De Kilometerkampioen.
Marten Toonder is beroemd geworden met zijn Bommelverhalen.


Vóór de Seinen Veilig gaan. A.P. Berkhoudt, geïllustreerd door den schrijver. W.J. Thieme & Cie, Zutphen. Tweede druk, najaar 1942. De eerste druk verscheen in oktober 1938. Met een voorwoord van de directie der N.V. Nederlandsche Spoorwegen.

Drie jongens krijgen de kans om uitgebreid kennis te nemen van de geheimen van het spoorwegbedrijf. Opzichters en stationschefs blijken hiervoor ruim de tijd te hebben, waarbij ze zelfs regelmatig een tekening maken om een en ander te verduidelijken. De tweede druk verscheen midden in de Tweede Wereldoorlog. Van deze gelegenheid heeft de schrijver geen gebruik gemaakt om in te gaan op het veranderde karakter van de binnenstad van Rotterdam, terwijl de jongens daar vanaf de omhoog gehesen Hef toch iets van gezien moeten hebben.

Derde druk
Ik bezit ook de derde druk, uit november 1947, waarin wordt ingegaan op de vernieuwingen die de spoorwegen te wachten staan. Onder andere de invoering van de NX-beveiliging.


Het boek van de spoorwegen. Geschreven voor jonge mensen door Tom Bouws. Uitgeverij De Fontein, Utrecht 1948. Met illustraties van Frans Lammers en een voorwoord van ir. F.Q. den Hollander, president der N.V. Nederlandsche Spoorwegen.

Net als in de hiervoor genoemde boeken wordt het onderwerp beschreven vanuit de persoon van een of meer jongelui die een spannende en leerzame rondleiding door het bedrijf krijgen. In dit boek heeft de auteur een variant hierop bedacht: de held van het verhaal is een gehandicapte jongen, die zijn vroegere schoolkameraden (waaronder zelfs meisjes) erop uit stuurt om informatie over het spoorwegbedrijf te verzamelen. Dit soort oubollige boeken vergt het uiterste van de lezer, zeker als die bekend is met de fantastische Engelstalige jeugdboeken uit deze periode.


De veilige weg. "Een populair boek over onze Spoorwegen." Cees van den Hoeven. Illustraties Jan de Haan jr. Jacob van Campen, Amsterdam ca. 1948. Een bolknakrokende vader legt zijn zoon geduldig uit hoe het spoorwegbedrijf in elkaar steekt.


Speurtocht langs de rails. Cees van den Hoeven. Illustraties van H. Giesen. Uitgeverij Kluitman, Alkmaar, (waarschijnlijk) 1953. Bestemd voor de leeftijd 10-14 jaar.

Het bekende recept: twee jongens krijgen door een toeval de gelegenheid om het spoorwegbedrijf te leren kennen. Wie dat als lezer van het boek ook wil, zal zich door de dialogen moeten worstelen. Er verschenen in die tijd ook wel vlot geschreven, informatieve boeken voor de jeugd, maar niet in Nederland. Daarvoor moest je in Engeland zijn. Op het omslag een bruine 1200.


N.S. in het centrum der belangstelling. Teksten van Cees van de Hoeven, vragen en opgaven en opgaven van H.J. Witters. L.C.G. Malmberg, 's Hertogenbosch 1950. Met foto's en tekeningen ter beschikking gesteld door de Nederlandse Spoorwegen. Lesboek voor leerlingen van de hoogste klassen van Lagere Scholen.

Ik mis de achterkant van het omslag (blz. 111). Staat daar nog tekst op? Dan zou ik daar graag een scan van krijgen!


Onze spoorwegen. Leerleesboek voor de hoogste klassen van de lagere school, scholen voor het voortgezet gewoon lager onderwijs en de laagste klassen van U.L.O.-scholen. W.F. Boerefijn en K. Norel. J.B. Wolters, Groningen/Djakarta, 1956.

Informatie over de spoorwegen, zoals zo vaak met boeken uit die tijd verpakt in een verhaaltje over een paar jongens. Dit keer heten die Wim en Bertus. Er hoorde ook een werkboekje bij, maar dat heb ik niet.

Zie ook met MULO vele mogelijkheden.


Treinen rollen door Nederland. D.A. Broekhuizen, hoofdcommies Nederlandsche Spoorwegen. Drukkerij en uitgeverij J.F. Duwaer & Zonen, Amsterdam, 1954. Deel 8 uit de Boortorenreeks.

Boekje volgens het bekende recept uit die tijd: jongen die in het begin van niets weet krijgt uitleg over het spoorbedrijf. Dit keer heet hij Lex.


Als water en vuur. Een ontdekkingsreis vol avontuur door het rijk der spoorwegen in heden en verleden. Door Leonard de Vries. Uitgegeven door de Gemeente Utrecht in 1960. Dit boekje werd uitgereikt aan scholieren die in juli 1960 de lagere school verlieten. Met aan het eind een oproep om eens een bezoek te brengen aan het Spoorwegmuseum bij de Maliebaan.

Meer boeken van Leonard de Vries.


Ons Hilversum. Cor Bruijn. Uitgeverij Ploegsma, Amsterdam 1963. Tweede herziene druk. Uitgegeven in opdracht van de Gemeente Hilversum. Cor Bruijn is vooral bekend van zijn boek 'Sil de strandjutter' uit 1940. Het omslag en veel illustraties zijn getekend door Pieter Pouwels, die tijdens de oorlog politieke prenten maakte voor het foute blad Storm SS.

Ik kreeg dit boek, samen met honderden andere Hilversumse kinderen, toen ik op 19 juli 1963 afzwaaide van de lagere school. Dat was de Dr.ir. C. Lelyschool in Hilversum-Noord. Het werd uitgereikt door meester Pruim, hoofd van deze school, namens het gemeentebestuur van Hilversum.

In een jeukopwekkende stijl wordt de geschiedenis van het dorp Hilversum beschreven. Waaronder natuurlijk ook de aanleg van het spoor: "Maar eindelijk dan toch, eindelijk brak ook voor ons het ogenblik aan, waarop het eerste ijzeren paard over ijzeren staven een sleep zware wagens achter zich aan langs ons dorp trok, want op de 20e juni 1874 werd de spoorlijn Amsterdam-Amersfoort geopend. Ook kwam toen het lijntje Hilversum-Utrecht in gebruik. (...) Er werden in het jaar 1876 reeds 76000 reizigers van en naar Hilversum vervoerd. Tegenwoordig is dat wel tienmaal zo veel en nog meer, maar we moeten wel bedenken, dat ons dorp toen slechts ongeveer 7000 inwoners telde en nu meer dan 100.000. 76000 reizigers per jaar d.i. ongeveer 200 per dag. Ik vind dat vrij veel voor zo'n dorpje."

Zie ook Honderd jaar Gooilijn.


De eerste treinen. Deel 1 en 2. Classics Lektuur, Huizen 1979. ISBN 9061572827, 9061573114.

(Slecht) uit het Engels vertaalde boeken waarin de jeugd vertrouwd werd gemaakt met spoorwegen en andere vormen van vervoer.

 

Mijn boek over treinen en vliegtuigen. Mulder & Zoon, Amsterdam ca. 1965. Tekeningen en korte beschrijvingen van treinen uit diverse landen.

De tweede helft van het boek is gewijd aan vliegtuigen uit de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw: Lockheed C-130 Hercules, Havilland DH-121 Trident, Hawker P.1127, Sud-Aviation SE-210 Caravelle, Tupolev TU-104 Camel, Boeing-727, McDonnell F4 C Phantom II, Convair 340, Douglas DC-8 en Lockheed F-104 Starfighter. Zodra ik alle treinen van de wereld heb gehad, ga ik me verdiepen in de vliegtuigen!


Van mensen en machines. De pioniers en de geschiedenis van de scheepvaart, de spoorwegen, de autoindustrie en de luchtvaart. Charles Dollfus, met tekeningen van Henri Mercier. Oorspronkelijke titel Encyclopédie de la Vitesse. Uitgeverij Helmond, circa 1960.

Van Charles Dollfus verscheen ook het standaardwerk Histoire de la locomotion terrestre.


Treinen. Rixon Bucknall. Uitgeverij Helmond. ISBN 9025240135. Dun maar leuk boek, met serieuze teksten en illustraties. Oorspronkelijk uitgebracht in het Engels in 1971.

In de Mobile Reeks verschenen ook boeken over vliegtuigen, auto's en schepen.


Auto's. Album de cromos. Uitgeverij Nooitgedacht, Hilversum, 1971.

Treinen. Album de cromos. Uitgeverij Nooitgedacht, Hilversum, 1971.

Schepen. Album de cromos. Uitgeverij Nooitgedacht, Hilversum, 1971.

Treinen. Uitgeverij Stappaerts, Wilrijk, 1978. Vrijwel dezelfde inhoud als de uitgave van Nooitgedacht.

Albums met teksten, waarin je de 32 meegeleverde plaatjes zelf moest inplakken.


Op reis. A.D. Hildebrand en Gerard van Seumeren, met tekeningen van Lou den Hartogh. Uitgave van de afdeling Pers en Publiciteit van de NS, 1947. Lesboekje bestemd voor de hoogste klas van de lagere school (kinderen van 12 jaar).


Met den trein. Boekje uitgegeven door de kledingfirma Kreymborg. Van oorsprong duidelijk Engels, maar een Nederlandse tekstschrijver is daar eens goed voor gaan zitten: "Er is heel wat te leeren / Van 't reizen met het spoor / Ik hoop dat gij ook allen / Een reis zult maken hoor." Een tekst met een hoog lulligheidsgehalte dus, maar in de jaren dertig dacht men daar wellicht anders over. Kreymborg heeft bestaan van 1891 tot 2001, toen de 61 winkels werden gesloten.

Lees het boekje (pdf)


Op reis. Roland Davies (1904-1993) was een Engelse illustrator, die filmposters en illustraties voor tijdschriften maakte. Later had hij ook een tekenfilmstudio. Tien prenten van hem staan in het boekje "Op Reis". De Nederlandse vertaling is net als bij het boekje hierboven te lullig voor woorden: "Als jullie goed naar 't plaatje turen, kun je den conducteur zien sturen".

Het afgebeelde materieel stamt uit de jaren dertig van de vorige eeuw. Meer werk van Roland Davies.


De treinreis van Rob en Marian. A.N. Ritsema-Meurs. Van Holkema & Warendorf, Amsterdam, 1935. Voorleesboekje met interessante foto's.

Bekijk het hele boekje.


Pinkeltje in Madurodam. Dick Laan. Van Holkema & Warendorf, Bussum. ISBN 9026903073. Twaalfde druk. Omslag en illustraties Rein van Looy. Onze pinkgrote held beleeft avonturen in Madurodam. De eerste druk van dit boek verscheen in 1955. Dick Laan (1898-1973) schreef vanaf 1939 dertig boeken over Pinkeltje. Literatuur uit het begin van mijn eigen leescarrière.

Bams en Bine in Madurodam! Knud Bavngaard. Foto's Hubert Hutzelsider. Nederlandse vertaling Bets Bone Jensen-Elze. Circa 1968. Twee Deense beertjes beleefden sinds 1956 allerlei avonturen, dit keer in Madurodam. Met samenvattingen van het verhaal in het Engels en het Duits.

Meer over Madurodam.

 

Mijn eerste boek over treinen. Rebo Productions, 1987. ISBN 9036604966. Oorspronkelijk een Tsjechisch boek, met illustraties van J. Pavlin. Vertaald in het Nederlands, wat teksten oplevert als "Later kwam er meer comfort in de trein en in Duitsland zeiden ze: zo reizen vinden we fijn."

Dit pop-up boek is door ondeskundige knuistjes gedeeltelijk verwoest.


Hoe werkt een trein? Boek met uitklapflapjes. Oorspronkelijkee titel How Trains Work door Clive Gifford, Lonely Planet 2019. Nederlandse vertaling Jan Bos, Van Holkema & Warendorf, 2020. ISBN 9789000370559. Cadeau gekregen in 2022.


De overval in het Spoorwegmuseum. Guus Betlem jr., met illustraties van Geerard van Straaten. Uitgeverij Kluitman, Alkmaar 1959 (Zonnebloemserie).

Meneer Bollebakker moet na sluitingstijd van het museum het geldkistje opbergen waar de ontvangsten van die dag in zitten. "Dat is niet zo'n groot bedrag want de entrees zijn niet hoog..." Een spannend boek voor jongens van 8-12 jaar!

Het boek is een vervolg op het boek Koentje wint een spoortrein uit 1953.

 

Een dollarjacht in een D-trein en Lotgevallen rond een locomotief. Twee delen uit een serie jongensboeken door Willy van der Heide (pseudoniem van Willem van den Hout). De Eekhoorn, Harderwijk.

Drie jongens beleven spannende avonturen en lossen daarbij allerlei misdaden op. Soms speelt de trein een rol in deze verhalen. Ik heb deze boeken in mijn jonge jaren allemaal gelezen via de bibliotheek. Het deel "Heibel in Honoloeloe" bezit ik in de oorspronkelijke uitgave met harde kaft (eerste druk, 1961). Later heb ik de volledige serie in pocketvorm in huis gehaald. Het eerste deel van deze 32-delige serie verscheen in 1949. Later heeft een andere auteur (Peter de Zwaan) nog meer delen geschreven.


Overval op de nachtposttrein 3037. Wim van Helden. Uitgeverij Kluitman, Alkmaar, 1968. Kluitman-jeugdserie 1014, ISBN 9020612182.

De nachtposttrein naar Vlissingen is overvallen, maar dankzij slim speurwerk weet inspecteur Arglistig deze zaak gelukkig op te lossen. De bende bleek over handlangers te beschikken op het spoorwegpostkantoor in Rotterdam. De auteur van het boek heeft duidelijk research verricht bij de NS en de PTT. Op het omslag staat motorpost 3037 afgebeeld, getekend door Herry Behrens.

Dit boek verscheen eerder als Inspecteur Arglistig en de overval op nachtposttrein 3037. Op het omslag hiervan staat een motorpost in de oorspronkelijke uitvoering: bruin zonder groot geel vlak op de neus.


D.108 brandt! (twee versies) en Brand in de D-trein. W.N. van der Sluys. Kluitman-jeugdserie nummer 27 resp. 1027 (ISBN 9020610279). In samenwerking met de N.V. Nederlandse Spoorwegen. Met foto's.

De eerste versie van dit spannende verhaal verscheen in de jaren 50: "Jongens, kijk uit wég wezen. Daar komt de Blauwe Engel!" In de volgende versie, uit de jaren 60, is de Blauwe Engel vervangen door een Rode Diesel. In de jaren 70 verscheen de derde versie, onder een gewijzigde titel. Loc 1310 op het omslag heeft zich aan de tijdgeest aangepast, net als de haren van de jongens.

Onze vrienden worden betrapt op de spoorbaan. Voor straf moeten ze een opstel maken over de NS, waartoe ze een uitgebreide rondleiding krijgen door het bedrijf. Tussen de bedrijven door houden ze zich ook nog bezig met het in veiligheid brengen van een brandende trein. Leerzaam én spannend, daarom vermoeiend om te lezen.

 

De D204, radiovertellingen. G. Westra Mzn, met bandtekening en illustraties van W.A. Engel. Uitgave M. Stenvert & Zoon, Meppel.

Spannende avonturen op en rond trein D 204. Deze "radiovertellingen" zijn geschreven voor 1934, het boek is daarna verschenen. Dit valt op te maken uit een voetnoot: "Sinds juli 1934 is dat in ons land veranderd. Nu vertoont een veilig signaal in de avonduren een groen licht". Voor die tijd had groen de betekenis langzaam rijden, en wit licht de betekenis veilig.

Ik bezit twee uitvoeringen: met harde kaft (links) en met zachte kaft. Het binnenwerk is identiek.

 

Spoorwegwonderen der wereld. Deventer Koek- en Suikerwerkfabriek. 1930. Album waarin 76 plaatjes moesten worden geplakt.

Ook verschenen in de vorm van vier wandkaarten met dezelfde 76 plakplaatjes.

Meer verzamelplaatjes.


Albert Heijn's panorama van techniek, verkeer en industrie. Moderne techniek ten bate van de mensheid. Geïllustreerd met tekeningen en 150 gekleurde plaatjes. In 1953 uitgegeven door Albert Heijn, Zaandam.

Die 150 plaatjes kreeg je cadeau bij de boodschappen en moest je zelf inplakken. Dat heb ik niet zelf gedaan: ik heb dit leuke boek antiquarisch gekocht.


De Kilometerkampioen. Boek uit 1954 waarin 120 gekleurde plaatjes konden worden geplakt die je bij AJP-pudding, Hooimeijer-beschuit en VS-pepermunt kreeg. Tekst A.D. Hildebrand, illustraties Charles Burki en Jaap Pronk, met een voorwoord van ir. F.Q. den Hollander.

Jan de Koning, op de achtergrond gesteund door zijn pijprokende vader, neemt deel aan een wedstrijd waarin hij op één dag zoveel mogelijk kilometers per trein moet maken. Ik zal niet verklappen wie er wint.

In 1995 is een heruitgave verschenen, in een beperkte oplage, ten behoeve van NS Reizigers. Deze heruitgave, met plaatjes die je zelf kunt uitknippen en inplakken (wat ik natuurlijk niet doe), is niet in de handel verschenen.

Bekijk de tekeningen van Charles Burki.


Onveilig Signaal! Oorspronkelijk jongensboek door Hans Holtz. Gebroeders Graauw's Uitgeverij, Amsterdam 1946. De tekenaar van het omslag (F. van Bemmel) heeft zich volgens mij laten inspireren door een Franse stoomloc.


Spanning op spoor 11. J.I. Dorgelo. Allert de Lange, Amsterdam 1947.

Deze roman is het eerste niet-technische werk, dat de jonge J.I. Dorgelo, van wien reeds een boek en vele artikelen over de spoorwegen verschenen, heeft geschreven. En als zodanig mag het een verrassing worden genoemd. Vlot en geestig, met een overvloed van technische details, waarin echter de draad van het verhaal geen ogenblik verloren gaat, vertelt hij van den jeugdigen Dolf Verlaan, die dank zij de wijze waarop hij zich van zijn werk kwijt, en mede door het feit, dat hij een spoorwegaanslag weet te voorkomen en de dader weet te ontmaskeren, op kosten van de spoorwegen in Delft mag gaan studeren. Dorgelo, zelf technisch student, werkt nu in zijn vacanties bij het spoorwegbedrijf en de jonge lezers krijgen dan ook de verhalen van een "insider".


D-trein 18 heeft vertraging! Hans de la Rive Box, geïllustreerd door B. Mohr. Becht, Amsterdam, 1935. Het verhaal speelt zich af langs de spoorlijn Hilversum-Bussum. De auteur staat bekend om zijn grondige research, maar klopt het ook allemaal? *)

"Eerst kreeg je, van Hilversum afkomend, de zogenaamde Crailose brug, een klein koepelvormig stenen gevaarte dat een schakel vormde in het fietspad dat van de Bussumer grintweg dwars door de heide langs de militaire kogelvangers naar Crailo lijnde om uit te komen op de nieuwe rijksweg Amsterdam-Amersfoort. En na de brug, enige honderden meters verder naar Bussum toe, bevond zich Blokpost 39. Een stijf stenen huisje met op de kale zijmuur met reuzenletters een wit gekalkte 3 en 9, een strookje moestuin, een kippenhok, een schuurtje en een grijs geschilderd belsignaal in de vorm van een enorme bus."

*) Goed: rijksweg Amsterdam-Amersfoort is aangelegd in 1930. Fout: blokpost 39 heeft nooit bij Crailo gestaan (en het is Crailoo), en voor het "koepelvormig stenen gevaarte" zal de voetgangersbrug bij Baarn model hebben gestaan.


De verdwenen locomotief. Een spannend verhaal voor jongens. Hans de la Rive Box, geïllustreerd door Gerrit de Morée. Ned. Jeugdbiblioteek, 1939.

Deel 98 uit een reeks goedkoop uitgevoerde "kwartjesboeken" uit de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw. Achter in het boek staan andere titels uit deze serie, waaronder "Onder de vaandels van Franco" (niet van deze auteur, maar om even het tijdsbeeld te schetsen).

"Bij alle millioenpoten!", hijgde Frans, zijn makker pijnlijk bij de arm grijpend. "Dat is de locomotief!!!"

Ook van deze auteur, maar niet in mijn bezit: Het Gooische treinraadsel (kwartjesboek 30).


De laatste trein. Hans de la Rive Box, met illustraties van J. Verhoek. Segboer's Uitgeversmaatschappij, Den Haag.

Spannend verhaal dat zich in het voorjaar van 1946 afspeelt rond Wylre. Het hoogtepunt is de aanhouding van een deviezensmokkelaar die met de laatste trein uit Maastricht is vertrokken. In plaats van dat men deze man door de spoorwegpolitie laat oppakken op een station, besluit een overijverige rechercheur de trein onderweg te laten stoppen bij "paal 14", zodat de smokkelaar in het donker kan ontsnappen. Maar gelukkig loopt het allemaal toch goed af.


Drie jongens en de vermiste treinbestuurder. Pieter Grashoff. Het Goede Boek, Huizen. Ca. 1973. ISBN 902400067X.

Spannend jongensboek uit een 15-delige serie, verschenen tussen 1969 en 1974. Het Goede Boek was niet zo goed in inbinden: de achternaam van de auteur staat er maar gedeeltelijk op.


Verzet tussen de rails. Wim van Zwol. Uitgeverij Kluitman, Alkmaar, 1988. 2e druk. ISBN 9020620231.

Spannend verhaal dat zich afspeelt in de bange jaren '40-'45. Op het omslag zie we loc 3913 aanstormen terwijl onze helden in de weer zijn met explosieven.


Blinkende staven. S.P. Akkerman. Uitgeverij Lykele Jansma, Buitenpost, heruitgave 1979. ISBN 906272471X.

Deze roman speelt zich af in de Friese Zuid-Oosthoek - de streek tussen Drachten en Heerenveen - aan het einde van de 19e eeuw tot de jaren na de Tweede Wereldoorlog. De dorpen in dit gebied worden uit hun isolement verlost, wanneer de stroomtram er zijn intrede doet. Het leven van veel bewoners raakt nauw verbonden met de tram, doordat ze er werk door krijgen of er hun geld in beleggen. In een wat gezapige ouderwetse stijl wordt wel een aardig beeld gegeven van het leven van de bewoners uit deze arme streek en van hun politieke en/of godsdienstige overtuiging. (NBD|Biblion recensie, Matty Faber-van Ruiswijk)

Dit boek kocht ik voor een paar euro op een beurs in 2015. Sijas Paulus Akkerman (1903-1981) was een Friese schrijver.


Broergeheim. Emiel de Wild. Uitgeverij Leopold, 2013. ISBN 9789025862046.

Dit boek gaat niet over treinen. Ik kreeg het cadeau van de auteur omdat ik in 2009 iets voor hem had uitgezocht, namelijk of in een bepaald jaar een bepaalde treinreis mogelijk was. In 2014 kreeg dit boek een Zilveren Griffel.


Het spookt op de spoorbaan. J. Nowee. Omslagtekening J. Huizinga. Malmberg, 's-Hertogenbosch. Elfde druk. In de jaren 50 heb ik ze allemaal gelezen, de boeken over Arendsoog en zijn indianenvriend Witte Veder.

For old times' sake heb ik in 2007 dit exemplaar gekocht. Dit is deel 8 uit een serie van 63, geschreven tussen 1935 en 1993 door Johannes Nowee, later door zijn zoon Paul. Zo'n boek helemaal lezen lukt me niet meer. Twee dingen herinner ik me nog goed: Arendsoog en Witte Veder schoten nooit iemand dood, want ze waren erg gelovig (uitgeverij Malmberg was zwaar katholiek), en Witte Veder sprak gebroken Nederlands: "Mij hier blijven? Misschien hij denken, jij alleen met spoorwegman." Dit taaltje is later overgenomen door tv-indiaan Klukkluk ("dit is van de gekke"). En tegenwoordig praten ook hoog­opgeleiden zo: "Dat is van de gekke in deze tijd van bezuinigingen" (minister Verhagen).

Nowee was geïnspireerd door het werk van Karl May, schrijver van verhalen over Winnetou en Old Shatterhand. "Ik ben nu Het Kapitaal aan het lezen van Karl May." "Dat is van Karl Marx, niet van Karl May!" "Ik dacht al, wat komen er weinig indianen in voor..."


Stephenson. De geschiedenis van de locomotief. Cor Versteegh, met tekeningen van F. Wijnand (pseudoniem van Wijnand Frederik Klerk). Uitgeverij West-Friesland, Hoorn, jaren 50. Deel 19 in de Klimop-Reeks, waarin ook diverse andere historische figuren worden bezongen.

George Stephenson is niet de uitvinder van de stoom­locomotief, dat was Richard Trevithick, maar is wel de man die de eerste bruikbare stoomlocomotieven bouwde. Hij begon zijn carrière als arme herdersjongen, maar stierf in 1848 in een prachtig landhuis. Zijn werk werd voortgezet door zijn zoon Robert.

In Hilversum woonde ik in de spoorheldenbuurt. Daar heb je ook de Stephensonlaan. Wij zeiden altijd [steffenson] maar het is dus [stiefenson].


Locomotieven. Boekje dat in de jaren 60 zat verpakt bij grootpak Venz chocoladehagel. Oorspronkelijke uitgever Brancroft & Co, London. Zestien plaatjes met treinen uit de hele wereld, met korte beschrijvingen.

Bekijk het hele boekje.


Het leven van de machinisten van de grote stoomlocomotieven. Melville Wallace, geïllustreerd door Michael Turner. Standaard Uitgeverij, 1981. ISBN 9002144180. Uit het Frans vertaald jeugdboek uit 1979.


Mijn grote treinboek. Uitgeverij Van Goor, 2007. ISBN 9789000035656. Plaatjesboek op dik karton, in 2010 gekregen van Sinterklaas.


Mijn treinenboek. Kartonnen platenboek, uitgegeven door Mulder & Zoon, Amsterdam, nummer 1435. De oorspronkelijke versie zal in Engeland zijn verschenen, ik schat rond 1950.


Mijn eerste echte treinenboek. Voor jong en oud. Peter & Perry van der Meer. De Alk. ISBN 9789060132906. Dit is de derde druk uit 2008. Er verschijnt af en toe een bijgewerkte herdruk.

Handzaam boek waarin de beginnende spoorwegbelangstellende op een serieuze manier in de wereld van de Nederlandse spoorwegen wordt binnengevoerd. De nadruk ligt op het rollend materieel. Wat mij betreft zouden de algemene hoofdstukken, zoals over beveiliging, wel wat uitgebreider mogen zijn. Maar zo ben ik zelf natuurlijk ook begonnen: eerst belangstelling voor de treinen, daarna voor wat er zich allemaal omheen afspeelt.


Heeft een trein een stuur? 50 vragen van kinderen over treinen. Christa Carbo. Uitgeverij Gottmer, in samenwerking met het Spoorwegmuseum, 2012. ISBN 9789025751708. € 9,95

Ik krijg weleens de vraag of ik een leuk boek weet voor kinderen die geïnteresseerd zijn in treinen. Dit is een prima boekje voor kinderen die goed kunnen lezen. Spoortechnisch klopt het ook allemaal behoorlijk, behalve de uitleg over de werking van de seinen. In het boekje staat dat die worden bediend door de treindienstleiders, maar de meeste seinen worden bediend door de rijdende treinen zelf. Het automatisch blokstelsel dus, en dat is niet zo ingewikkeld om uit te leggen. In het boekje wordt ook geschreven over het rustgevende kedeng-kedeng van treinen, maar dat doen treinen al heel lang niet meer sinds de spoorstaven aan lange stukken worden gelast. Ik denk dat de schrijfster zelf weinig in de trein zit.


Feest in de trein. Gouden Boekje. Tekst Peter Smit, illustraties Jan Cleijne. Uitgever Rubinstein, 2014. ISBN 9789047617785.

Het is zondag, maar Bas en Jolijn zijn al vroeg op. Vandaag zijn opa en oma jarig. Dat is een mooi verhaal. Toen opa twaalf werd, nam zijn moeder hem mee naar de ijssalon. Daar zag hij oma voor het eerst. Die was ook jarig! Vandaag worden opa en oma samen 175 jaar. Ze doen altijd iets leuks als ze jarig zijn. Wat ze dit keer doen? Bas en Jolijn vinden het heel spannend!

Een speciale uitgave ter gelegenheid van 175 jaar spoor.


Oetel. Gouden boekje. Nederlandse vertaling Imme Dros. Uitgever Rubinstein, 2019. ISBN 9789047630319.

Oorspronkelijke titel 'Tootle'. In 1964 geschreven door Gertrude Crampton, tekeningen Tibor Gergely.

Alle kleine treinen gaan voordat ze mogen rijden, eerst naar school. Daar leren ze over stations en spoorlijnen. Ze oefenen in rondjes rijden, optrekken, remmen en rangeren. In fluiten, sissen en toeteren. Oetel is ook zo'n leerling maar hij is wat ijveriger dan de rest en dat levert hem zijn bijzondere naam op.


Jeugdboeken (Engels)


The Boy's Book of Locomotives. With over one hundred illustrations from photographs. J.R. Howden. Grant Richards, London, 1907, reprinted 1909.

The Boy's Book of Railways. With over one hundred illustrations from photographs. J.R. Howden. Grant Richards, London, 1909.

Ondanks de titel zijn dit nauwelijks jongensboeken te noemen. De lezer wordt volstrekt serieus genomen. En het Engels van honderd jaar geleden is ook nog gewoon te lezen. In Nederland hebben we in dezelfde periode vijf spellinghervormingen gehad.

 

The Book of the Railway. By G.E. Mitton, with 9 illustrations in colour by Allen Stewart. Adam and Charles Black, London, 1914. De eerste versie verscheen in 1909.

"It is intended for children of all ages, up to and over ninety, and is meant to give some idea of the working of that grand life of the railway which is so fascinating as completely to absorb the men who take part in it, and which is usually quite hidden from the eyes of casual travellers."


The Railwayman. His work by night and day on the iron way. S.T. James. Thomas Nelson and Sons, London. Ca. 1924. Met zestien tekeningen.

Beschrijving van de beroepen die rond en op het spoor worden beoefend. Het zwaarste en gevaarlijkste beroep is dat van de "platelayer", die belast is met het repareren van het spoor en die tijdens mist vaak dienst moet doen als "fogman". In dat geval is het zijn opdracht om de wacht te houden bij een sein en knalseinen op de rails te leggen als het sein onveilig is.


Every Boys Book of Railways and Steamships. Ernest Protheroe. The Religious Tract Society, London, 1912. Second edition.

Gelet op de naam van de uitgever konden ouders dit boek ongezien aan hun kinderen ter lezing geven. De auteur schreef veel voor jongens en (onder pseudoniem) voor meisjes.

The Railways of the World. Ernest Protheroe. George Routledge & Sons, Ltd. London, 1916.

 

The Iron Road. The wonders of railway progress. Cecil J. Allen. John F. Shaw, London, circa 1925. Twee boeken in één band: "Railway Building" en "Locomotives and their work". Veel foto's en een aantal platen in kleur. Vergelijk ook de boeken hieronder.

Cecil J. Allen was een veelschrijver. Hij stond ook bekend als tamelijk eigenwijs. Als hij een keer meereed op de voetplaat van een locomotief, dan leverde hij achteraf commentaar op het werk van de machinist, ook als die onder buitengewoon moeilijke omstandigheden met een minimale vertraging zijn bestemming bereikte. Die had best wat zuiniger kunnen rijden.


The Iron Road. The illustrated history of the railway. Christian Wolmar. Dorling Kindersley, 2014. ISBN 9781409347996.

In vogelvlucht door de geschiedenis van de spoorwegen, vlot geschreven.


The Steel Highway. Cecil J. Allen. Longmans, Green and Co. London, New York, Toronto, 1928. Part I: Railway Planning and Making; Part II: Trains and their Control. Met veel foto's en acht gekleurde platen.

Trains & their Control. Deel II van het hiervoor genoemde boek, in een aparte band. Second impression, 1928.

 

The Railway Book for Boys. Ellison Hawks. Thomas Nelson and Sons, 1930.

Railways for All. J.F. Gairns. Uitgegeven door Ward, Lock & Co. Second Edition, circa 1930 (de eerste editie verscheen in 1923).

Ik ben een groot liefhebber van dit soort oude Engelse jeugdboeken.

 

The World's Railways. G. Gibbard Jackson. Uitgegeven door Raphael Tuck & Sons. London, 1920.

The Romance of the Railway. G. Gibbard Jackson. Raphael Tuck & Sons. London 1927.

Beide boeken met tekeningen van Barnard Way.

 

The Railways of Great Britain. G. Gibbard Jackson. Office of "The Boy's Own Paper", London 1925.


The Wonder Book of Railways. Edited by Harry Golding. Ward, Lock & Co, London and Melbourne. Eight edition (> 1918)

The Wonder Book of Railways. Edited by Harry Golding. Ward, Lock & Co, London and Melbourne. Twelfth edition - revised (> 1924)

 

The Wonder Book of Railways. Ward, Lock & Co, London and Melbourne. Nineteenth edition (> 1951)

The Wonder Book of Railways. Ward, Lock & Co, London and Melbourne. Twenty-first edition (re-set) (> 1953)

Rechtsonder: Britannia Class 70004 "William Shakespeare" uit 1951.

 

The golden picture book of railways. Ward, Lock & Co. London and Melbourne. Ca. 1950.

Een dunne versie van "The Wonder Book of Railways" van dezelfde uitgeverij; zie hierboven.


Railroad and Train. Cyril Hall. Illustrated by J. Greenup. Blackie & Son Limited, London and Glasgow. Boek voor jonge lezers. Ongedateerd, waarschijnlijk jaren 40.

Onder andere met een tekening van een collecting dog.


British Railways. The Romance of their Achievement. G. Gibbard Jackson. Sampson Low, Marston & Co, London, 1930. Een dik leesboek.

British Railways. Arthur Elton. Collins, London, 1945. Deel 83 uit de serie "Britain in Pictures" die in de jaren 30 en 40 verscheen en die uit meer dan 100 delen bestaat.

 

The Boys' Book of World Railways. Ernest F. Carter. Burke, London, 1960, reprinted 1961.

The Boys' Book of British Railways. O.S. Nock. Ian Allan Ltd., ca. 1951.

 

Railway Roundabout. The Book of the TV Programme. Produced by John Adams and Pat Whitehouse. Ian Allan Ltd., 1960.

In the lates 1950s and early 1960s the BBC broadcast a series of television programmes called Railway Roundabout. These programmes featured many lines which were later closed and locomotives that were about to disappear forever. Filmed in colour and black and white and produced to professional broadcast standards these titles have stood the test of time and are a real insight into the Steam Era in Britian in the 50s and 60s.

Zie ook de dvd's.


The modern world book of railways. Paul Townend. Sampson Low. Marston & Co., London, ca. 1948. Met zwart-witfoto's en enkele kleurtekeningen.


Railways and Trains. Christopher Pick. Macdonald Educational 1983 (eerste druk 1978). ISBN 0356058077. Bestemd voor schoolkinderen van 9 tot 13 jaar. De hele geschiedenis en alle aspecten, voor zover dat in 44 pagina's kan. Met achterin een lijst met boeken die je kunt lezen en plaatsen die je kunt bezoeken om meer te weten te komen. Goed gemaakt boek.


Modern railways the world over. G. Freeman Allen. Ian Allan Ltd., London ca. 1965 (2e druk). Op het omslag een "Deltic" van British Rail, een ontwerp uit 1955.

Ik bezit ook de eerste druk (softcover), met kleurenplaat op het omslag.

 

Marshall's Book of Railways. Pictures and articles covering the world. Edited by C.E. Waller. Percival Marshall & Co, London 1961.

Preserved locomotives. 4-6-0 Express engines. The railways of Switzerland. The railway races to Scotland. The first underground railway. The railways of Italy. Mixed traffic 4-6-0s. Rebuilding a Southern Railway Pacific. Contrasts in 4-4-0s. Rails across the West. British Railways (WR). A tour of five narrow-gauge railways. Break of gauge-Australia's historical obstacle. Maids of all work. High speed electric train services of France. The gauge war. Talking of tunnels.


Eagle Book of Trains. Cecil J. Allen. Hulton Press Limited, 1957 (third edition). Prachtig boek, waarin naast de historie vooral wordt ingegaan op de stand van de spoorwegtechniek in de jaren vijftig. Hierbij ligt de nadruk op Engeland, waar toen nog veel stoomlocs reden, maar waar het eind van deze tractievorm geleidelijk in zicht begon te komen.

Het boek behandelt verschillende thema's. Zo wordt in het hoofdstuk Keeping the trains moving beschreven op welke manier men in Engeland stoomtreinen over lange afstanden kon laten rijden, zonder dat ze onderweg hoefden te stoppen. De Flying Scotsman bijvoorbeeld reed dagelijks 600 kilometer, zonder tussenstops. De locbemanning werd halverwege de rit afgelost door een tweede ploeg, die via een gangpad in de tender de voetplaat kon bereiken.

Op veel trajecten lagen tussen de rails watertroggen, waaruit locomotieven tijdens de rit hun tender konden vullen. Verder waren er postrijtuigen in gebruik, die tijdens de rit postzakken konden uitwisselen met behulp van installaties die langs de rails waren opgesteld. En tot slot kende men het verschijnsel sliprijtuig, waarbij een deel van een rijdende trein werd losgekoppeld, om door de conducteur tot stilstand te worden gebracht langs het perron, terwijl de rest van de trein doorreed.


Eagle New Book of Trains. Cecil J. Allen. Longacre Press London, 1963.

Op het omslag een tekening van de Midland Pullman. Dit was een luxe trein die in de jaren zestig reed tussen London St Pancras en Manchester, via Leicester en Sheffield.


The Horizon Book of Railways. Paul Hamlyn, London 1961. Met bijdragen van Cecil J. Allen, J.R. Day, Walkden Fisher, P. Ransome-Wallis, T.M. Simmons, Derek Waldren, A.J.F. Wrottesley. (Het stofomslag van dit interessante boek bezit ik helaas niet, deze foto heb ik van internet geplukt.)


Let's look at Trains. Ernest F. Carter, illustrated by Kenneth E. Carter. Frederick Muller, 1964, reprinted 1973. ISBN 058463403X. Aardig boek, met matige potloodtekeningen.

Book of Trains. The exciting story of steam and diesel. Peter Eldin. New English Library, circa 1975. ISBN 0450024652. Aardig boek, op slecht papier gedrukt.

 

Transport and Communications. "The children's treasury of knowledge". Time-Life Books, Hong Kong 1992. ISBN 0809483076. Over motorvoertuigen, treinen, schepen, vliegtuigen en allerlei vormen van communicatie. Veel plaatjes, weinig tekst, maar niet kinderachtig gedaan.


A Study of Railway Transportation. Vol. 1: Teacher's manual. Vol.2: The stories behind the pictures. Uitgegeven door de Association of American Railroads, zesde druk, 1954.

Vanaf omstreeks 1942 publiceerde de Association of American Railroads (AAR) een opleidingspakket voor scholieren. Onderdeel van dat pakket waren 56 grote foto's en deze twee begeleidende boekjes voor de leraren.


The Railway Enthusiast's Bedside Book. Edited by H.A. Vallance. B.T. Batsford, London 1966.

27 artikelen van diverse auteurs, over uiteenlopende onderwerpen. Elke avond een hoofdstuk, dan doe je dus een maand met zo'n boek.


Railway Enthusiast's Handbook 1968-9. Uitgegeven door David & Charles, 1967.

Gids met informatie over interessante spoorlijnen en musea in Groot-Brittannië en het Continent, bewaard gebleven locomotieven, interessante publicaties en over het fotograferen van treinen.

Hierna verschenen nog enige jaarlijkse edities van dit handboek.


Railway Dictionary. An A-Z of railway technology. Alan A. Jackson. Wordsworth Reference, 1997. ISBN 1853267503. Handig boekje waarin voornamelijk Engelse en Amerikaanse spoortermen, inclusief onofficieel jargon (railway slang), worden uitgelegd. Dat gebeurt niet altijd op een waardevrije manier, meer bepaald niet als het gaat om treinliefhebbers:

Number cruncher. A fanatical type of rly enthusiast given to collecting or 'observing' locomotives and other vehicles and recording their numbers until all have been seen. The gear carried often includes binoculars, personal tape recorder and camera. The somewhat pointless obsession is in extreme cases carried over from childhood and adoloscence into middle and old age and is almost exclusively confined to males.


British Railway Locomotives. Ladybird Books Ltd., 1958. D.L. Joiner, met fraai nagetekende foto's. Op het omslag een van de eerste dieselelektrische locomotieven van British Rail, gebouwd in 1951.

The Story of Railways. Ladybird Books Ltd., 1961. Richard Bowood, illustraties Robert Ayton. Op het omslag met hoge hoed: George Stephenson, daarachter zijn Rocket.

Ladybird heeft een groot aantal boekjes uitgegeven over uiteenlopende onderwerpen. Gericht op de jeugd, maar absoluut niet kinderachtig.

 

Eisenbahnen. Uranium Verlag, Oberwil/Zug 1974. Deeltje uit de Serie mit dem Glückskäfer. Deze Zwitserse serie bestond uit 60 boekjes. De oorspronkelijke versie verscheen in Engeland. Met kleurtekeningen en korte teksten worden diverse treinen en begrippen uit de spoorweg­wereld aan de jeugdige lezers voorgesteld. Op de voorpagina een tekening van een Nederlands/Zwitsers TEE-treinstel.

Steam Locomotives of the World. Ladybird Books Ltd., 1974. Teksten en foto's van Colin Garratt.

Glückskäfer = Ladybird = Lieveheersbeestje

 

The Dumpy Book of Railways of the World. Henry Sampson, Sampson Low, ca. 1955. Boekje vol tekeningen en weetjes.

The Dumpy Pocket Book of Locomotives. Henry Sampson, Sampson Low, 1961. Britse en Europese locomotieven.

 

Passenger trains of the World. Hippo Books No. 11. B.G. Wilson, Longacre Press, 1962. In dit aardige boekje gaat het mis bij het hoofdstuk "Dutch electric". Hierin wordt gesproken over het nieuwe hoofdstation van Utrecht, met zijn vlindervormige perronkappen, bij een foto van het nieuwe Rotterdam CS.

Famous Locomotives of the World. Hippo Books No. 14. R.K. Evans, Longacre Press, 1963.

 

Railway Trains. An instant picture book. Dennis Knight. Patterson Blick, 1974. ISBN 0900862319.

Met afwrijfplaatjes om de tekening in het midden van het boekje af te maken.

 

A Book of Trains. W.J. Bassett-Lowke and F.E. Courtney. Puffin Picture Book #10 (1941)
Locomotives. W.J. Bassett-Lowke and F.E. Courtney. Drawn by Paul B. Mann. Puffin Picture Book #74 (1947)
About Railways. Herbert Simon and William Fenton. Puffin Picture Book #113 (1957)

    

Getekende boekjes voor de jeugd, uitgegeven door Penguin Books, Hammondsworth, Middlesex. Tussen 1940 en 1965 zijn er bijna 120 verschenen, over uiteenlopende onderwerpen.


An album of railway engines. W.D. & H.O. Wills, 1936.

Nostalgia Minitiatures. Prescott-Pickup & Co, 1980.

History of Britain's Railways. Tom Thumb, 1987.

Albums met verzamelplaatjes.

  

Famous trains and their routes
Boekjes uit de jaren vijftig, geschreven en geïllustreerd door Alan Anderson, uitgegeven door Brockhampton Press, Leicester. Hierin worden acht beroemde treinen en treinroutes beschreven, uit de tijd dat vrijwel alle grote treinen nog met stoom werden gereden. Tussen de bedrijven door worden allerlei wetenswaardigheden over het spoorbedrijf behandeld. Zeldzame boekjes, prijzen van 15 pond zijn normaal.

 
 
 
 
The Irish Mail (London - Holyhead - Dublin)
The Cornish Riviera Express (Paddington to Penzance)
The Flying Scotsman (King's Cross to Edinburgh)
The Golden Arrow (London-Folkestone-Calais-Paris)
The Red Dragon (Paddington-Severn Tunnel-South Wales)
The Thames-Clyde Express (London-Leeds-Glasgow)
The Royal Scott (Euston to Glasgow)
The Blue Train (London-Paris-Mediterranean Coast)

Ik mis het negende boekje uit deze serie: Constellation Flight, over de reis per vliegtuig van Engeland naar Australië.


Jeugdboeken (andere landen)


Jugendlexikon Eisenbahn. Günther Böhm, Eberhard Lorenz, Hartmut Renner. Transpress VEB Verlag für Verkehrswesen Berlin, 1986 (2. bearbeitete und ergänzte Auflage). ISBN 3344000551. Een wat saaie maar degelijke pocket-encyclopedie voor de jeugdige DDR-bewoner die alles van de spoorwegen wil weten, met nadruk op de Oost-Duitse DR.

Hobbylexikon Eisenbahn. Erhard Born, Alfred Herold, Walter Trüb. Rowolt Taschenbuch Verlag GmbH, Hamburg 1980. (Oorspronkelijke uitgave "Lexikon für Eisenbahn­freunde", 1977.) ISBN 3499162628. Bestemd voor de West-Duitse spoorwegbelangstellende; ook wat aandacht voor de omliggende landen.

Zie ook Lexikon für Eisenbahn­freunde.

 

Einblick in die Eisenbahn. Heinz Birkholz. Lehrmittelinstitut, Wilhelmshaven, 1959.

Een jongen die dit leuke boek leest weet daarna alles van het spoorbedrijf, locomotieven, wagens en seinen. Van dezelfde uitgever verschenen ook 'Einblick in die Luftfahrt' en 'Einblick in die Schiffahrt'.

Was uns die Bundesbahn lehrt. Johannes Perl. W. Crüwell Verlag, Dortmund, 1966.

Boekje gericht op schoolkinderen van 12-14 jaar. Niet kinderachtig opgeschreven, zoals in Nederlandse boekjes doorgaans gebeurt.

 

Alle Achtung Peter. Vom “Adler” zur Leitschienenbahn. Door E.C. v. Bomhard en Heiner Kuch. Uitgave Blüchert-Verlag Stuttgart, 1953. Jeugdboek over de trein van de toekomst: de Leit­schienen­bahn, een uitvinding van Heiner Kuch.

Eisenbahnen. Gestern – Heute – Morgen. Platenboek van Heiner Kuch. Uitgave Robert Zeise & Co, Regensburg, 1952.

Lees meer over de Leitschienenbahn.

 

Das Buch von der Eisenbahn Ortwin Trunk. Union Verlag, Stuttgart. 1975. ISBN 3800222132.

In dit boek wordt het allemaal grondig uitgelegd: de geschiedenis van de spoorwegen, de techniek en het materieel.


Klassiker des Schienenstranges. Elfriede Rehbein. Urania Verlag, Leipzig/Jena/Berlin, 2. Auflage 1990. ISBN 3332000691.

Gründlich geschreven boekje, met tekeningen. Eerder verscheen 'Oldtimer auf Schienen'.


SBB-Fibeln

Fibel = handboek, boek voor de jeugd. Uitgegeven in opdracht van de SBB door Orell Füssli Verlag, Zürich.

Unsere Lokomotiven. SBB-Fibeln Heft 1 (1945).

Unsere Triebfahrzeuge. SBB-Fibeln Heft 1 (1959).

Unsere Triebfahrzeuge. SBB-Fibeln Heft 1 (1963).

  

Unsere Bahnhöfe. SBB-Fibeln Heft 2 (1946).

Unsere Kraftwerke. SBB-Fibeln Heft 3 (1947).

Signale und Stellwerke. SBB-Fibeln Heft 4 (1948).

Unsere Wagen. SBB-Fibeln Heft 5 (1951).

   

Englische, Deutsche und Schweizerische Dampflokomotiven. Max Baumann. Gloria-Verlag, Spreitenbach, Schweiz, 1969.

Auf den Spuren des Feuerrosses. Max Baumann. Gloria-Verlag, Spreitenbach, Schweiz, 1972.

Boeken waarin je de gekleurde plaatjes moest plakken die bij allerlei kruidenierwaren cadeau werden gedaan. Er zijn boeken over diverse onderwerpen verschenen.

 

Rund um die Eisenbahn. Hans Müller. Die Kinderbuchverlag Berlin. DDR 1987. ISBN 3358007197.

Op het omslag (achterzijde) een Italiaanse Pendolino.


E-Lok, Stellwerk, Zahnradbahn. Karl Rezac. Die Kinderbuchverlag Berlin. DDR 1974.

Boekje voor jongeren van 9 jaar en ouder, uit de serie Mein Kleines Lexikon. Tussen 1972 en 1990 verschenen 41 delen. Onderwerpen op alfabet, met getekende illustraties.


Ein Signal Steuert. O.D. Bogomolov. VEB Verlag Technik Berlin, 1961. Boekje uit de serie "Neue Technik leicht verständlich", uitgegeven door de Gesellschaft zur Verbreitung wissen­schaftlicher Kenntnisse. Vertaald uit het Russisch en bewerkt door Ing. L. Katzwedel.

Dit deeltje gaat over Folgesysteme of Leitsysteme: systemen die automatisch reageren op gebeurtenissen van buitenaf: regelsystemen. Een voorbeeld daarvan is het automatisch blok­stelsel bij de spoorwegen: de seinen worden automatisch bediend door de rijdende treinen, zodat zich nooit meer dan één trein tegelijk in een blok kan bevinden. Een ander voorbeeld is een tractor die automatisch het land ploegt, een uitvinding uit de Sovjet-Unie. Ter geruststelling meldt het boekje dat in een socialistische samenleving mensen niet bang hoeven te zijn dat ze als gevolg van automatisering hun baan verliezen.


Schienenwunder. Ein wahres Märchen aus der Wunderwelt des Schienenstranges, von Luxuszügen, Schienenzepp's und Torpedobussen.

Album uit 1934 met 300 plaatjes en korte bijschriften.


Historisch overzicht van de locomotief. Jacques Superchocolade, 1952. Album met 144 plaatjes van locomotieven. Voornamelijk Belgisch materieel. Franse en Nederlandse tekst.

Op het omslag een Belgische stoomloc Type 5.

Bekijk het hele album (pdf)

Dit is een van mijn albums met verzamelplaatjes.


Encyclopédie par l'image: les chemins de fer. Librairie Hachette, ca. 1950.

In deze serie voor de jeugd zijn tientallen boekjes uitgegeven over diverse onderwerpen. Op het omslag loc CC 7001 uit 1949, het prototype van de serie CC 7100 (bij de NS bekend als 1300).


Les mystères des chemins de fer. Technique - Fonctionnement. Expliqués au public en prenant pour exemple les Chemins de fer suisses. Textes réunis par Ernst Gut. Avec 213 illustrations dans le texte; 69 planches, dont 5 en couleurs. Editions F. Rouge & Cie S.A., Lausanne. - 1946



Algemene boeken


Algemene boeken (Nederlands)


Waarom de stoommachine geen Chinese uitvinding is. Hoe het westen zo welvarend kon worden. Maarten van Rossem. Nieuw Amsterdam Uitgevers, 2013. ISBN 9789046815748.

Maarten van Rossem (1943) weet in dit boek in kort bestek en op heldere wijze duidelijk te maken hoe door revolutionaire ontwikkelingen in de afgelopen 500 jaar het Westen zo welwarend kon worden. De auteur, gepensioneerd historicus en Amerikadeskundige, kunnen we kennen van zijn televisie­optredens en van zijn tijdschrift Maarten!

Meer over Maarten van Rossem.


Die stampende stomende locomotieven. O.S. Nock. De Haan, Haarlem, 1976. ISBN 9022840433. De allitererende boektitel doet het ergste vrezen, maar van binnen blijkt het een zeer leesbaar boek te zijn, waarin niet alleen de (vaak vermeende) romantiek van de stoomloc aan de orde komt. Oorspronkelijke titel Railways then and now. Bewerkt door H.W. Hanenbergh, toenmalig eindredacteur van De Koppeling.

Ik heb dit boek zelf gekocht op 27 augustus 1976 in Hilversum voor 19,50 gulden. Later kreeg ik een exemplaar waarin de handtekeningen staan van president-directeur Den Hollander en redacteur Hanenbergh.


Het IJzeren Paard. Versierd verslag van de lotgevallen van de Stoomlocomotief. Marie-Anne Asselberghs. De Bezige Bij, Amsterdam 1959. Verhalen, gedichten, tekeningen en foto's. Knip- en plakwerk uit de collectie van het Spoorwegmuseum.

Daar komt de trein. Marie-Anne Asselberghs. De Bezige Bij, Amsterdam 1981. ISBN 9023452828. Boek waarbij de schrijfster, toenmalig directeur van het Nederlands Spoorwegmuseum, op grote schaal gebruik heeft gemaakt van illustraties uit de collectie van dat museum. Op een bij het boek gevoegde kaart roept zij de lezers op om lid te worden van de in 1970 opgerichtte Vereniging Vrienden van het Nederlands Spoorwegmuseum. Ik was al lid, dus heb ik die kaart niet opgestuurd.

 

Het ijzeren paard verovert het Wilde Westen. C.S. Hagen. Uitgeverij Helmond, 1967. Oorspronkelijke titel Feuerross im Wilden Westen. Met een voorwoord van Marie-Anne Asselberghs, directeur van het Nederlands Spoorwegmuseum. Avonturenboek, waar enige spoorweggeschiedenis doorheen is gemixt. Uit de ronkende flaptekst: "Glimlachende romantiek naast grijnzende realiteit. Dat maakt dan ook de historische waarde uit van dit grootse boek, dat doorspekt is met unieke foto's uit die tijd." Ik kan me niet herinneren dat ik dit boek gelezen heb.

In 2012 kocht ik voor 50 cent een versie met een andere stofomslag. Hierop wervende teksten over whiskey, vrouwen en ander vermaak.

 

Treinen van A tot Z. Robert Tufnell en John Westwood. Librero, Kerkdriel 2002. ISBN 9057641968. Dit boek is via dumpwinkels tot ons gekomen. Het is een dik boek: ruim 550 pagina's, met veel foto's van wisselende kwaliteit. De teksten zijn niet altijd even betrouwbaar. Zo wordt van de Kabinentenders van de stoomlocs serie DB 50 beweerd dat die bedoeld waren om het locpersoneel te beschermen tegen luchtaanvallen!

1000 treinen in beeld. Samengesteld door André Papazian. ADC, Eke 2000. ISBN 9055612502. Voor weinig geld veel plaatjes kijken.

 

Encyclopedie van locomotieven. Colin Garratt. Zuid Boekprodukties, 1999. ISBN 906248848X.

Encyclopedie van locomotieven. Colin Garratt. Veltman Uitgevers, Utrecht 2003. ISBN 9059209621. De auteur behandelt in 250 pagina's de gehele locomotiefgeschiedenis. Af en toe gaat het mis; zo wordt van de Pruisische P8 gesuggereerd dat het een compoundlocomotief is, en wordt bij de DE2-diesels van NS vermeld dat deze van 1975 tot 1982 nog in grote aantallen zijn gemaakt.

 

Geïllustreerde encyclopedie van moderne locomotieven. Brian Hollingsworth en Arthur F. Cook. Elsevier, 1984. ISBN 9010052362.


Geïllustreerde locomotievenencyclopedie. Mirco de Cet en Alan Kent. Rebo International, Lisse 2006 (4e druk 2008). ISBN 9789039615249. Heel aardig overzicht, gemaakt door mannen die zelf op reis zijn gegaan om al deze locomotieven te fotograferen. De opmaak is slecht; de locomotieven staan er vaak niet of nauwelijks in hun geheel op. Dit boek kreeg ik op 5 december 2008. "Deze heeft Nico vast nog niet, dacht onze treinen zwarte Piet." En wonderbaarlijk genoeg klopte dat!

500 locomotieven. Klaus Eckert en Torsten Bernd. Naumann & Göbel. ISBN 9783625121039. Dit zijn dus van die boeken die je van Sinterklaas krijgt, in dit geval op 5 december 2010. Leuk om te bekijken.

 

Treinen [kubusboek]. André Papazian. R&B, Lisse, 2008. ISBN 9789039621608.


De wereld van de trein. C. Hamilton Ellis. Atrium, Alphen a/d Rijn 1975. ISBN 9061132614. Oospronkelijke titel The Lore of the Train. De vertaalster heeft haar best gedaan, zullen we maar zeggen.

In 1988 verscheen ook een boekje met briefkaarten met tekeningen uit dit boek. ISBN 9061142983.


De spoorwegen van de wereld. Elfriede Rehbein. Atrium, 1988. ISBN 9061133254.


Treinen met stoom-, diesel- en elektrische locomotieven. Victor Hand en Harold Edmonson. Market Books, 1979. Oorspronkelijke titel: The Love of Trains. Mooie kleurenfoto's.


Lijndiesellocs in West-Europa. B.A. van Reems. De Bataafsche Leeuw, Amsterdam 1988. Tweede, bijgewerkte druk. ISBN 9067071854.

De ondertitel "1945-heden" is wat onbeholpen, want zo'n boek wordt ook na het verschijningsjaar nog weleens gelezen. Verder is het jammer dat er bijna geen kleurenfoto's in staan. Verder is het een prettig boek, met een vooral op de techniek gerichte beschrijving van de lijndiesellocs die vanaf 1945 in West-Europa in dienst zijn gekomen, vaak met als doel de stoomlocomotieven van het toneel te verdrijven. Op de voorkant een foto van ÖBB-loc 2043.64 met een rijtje tweeassers.


De monorail. E.F.J. Janetzky. De Alk, Alkmaar 1971. Grote Alk 639. ISBN 906013639X. Overzicht van succesvolle en minder geslaagde monorailsystemen, onder andere de eerste experimenten met de Transrapid. De ontwerpers hadden toen al een baan van München naar Hamburg in gedachten. Monorails kennen we natuurlijk ook uit diverse pretparken en dierentuinen.

Zie ook het thema Monorail.


Algemene boeken (Engels)


Symphony in steam. The history and development of the 4-4-0 or American type locomotive. Jan Gleysteen. Trogon Publications, Scottdale, Pennsylvania, 1966.

Boek gewijd aan het loctype dat je ziet op plaatjes uit de begintijd van de Amerikaanse spoorwegen, vaak met zo'n breed uitlopende schoorsteen en een koeienvanger. Ik bezit de "numbered and autographed copy #348" van de 500 exemplaren van de Deluxe Edition.


Trains. The complete book of trains and railways. Edited by John Westwood. Octopus Books, 1979. ISBN 0706409396.

The complete book? Dat maak ik als lezer graag zelf uit. Maar het is wel een dikke pil met interessante verhalen over de ontwikkeling van de spoorwegen. Veel kleurenfoto's, die veelal over de vouw van het boek zijn geplaatst.


The concise encyclopedia of world railway locomotives. Edited by P. Ransome-Wallis. Hutchinson & Co., London, 1959.

Concise betekent beknopt, maar het is toch een stevige pil geworden. Erg interessant boek.


Famous trains of the world. Ernest F. Carter. Frederick Muller Ltd, London 1959. Uit de serie Globe Books, goedkope en informatieve boeken voor jonge mensen, op het gebied van transport en communicatie.

Op het omslag een foto van de experimentele monorail bij Keulen: de eerste versie (op verkleinde schaal) van de Alweg-Bahn uit 1952, die op een ovalen testbaan 160 km/uur haalde.


Die Wuppertaler Schwebebahn. Boekje uit 1955.

Lees meer over de Wuppertaler Schwebebahn en andere bijzondere systemen.


Unusual Railways. B.G. Wilson en J.R. Day. Frederick Muller Ltd, London, 1957.

More Unusual Railways. J.R. Day. Frederick Muller Ltd, London, 1960.

 

Railways. Howard Loxton. Paul Hamlyn, London 1963. Veel foto's van treinen en spoorobjecten uit de hele wereld. Dit aardige boek kreeg ik in 1966 cadeau op mijn verjaardag, en is daarmee een van de eerste exemplaren uit mijn collectie.

Ik bezit ook de revised edition uit 1970 (plaatje rechts)

 

Railroading Around the World. S. Kip Farrington, Jr. Coward-McCann, New York 1955. Waar is deze man niet geweest? Nou, Nederland bijvoorbeeld. Verder een erg leuk boek, helaas op mat papier gedrukt, zodat de foto's niet erg goed overkomen.


The picture story of World Railways. Christopher Johns. World Distributors, London 1963. De teksten zijn aardig, de foto's zijn allemaal zwart-wit, op mat papier afgedrukt en veelal te donker.


The world's railways and how they work. Odhams Press, London 1947. Geen auteursvermelding, maar het boek is geschreven door Cecil J. Allen. Die wilde zijn naam er niet in hebben omdat de uitgever te veel aan zijn tekst had veranderd. Het is overigens een zeer prettig leesbaar boek. Het stofomslag bezit ik niet; de afbeelding heb ik ergens van internet geplukt.

Prachtige opengewerkte tekeningen van onder andere L. Ashwell Wood en R.B. Way. Helaas zijn deze in zwart-wit afgedrukt. Ook de spoorwegen in andere werelddelen dan Engeland worden behandeld. Bijvoorbeeld de geschiedenis van de eerste spoorlijn in China. Deze door de Britten gebouwde lijn, tussen Shanghai en Nanking, werd in 1876 geopend. Bijna direct werd er een koelie (een Chinese arbeider) doodgereden, waarna er rellen ontstonden en de dienst werd stilgelegd. De Chinese regering kocht vervolgens de spoorlijn en het materieel op, liet alles slopen en in zee dumpen, en liet op de plaats waar in Shanghai het station stond een tempel bouwen om de boze geesten gunstig te stemmen.

Meer boeken van Odhams Press in Techniek en wetenschap.


Modern Railways. Their engineering, equipment and operation. Cecil J. Allen. Faber and Faber Limited, London, 1959.

Min of meer de 'volwassen' versie van de Eagle Book of Trains van dezelfde auteur. Op het omslag een foto van de experimentele Aerotrain uit 1950, die bij de Pennsylvania Railroad dienstdeed tussen New York en Pittsburgh.


Railways of to-day. Their evolution, equipment and operation. Cecil J. Allen. Frederick Warne & co., London, 1930.

In 2022 gekocht bij Stella & Rose's Books, waar ik voor de Brexit altijd probleemloos boeken bestelde. Nu liep de verkoop vanwege de BTW via biblio.co.uk en kreeg ik van de Nederlandse douane ook nog een rekening voordat ik het boek in huis had. Het boek kostte 24 pond (29,42 euro) maar uiteindelijk heb ik bij elkaar zo'n 50 euro afgetikt. Maar je bent een liefhebber van dit soort boeken of niet.


Railways To-day. J.W. Williamson B.Sc. Oxford University Press, 1946 (derde druk).

No. 11 in The Pageant of Progress Series. An up-to-date series of books dealing with some of the most interesting aspects of modern scientific and mechanical progress, and their practical application in the world to-day.


On railways at home and abroad. Spring Books, London 1951. Second (cheap) edition.

In dit boek schrijft P. Ransome-Wallis over zijn ervaringen die hij in dertig jaar tijd in diverse landen heeft opgedaan. Waaronder zijn bezoek aan de Nederlandsche Spoorwegen in 1932. Van tevoren had hij per brief toestemming gevraagd om het bedrijf te bekijken en om foto's te maken. In Amsterdam aangekomen kreeg hij te horen dat er voor hem een privéprogramma van een week was opgesteld. Zijn gastheren dachten dat ze met een hooggeplaatste spoorwegingenieur te maken hadden: ze hadden de medische titels waarmee hij zijn brief had ondertekend verkeerd begrepen. Hij besloot om het misverstand niet uit de weg te nemen, en kon zodoende een week lang meerijden op locomotieven en alles van het bedrijf zien wat hij maar wilde. Hij vond dat stokers en machinisten weleens te veel aandacht besteedden aan het vuur: moest er nog een schep kolen op om op tijd te rijden, of niet? Deze discussies waren het gevolg van het bonussysteem, waarbij de bemanning beloond werd voor zuinig stoken. Verder viel het hem op dat Nederlandse machinisten nogal veel reden op de regulateur, in plaats van op het ganghendel.


Romantic railways. Kenneth Westcott Jones. Arlington Books, London 1971. ISBN 0851401929. De auteur heeft 109 landen bezocht, waarvan 96 per trein. Hij schreef hierover in de krant, en daarnaast produceerde hij 16 boeken, waarvan vijf over spoorwegen. In dit boek staan ruim 20 reisverslagen.

Op de foto zien we de auteur op loc 35029 "Ellerman Lines", een door Bulleid gebouwde Pacific van de Merchant Navy Class. Toeval of toepasselijk, want Kenneth Westcott Jones heeft ook jarenlang op zee gevaren.


The Railway. Conquest of Space and Time. Edgar B. Schieldrop. Hutchinson & Co, London 1956. Met een voorwoord van Cecil J. Allen. Dit is de tweede, bewerkte en uitgebreide druk. De eerste druk verscheen in 1936, en was een vertaling van het oorspronkelijk in het Noors verschenen boek. In dezelfde serie zijn boeken over luchtvaart, zeevaart en autowegen verschenen.

Ik ben een groot liefhebber van dit soort boeken. Er wordt veel in uitgelegd, bijvoorbeeld hoe je tunnels graaft of bruggen bouwt, of over technieken om ervoor te zorgen dat treinen niet tegen elkaar botsen. En over de eerste speelgoedtrein, die in 1859 rondreed in de tuin van het zoontje van de Franse keizer. Een andere reden is het grote geloof in de vooruitgang die uit deze boeken spreekt: het is misschien jammer dat de stoom­locomotief gaat verdwijnen, maar we krijgen er luxe en snelle treinen voor terug.


Railroads. An International History. Paul Hastings. Ernest Benn, London, 1972. ISBN 051012951X. Boekje over de ontwikkeling van de spoorwegen, zoals die in Engeland begon in 1925, en zich daarna verspreidde over de rest van de wereld. Weinig nieuws, maar vlot geschreven.


The Pictorial Encyclopedia of Railways. Hamilton Ellis. Hamlyn, 1976 (revised edition). ISBN 0600375854. Bijna 600 pagina's met veel foto's en informatie over uiteenlopende aan spoorwegen gerelateerde onderwerpen, met veel aandacht voor de maatschappelijke context. Zo is het aardig om te lezen over de ervaringen die men in Londen opdeed met de eerste ondergrondse treinen, die door stoomlocs werden getrokken.

Ik bezit ook de derde editie uit 1969 (geen foto).


The Pictorial Encyclopedia of Transport. Ing. J. Tůma. Hamlyn, 1979. ISBN 0600387623. (geen foto)


Railway history. C. Hamilton Ellis. Studio Vista Limited, London 1966. In sneltreinvaart door de geschiedens van de spoorwegen. Boeken van deze auteur koop ik zonder na te denken, zeker als ze voor een paar euro eenzaam liggen te zijn in een krat onder een stalletje op een modelbouwbeurs. Met een andere vondst had ik het toegangskaartje er snel uit.


Steam Locomotives. F. George Kay. Hamlyn Publishing Group, Feltham 1974. ISBN 600379760. In sneltreinvaart door de geschiedenis van de stoom­locomotief, aan de hand van een pijprokende journalist die ons vanaf de flap van het boek beminnelijk aankijkt.


Railways of the world. E.F. Carter (tekst) en Peter Morter (illustraties). Ward Lock & Co, London and Melbourne, 1965. Dit soort boeken koop ik ongezien. In dit geval letterlijk: ik mocht het plastic folie er niet even afhalen van de man die dit boek te koop aanbood (Roosendaal, juli 2004). Maar volgens hem stonden er alleen foto's in en was het een boek uit de jaren tachtig. In werkelijkheid is het een boek uit 1965 en staan er vooral veel tekeningen in. En zo kon ik voor veel te weinig geld mijn verzameling weer uitbreiden.


Railways of the world. Brian Hollingsworth. W.H. Smith & Son, London, 1984. ISBN 0861240235.

Salontafelboek. Veel foto's, ook over de vouw van het boek, en landkaarten met ingetekende spoorlijnen.


Great Trains of the World. Edited by P.B. Whitehouse, Picture Research Patricia E. Hornsey. New English Library, London 1975. ISBN 0600340007. Salontafelboek met veel over het algemeen goede foto's - helaas op mat papier - en gedegen teksten.


20th-Century Steam. Wordsworth Colour Handbooks, 1994. ISBN 185326816X.

Modern Locomotives. Wordsworth Colour Handbooks, 1994. ISBN 1853268127.

Twee boekjes met van alles wat uit de hele wereld.

 

Railroads. A history in photographs. Steve Barry. Salamander Books, 2002. ISBN 1840653876. 500 great photos of classic and contemporary trains, with landmark models en colorful memorabilia.


An illustrated guide to Modern Trains. 80 locomotives from 1945 to the present day described and illustrated in full colour. Brian Hollingsworth. Salamander Books, 1985. ISBN 0861012208.

The Illustrated Directory of Trains of the World. Brian Hollingsworth. Greenwich Editions, 2005. ISBN 0862886929.

 

We revived the Armoured Train. Múzeum Slovenského Národného Povstania, 2013. ISBN 9788089514168.

Tijdens 'Sporen naar het front' was een gepansterde trein uit Slowakije te zien. Dit boekje, over de geschiedenis en de restauratie van deze trein, werd gratis beschikbaar gesteld door het Slowaakse verzetsmuseum.


Algemene boeken (Duits)


Die Eisenbahn im Bild. Eine Bilderreihe aus aller Welt. John Fuhlberg-Horst. Franckhs Technischer Verlag / Dieck & Co. Stuttgart, 1924/1925.

Erste Folge: Strecken, Bahnhöfe, Tunnels.

Zweite Folge: Die Lokomotive einst und jetzt.

Dritte Folge: Eisenbahn-Wagen und Eisenbahn-Sicherungsdienst.

Vierte Folge: Die elektrische Eisenbahn.

Boeken uit de serie "Wunder der Technik". Hierin zijn ook boeken over andere onderwerpen verschenen, zoals scheepvaart, luchtvaart, mijnbouw, en techniek in de kunst. Meer boeken over spoorwegtechniek.


Eisenbahnen. Vom "Adler" zur "Maxima". Garant Verlag, Renningen, 2011. ISBN 9783867663564.


Da staunt das Vorsignal. Seltsames von den Eisenbahnen aus aller Welt. Josef Otto Slezak. Verlag der Gesellschaft für Natur und Technik, Wien 1952. Wat werden er vroeger toch leuke boeken uitgegeven! Dit kocht ik in 2007 voor 13,50 euro.

Op de foto een van de twee Zwitserse stoomlocs die in de Tweede Wereldoorlog op elektrische verwarming zijn omgebouwd, vanwege het kolentekort.


Frühe Eisenbahnen. J.B. Snell. Parkland Verlag, Stuttgart 1964. Oorspronkelijk uitgegeven onder de titel "Early Railways". In vogelvlucht door de geschiedenis van de spoorwegen tot 1914. Fraai geïllustreerd.

Das Jahrhundert der Eisenbahn. Wulf Schadendorf. Prestel Verlag, München 1965.

 

Auf Schienen. Die Eisenbahn Heute. Anton v. Hornstein. Aries-Verlag München, 1965.

Deel 11 uit de serie "Die Welt von heute".


Eisenbahnen der Welt. William Wenger. Mondo-Verlag, Lausanne 1969.

Fraai geïllustreerd. Hoofdstukken: Die Entstehung und Entwicklung der Eisenbahn, Die Eisenbahnen in der Schweiz, Die grossen Fernstrecken, Vom Komfort zum Luxus, Die Eisenbahn in Stadt und Gebirge, Von Brücken und Tunneln, Der Kampf um die Sicherheit, Hohe Leistung und Grosse Geschwindigkeiten, Die Eisenbahn zuhause, Die Eisenbahn von Morgen.



Karl-Ernst Maedel

Karl-Ernst Maedel (1919-2004) was een Duitse auteur en fotograaf. Zijn in 1938 begonnen studie machinebouw moest hij afbreken toen hij werd opgeroepen voor de Wehrmacht. Daarna werkte hij als ambtenaar. Hij woonde in Halle, waar hij begon aan zijn standaardwerk Deutschlands Dampflokomotiven gestern und heute. In 1955 vluchtte hij uit de DDR naar West-Duitsland. Pogingen om een baan bij de spoorwegen te krijgen mislukten. Hij werkte in diverse plaatsen als gemeente­ambtenaar. In 1962 richtte hij het nog steeds bestaande blad Lok Magazin op, dat hij tot 1971 uitgaf. Daar­naast heeft hij tientallen boeken en een aantal grammofoonplaten op zijn naam staan, waarbij de stoomlocomotief centraal staat. Hij had weinig op met de opvolgers van deze machines.


Deutschlands Dampflokomotiven gestern und heute. Karl-Ernst Maedel. VEB Verlag Technik Berlin, 1e druk 1957.

Die deutschen Dampflokomotiven gestern und heute. Karl-Ernst Maedel. VEB Verlag Technik Berlin, 5e druk 1968.

 

Geliebte Dampflok. Karl-Ernst Maedel. Franckh'sche Verlags­handlung, Stuttgart, 1963. (Stofomslag ontbreekt.)

Dit is een van de eerste boeken uit mijn collectie. Mooie sfeerverhalen over de wereld op en rond de stoom­locomotief. Dat was vaak minder romantisch dan buitenstaanders denken - ploeterende stokers, doodgevroren remmers – maar uiteindelijk blijft het toch onze "Geliebte Dampflok". Grotendeels verhalende tekst, maar ook veel foto's en een bijlage met technische informatie over Duitse stoomlocomotieven.

Giganten der Schiene. Karl-Ernst Maedel. Franckh'sche Verlagshandlung, Stuttgart, 1962. Op het omslag een foto van locs E10 136 en V200 056.

Ik ben helaas geen jongen meer, vandaar dat ik wat moeite had met de jongensboekachtige manier waarop de geschiedenis van de elektrische en dieseltreinen is beschreven. Maar het is interessant om te lezen hoeveel moeite het heeft gekost voordat de stoom­locomotief verdrongen kon worden door moderne tractiemiddelen. Onder de in dit boek beschreven treinen bevinden zich ook de Beneluxtreinstellen van NS en NMBS, echter met een foto van een vierdelig Hondekop­treinstel. Zelfs een grootmeester als Maedel laat dus wel eens een steekje vallen.

Giganten der Schiene. Karl-Ernst Maedel. Franckh'sche Verlagshandlung, Stuttgart, 1971. Sechste, neubearbeitete und ergänzte Auflage. Op het omslag een E03 en loc 210 001.

Zie ook het thema Giganten der Schiene.

Dampflokomotiven geliebt und unvergessen. Karl-Ernst Maedel. Franckh'sche Verlagshandlung, Stuttgart, 1976. Vervolg op "Geliebte Dampflok"

Weite Welt des Schienenstrangs. Karl-Ernst Maedel. Franckh'sche Verlagshandlung, Stuttgart, 1965.

Das Eisenbahn-Jahrhundert. Karl-Ernst Maedel. Franckh'sche Verlagshandlung, Stuttgart, 1973. ISBN 344004035.

Liebe alte Bimmelbahn. Karl-Ernst Maedel. Franckh'sche Verlagshandlung, Stuttgart, 2e druk 1971. ISBN 3440034551.

Die Dampflokzeit. Schienengiganten des 19. und 20. Jahrhunderts in Deutschland, Österreich und der Schweiz. Karl-Ernst Maedel. Franckh'sche Verlags­handlung, Stuttgart, 1968.

Die Königlich Sächsischen Staatseisenbahnen. Karl-Ernst Maedel. Franckh'sche Verlagshandlung, Stuttgart, 1977. ISBN 344004369X.

Adieu geliebte Dampflok. Anekdoten und Eriunnerungen. Karl-Ernst Maedel, samengesteld door Siegfried Fischer. Franck-Kosmos, Stuttgart 1999. ISBN 3440076989.

Die Dampflok. Boekje dat hoort bij een door Karl-Ernst Maedel samengestelde grammofoonplaat met stoomtreingeluiden. Franckh'sche Verlagshandlung, 1976. Die plaat heb ik niet, maar wel diverse andere door hem gepubliceerde geluidopnamen; zie hieronder.

Das Lied der Dampflok. Ein Archiv in Wort, Bild und Ton. Samengesteld door K.E. Maedel. Franckh'sche Verlangshandlung Stuttgart, 1967. Zes grammofoonplaatjes met geluiden van Duitse stoomtreinen uit de jaren 60, in een cassette met begeleidend boek.


Neue Dampflokomotiven in Europa. Hanns Stockklausner. Verlagsbuchhandlung Natur und Technik. Wien, 1951. Schriftenreihe "Schienenverkehr" Heft 3.

Boekje met een overzicht van de nieuwe stoomlocomotieven die kort na de Tweede Wereld­oorlog in verschillende Europese landen zijn gebouwd of ingevoerd: België, Duitsland (westelijke zone), Frankrijk, Groot-Brittannië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Polen, Tsjecho­slowakije en Hongarije.

Scan van het boekje (pdf).


50 Jahre Diesellokomotiven. Gesamtentwicklung 1913 bis 1945; Entwicklung seit 1945 in Europa. H.K. Stockklausner. Birkhauser Verlag, Basel und Stuttgart, 1963.

Een gedegen boekwerk, dat begint met de eerste experimenten met benzinemotoren en later met dieselmotoren, waaronder de Duitse V3201 die op perslucht reed: de dieselmotor dreef een luchtpomp aan, waarna de samengeperste lucht door cilinders als van een stoom­locomotief werd geleid. Op het omslag staat een Russische dubbellocomotief van het type TG 102.


Dampflok-Raritäten. Standardausführungen und Sonderkonstruktionen berühmter Lokomotivfabriken. Wolfgang Messerschmidt. Franckh'sche Verlagshandlung, Stuttgart 1975. ISBN 3440041514.

Ellok-Raritäten. Kuriositäten und Besonderheiten elektrischer Lokomotiven. Wolfgang Messerschmidt. Franckh'sche Verlagshandlung, Stuttgart, 1976. ISBN 3440042995. De titel belooft rariteiten, en die zijn dan ook in het boek te vinden. Bijvoorbeeld foto's van Italiaanse draaistroomlocomotieven die een tweepolige bovenleiding nodig hadden. Op het omslag een foto van de Duitse sneltreinloc E18 047 voor een goederentrein.

Diesellok-Raritäten. Stationen einer internationalen Entwicklung. Wolfgang Messerschmidt. Franckh'sche Verlagshandlung, Stuttgart, 1980. ISBN 3440048136. Over de vele geslaagde en minder geslaagde pogingen om locomotieven met behulp van verbrandingsmotoren voort te bewegen.


Alles für die Lok. Vom Werdegang der Lokomotiven. Wolfgang Messerschmidt. Franckh'sche Verlagshandlung, Stuttgart, 1971. Over de ontwikkeling van locomotieven, vanaf de tekentafel tot en met de eerste proefritten. Op het omslag een foto van locs V200 013, E10 137 en 01 1087.


Zahnradbahnen der Welt. Walter Hefti. Birkhäuser Verlag, Basel 1971. ISBN 3764305509. Dikke pil, waarin alles staat wat je maar over tandradsystemen zou willen weten.


Alweg-Bahn. Technik, Geschichte und Zukunft der legendären Einschienenbahn. Reinhard Krischer. Transpress, Stuttgart 2003. ISBN 3613712091.

De naam ALWEG is afgeleid van de letters van de naam van Dr. Axel L. Wenner-Gren, de initiatiefnemer en financier van het concept van de Alweg-Bahn uit de jaren vijftig. De treinen zijn voorzien van wielen met luchtbanden, waarmee ze over een betonnen baan rijden. Dwarswielen, eveneens met rubber banden, zorgen ervoor dat de trein niet kan ontsporen.

Uitgebreide boekspreking.


Alle Achtung Peter. Vom “Adler” zur Leitschienenbahn. Door E.C. v. Bomhard en Heiner Kuch. Uitgave Blüchert-Verlag Stuttgart, 1953. Jeugdboek over de trein van de toekomst: de Leit­schienen­bahn, een uitvinding van Heiner Kuch.

Eisenbahnen. Gestern – Heute – Morgen. Platenboek van Heiner Kuch. Uitgave Robert Zeise & Co, Regensburg, 1952.

Lees meer over de Leitschienenbahn.

 

Magnetbahn Transrapid. Die neue Dimension des Reisens. MVP Versuchs- und Planungsgesellschaft für Magnetbahnsysteme; Transrapid International Gesellschaft für Magnetbahnsysteme. Hestra-Verlag, 1989. ISBN 3777102083.

Radlos in die Zukunft? Die Entwicklung neuer Bahnsysteme. Ralf Roman Rossberg. Orell Füssli Verlag, 1983. ISBN 3280015030.

 

Schienenzeppelin. Franz Kruckenberg und die Reichsbahn-Schnelltriebwagen der Vorkriegszeit. Alfred B. Gottwald. Rösler + Zimmer Verlag, Augsburg 1972. Biografie van Franz Kruckenberg (1882-1965), die zich eerst bezighield met het ontwerpen van luchtschepen (zeppelins) maar zich daarna op de spoorwegen richtte. Zijn bekendste ontwerp is de Schienenzeppelin, een motorrijtuig dat werd aangedreven door een vliegtuigmotor en -propellor. Later was hij betrokken bij het ontwerp van snelle dieseltreinstellen.


111 Gründe, die Eisenbahn zu Lieben. Ein Handbuch für Ferro-Equinologen, Modellbahner, Pufferküsser und andere Anhänger des Rad-Schiene-Systems. Friedhelm Weidelich. Schwarzkopf & Schwarzkopf, Berlin 2015. ISBN 9783862655243.

Wer die Eisenbahn nur mit Verspätungen und Spielzeug verbindet, kennt sie nicht. Denn Eisenbahn ist Technik- und Kulturgeschichte, die Faszination alter und hochmoderner Technologien, seit 190 Jahren Gegenstand der Kunst, steht für kultiviertes Reisen wie für Massenverkehrsmittel und ist ein unendliches Thema für Technikbegeisterte.

Wer die Eisenbahn liebt, hat ein unerschöpfliches Thema gewählt, bei dem man immer wieder neue Facetten und Technologien entdeckt. Kein anderes Hobby bietet ein so breites Spektrum von Betätigungsfeldern und Wissensgebieten: Sammeln, Fotografieren, Modellbau. Reisekultur, die Geschichte der verschiedenen Loks, Schienensysteme, Signale und Kommunikationstechnik, Hochgeschwindigkeits- und Luxuszüge, Schmalspurbahnen, Weltrekorde und gescheiterte Experimente. Und weil jedes Land seine eigene Technikkultur hat, vergrößert sich das Eisenbahn­thema mit jedem Blick ins Ausland noch...


Algemene boeken (Frans)


Les locomotives NoHAB/AFB locomotieven. Hugo de Bot, Bert van Reems. De Bataafsche Leeuw, 1989. ISBN 9067072230.

Tweetalig boek over de locomotieven die in de jaren vijftig en zestig in licentie werden gebouwd door Nydqvist & Holm AB (NoHAB) in Zweden en Anglo-Franco-Belge (AFB) in België, naar een ontwerp van de Electro-Motive Division, een dochteronderneming van General Motors. Deze Bolle Neuzen hebben in diverse landen dienstgedaan.


Histoire de la locomotion terrestre. Les chemins de fer. Charles Dollfus et Edgar de Geoffroy. Société nationale des entreprises de presse Éditions Saint-Georges. Paris, 1935.

Van dit kloeke standaardwerk verscheen ook een tweede deel: La locomotion naturelle. Dit deel gaat over rijtuigen, fietsen en auto's.


Du char à bancs au TGV. 150 ans de trains de voyageurs en France. Éditions La Vie du Rail, 1982. ISBN 2902808119.

Mooi salontafelboek over 150 jaar reizigersvervoer in Frankrijk: van open wagentjes naar Train à Grande Vitesse.

 


Nederlandse spoorwegen

Zie ook het thema Nederlands materieel


Geschiedenis Nederlandse spoorwegen


De Hollandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij t/m 1890. N.J. van Wijck Jurriaanse. Wyt, Rotterdam 1975. ISBN 9060075471. De geschiedenis van de HIJSM begon in 1839, met de breedspoorlijn van Amsterdam naar Haarlem, het begin van de "oude lijn" naar Rotterdam. Het boekje behandelt de geschiedenis tot 1890, toen het materieel van de Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij werd overgenomen. Deel 4 van de serie Spoorwegen in Nederland.

De Hollandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij 1890-1920. N.J. van Wijck Jurriaanse. Wyt, Rotterdam 1977. ISBN 9060075579. De geschiedenis van de HIJSM tot 1920, toen besloten werd om de samenwerking met de Staatsspoorwegen te intensiveren. Hieruit ontstond een belangengemeenschap die later Nederlandsche Spoorwegen zou gaan heten. Deel 5 van de serie Spoorwegen in Nederland.

 

Lokaalspoor- en tramwegen van de Hollandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij. N.J. van Wijck Jurriaanse. Wyt, Rotterdam 1978. ISBN 9060075773. De HIJSM exploiteerde behalve haar hoofdspoornet ook een groot aantal lokaalspoor- en tramwegen. Deel 7 van de serie Spoorwegen in Nederland.

De Nederlandse Centraal Spoorwegmaatschappij. N.J. van Wijck Jurriaanse. Wyt, Rotterdam 1973. ISBN 9060075277. Over de activiteiten en het materieel van de NCS, die onder andere van 1863 tot 1919 de spoorlijn Utrecht-Amersfoort-Zwolle exploiteerde. Deel 2 van de serie Spoorwegen in Nederland.

Meer boeken van Wyt.

 

Eisenbahnen und Strassenbahnen der Niederlande
Chemins de fer et tramways des Pays-Bas

Ter gelegenheid van het MOROP-congres 1975 vervaardigde de NVBS een gids met informatie over de NS en over de trambedrijven in Nederland. Ook de toenmalige museumbedrijven komen aan de orde. De gids is tweetalig. De tekst is geschreven door J.H. Broers.

Klik hier voor een scan van dit boekje.


De eerste moeilijke jaren. H.G. Hesselink. Wyt, Rotterdam. ISBN 9060075978. Deel 1 uit de serie "Hoe het spoor spoor werd". Het boekje behandelt de periode 1861-1874.

Problemen moeten worden opgelost. H.G. Hesselink. Wyt, Rotterdam. ISBN 9060076079. Deel 2 uit de serie "Hoe het spoor spoor werd". Dit deel behandelt de periode 1875-1880.

De tekst van deze boekjes is vrijwel geheel ontleend aan de jaarverslagen van de Raad van Toezicht op de spoorwegen. Als vervolg op deze twee boekjes kan het hieronder vermelde boek worden gezien:

 

Spoorwegen in Nederland 100 jaar geleden. 1880-1899. H.G. Hesselink. G. Blanchart & Cie, Brussel 1989. ISBN 2872020063. Een van de boeken die bij de 150e verjaardag van de eerste spoorweg in Nederland zijn verschenen. De in spoorkringen zeer bekende auteur, inmiddels overleden, concentreert zich in dit boek op een periode van tien jaar rond het jaar 1889. Laat u zich niet misleiden door de wat kinderachtige omslagtekening: het is een prachtig boek.


De locomotieven van de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij. Door J.J. Karskens, met een voorwoord van Ir. H.F. Ott de Vries. Uitg. J.H. Gottmer, Haarlem, 1947.

Een kloek boek met tekeningen en enkele foto's. Ik bezit ook een versie zonder stofomslag.


De breedspoorlokomotieven van de HIJSM. G.F. van Reeuwijk. De Alk, Alkmaar 1985. ISBN 9060139275. Toen in Nederland de eerste spoorlijnen werden aangelegd, werd gekozen voor breedspoor. Dit in navolging van het door Brunel ontwikkelde stelsel van de Great Western Railway (GWR). Maar net zoals de GWR uiteindelijk gedwongen was om op normaalspoor over te gaan, gebeurde dat in Nederland ook. In dit boek wordt de geschiedenis van de HIJSM beschreven, tot en met de spoorversmalling die in 1868 gereed kwam. Een herinnering aan de breedspoorperiode wordt gevormd door de replica's van loc De Arend en drie rijtuigen, die in het Spoorwegmuseum te zien zijn.


Tussen vuur en stoom. De geschiedenis van de Nederlandse stoomtreinen. André Weijts. Europese Bibliotheek, Zaltbommel 2001. ISBN 9028826947. Uit het voorwoord: "De bedoeling is een combinatie te maken van geschiedkundige feiten, van illustratief materiaal (het belangrijkste gedeelte), van technische gegevens, details en enige anekdotes rondom het spoorwegbedrijf en zijn mensen." Een zeer geslaagd boek, vooral ook door de vele unieke foto's.


De romantiek van de Spoorwegen in Nederland. Het mooiste van de 19e eeuw: opkomst en ontwikkeling van de stoom­locomotief. Een lees- en kijkboek door twee kenners van de spoorweggeschiedenis. N.J. van Wijck Jurriaanse en H. Waldorp. De Arbeiderspers, Amsterdam 1975. ISBN 9029557842.

Een aardig boek waarin het ontstaan van de spoorwegen in z'n algemeen en de geschiedenis van de spoorwegen in Nederland in het bijzonder wordt beschreven. Die beschrijving loopt tot het begin van de twintigste eeuw. Ondanks de titel van het boek slaan de auteurs ook acht op de lang niet altijd romantische werkomstandigheden van het personeel. Zo bestelde de HSM in 1860 locs zonder kap: dat scheelde 700 gulden op een aanschafprijs van 29.400 gulden.


De ijzeren weg in een land vol water. Beknopte geschiedenis van de spoorwegen in Nederland, 1834-1958. A.J. Veenendaal jr. De Bataafsche Leeuw, 1998. ISBN 9067074616.


Spoorwegen in Nederland. Van 1834 tot nu. Guus (A.J.) Veenendaal. Boom, Amsterdam 2004. ISBN 9053529802. Een 600 pagina's dikke, wetenschappelijk verantwoorde en prettig geschreven pil. De titel is suf gekozen, want wat is "nu"? Zeg gewoon wat het is: "Van 1834 tot 1994" en niet 2004, het jaar waarin het boek verscheen.

In november 2008 verscheen een tweede druk, onder dezelfde titel (grijze omslag). In het herschreven laatste hoofdstuk komt de periode tot 2007 aan de orde. ISBN 9789085066392.

Guus van Veenendaal is betrokken bij het fotobeheer van de NVBS.

 

Ondernemen op het spoor. De eerste jaren van de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij. Diverse auteurs. Uitgegeven op initiatief van de Vereniging Vrienden van het Nederlands Spoorwegmuseum. Boom, 2012. ISBN 9789461057792.

Meer over de geschiedenis van de Nederlandse Spoorwegen.


Rotterdam Hofplein - Den Haag - Scheveningen Kurhaus. Hoe het spoor elektrisch werd. J.F. Smit. Phoenix & den Oudsten, Rotterdam, 1989. ISBN 9071082091.

Geschiedenis van de eerste elektrische spoorlijn in Nederland: de ZHESM.


De IJzeren Rijn. Spoorwegverbindingen tussen Schelde, Maas en Rijn. 175 jaar spoorweggeschiedenis in Limburg, 1828-2003. Vincent Freriks. Uquilair, 2003. ISBN 9071513483. Deel 38 in de boekenreeks van de NVBS.

Zie ook het thema Grensovergangen en grensstations.


De Noord-Brabantsch-Duitsche Spoorweg-Maatschappij, de Vlissinger Postroute. Vincent Freriks en Hans Schlieper. Uquilair, 2008. ISBN 9071513653. Deel 42 in de boekenreeks van de NVBS.

Geschiedenis van de NBDS, die de spoorlijn Boxtel via Gennep naar Wesel exploiteerde. Deze lijn vormde onderdeel van de belangrijke postverbinding van Londen via Vlissingen naar Berlijn. Met het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog kwam dit internationale vervoer echter stil te liggen en de NBDS ging ten onder.


Der blauwe Brabant. Die Geschichte der Boxteler Bahn. Michael Lehmann. Heimat- und Verkehrsverein Uedem, 1998. ISBN 3980222942. Geschiedenis van de Noord-Brabantsch Duitsche Spoorwegmaatschappij.

Op het omslag een "Blauwe Brabander" van de NBDS, later NS-serie 3501-3508.


Gedenkschrift. Noord-Brabantsch-Duitsche Spoorwegmaatschappij en Spoormonument Lok 94 te Gennep. Samensteller W.S. van Dinter. Uitgave van de Noord Limburgse Boekhandel, Gennep 1982.

Brochure uitgegeven ter gelegenheid van de officiële presentatie van 'Lok 94' als monument in Gennep. Het eerste deel bestaat uit een geschiedschrijving van de NBDS, tot aan het opbreken van de laatste restanten, waaronder in 1973 de spoorbrug over de Maas. In het tweede deel een verslag van de verwerving van loc 094 630* van de DB, het transport naar Gennep en de ingrijpende restauratie die daarop volgde.

Achter in de brochure staat abusievelijk 094 530.


Uit de kinderjaren der Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen. Brochure uit 1903. F. Wentzel & Co, Utrecht.

Meer over de SS.


De Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij. Jacq. van der Meer. Uquilair, 2009. ISBN 9071513688.

Dikke pil met zeer veel foto's, helaas niet allemaal van de kwaliteit die we van Uquilair gewend zijn. De financieel-economische historie komt uitgebreid aan de orde, maar dat gebeurt ook al in het boek "Spoorwegen in Nederland" van Guus Veenendaal. In plaats daarvan had de schrijver meer aandacht kunnen besteden aan onderwerpen die nog niet vaak beschreven zijn, zoals de belangrijke rol van de HIJSM in de geschiedenis van de spoorwegbeveiliging in Nederland. Of zoals de bemoeienissen van de overheid via de Raad van Toezicht op de Spoorwegdiensten, waar de HIJSM heel wat mee te stellen heeft gehad.

Meer over de HSM.


De IJzeren Eeuw. Het begin van het moderne Nederland. Hans Goedkoop, Kees Zandvliet. Walburg Pers, 2015. ISBN 9789057303418.

Tentoonstelling en tv-uitzendingen
In 2015 zonden NTR en VPRO de geschiedenisserie ‘De IJzeren Eeuw’ uit. In 13 afleveringen van 45 minuten nam presentator Hans Goedkoop ons mee naar de negentiende eeuw. Ook was er van 5 maart 2015 t/m 2 augustus 2015 een tentoonstelling in Amsterdam Museum.

De 19e eeuw was het begin van het moderne Nederland. Hier liggen de wortels van multinationals als Unilever en Heineken, massaproductie, massaconsumptie en massa­cultuur. Amsterdam wordt een dynamische hoofdstad waar buitenlandse toeristen naartoe komen om te genieten van Hollandse folklore. De tentoonstelling ‘De IJzeren Eeuw’, een samenwerking met de NTR/VPRO, liet zien dat de 19de eeuw modern en roerig was, vol tegenstrijdigheden. Er werden ook rondleidingen en stadswandelingen georganiseerd. www.amsterdammuseum.nl

De tv-uitzendingen zijn ook op dvd uitgebracht.


Spoorwegen in Nederland in oude ansichten. H.G. Hesselink. Europese Bibliotheek, Zaltbommel 1997 (herdruk). ISBN 9028827641 (deel 1) en 902882765X (deel 2).

Bij elkaar vormen deze twee boekjes een zeer aardig overzicht van de geschiedenis van de spoorwegen in Nederland. Soms moest de samensteller smokkelen met foto's of tekeningen, want er zijn onderwerpen waarvan nooit een ansichtkaart is verschenen. Een voorbeeld hiervan het verschijnsel sliprijtuig; bij dit onderwerp is een foto van een (Engelse) sliprijtuigconducteur geplaatst.

De Europese Bibliotheek uit Zaltbommel heeft ruim 800 van dit soort boekjes uitgegeven, over uiteenlopende onderwerpen. Deze uitgeverij is failliet gegaan; opvolger is de inmiddels ook weer failliete uitgeverij Aprilis.



Met de groeten van Trijn. Spoorwegen op oude ansichtkaarten. Samengesteld door Marie-Anne Asselberghs, directrice van het Spoorwegmuseum. Bigot & Van Rossum, Blaricum 1971. ISBN 9061340632.

In memoriam Marie-Anne Asselberghs.


Nederlandse Spoorwegen (NS)

Zie ook het thema Nederlands materieel


Huwelijk H.K.H. Prinses Juliana, Z.D.H. Prins Bernhard, 7 januari 1937.

Spoorboekje met de speciale dienstregeling op 7 januari 1937, onder andere met de extra treinen die naar Den Haag werden ingelegd. H.K.H. = Hare Koninklijke Hoogheid, Z.D.H. = Zijne Doorluchtige Hoogheid. Meer royalty.


Vervlogen stoom. De Nederlandsche Spoorwegen in de periode 1921-1940. Hans van Poll en Bert Steinkamp. Uquilair, 2000. ISBN 9071513343. Deel 34 in de boekenreeks van de NVBS. Dit dikke boek met prachtige foto's biedt een kijk achter de schermen van het stoombedrijf in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw.

In 2001 verscheen een gewijzigde tweede druk (met groene in plaats van lichtblauwe omslag).

Bert Steinkamp (1932-2011) schreef ook het boek De Erfenis, over de houten rijtuigen van de Nederlandsche Spoorwegen 1921-1956.


Het spoorwegbedrijf in oorlogstijd, 1939-'45. Ing. C. Huurman. Uquilair, 2001. ISBN 9071513408. Deel 35 in de boekenreeks van de NVBS.

Geen leesboek, maar een naslagwerk, aldus de auteur in zijn inleiding. En dat klopt: het is een dikke pil, volgepakt met feiten en feitjes over de gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog. De vele bijzondere foto's maken de pil verteerbaar. Op het omslag een schilderij van loc 2114, met lekkende binnencilinders, bij vertrek uit het Maliebaanstation.


Zij hadden 7 maanden. Een wat dramatisch getoonzette uitgave van de Nederlandsche Spoorwegen over de vernielingen die de Duitse bezetter had aangericht tijdens de spoorwegstaking (september 1944-mei 1945).


De IJzeren Weg. Holland bouwt op! Het Hollandsche Uitgevershuis, 1946.

Het komt weer helemaal goed, na de enorme vernielingen die de Duitsers hebben achtergelaten.

In de serie "Holland bouwt op" verschenen ook deeltjes over de mijnbouw (Het zwarte goud), de luchtvaart (Luchtvaart... Welvaart!) en de scheepvaart (Trossen los!).


De Nederlandsche Spoorwegen in vogelvlucht. Brochure uit 1956, uitgegeven door de afdeling Voorlichting van de NS.

Beschrijving van de geschiedenis van de spoorwegen in Nederland op hoofdlijnen, met de nadruk op de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog.


Inleiding tot de tentoonstelling der Nederlandsche Vereeniging voor Tramwegen en Autotransportdiensten. Brochure naar aanleiding van een tentoonstelling van de NVTA in Amsterdam, 20-22 mei 1938.

Foto's van trams en bussen in Amsterdam, Groningen, Utrecht, Rotterdam, en van een diesellocje van de NTM. Illustraties van railprofielen en thermietlassen. Bekijk het boekje (pdf)


Spoorwegserie

Het seinwezen. Piet Bakker.
Spoorwegserie I (pdf)

Hoe ontstaat een dienstregeling. Fred Thomas.
Spoorwegserie II (pdf)

De Nederlandsche Spoorwegen een millioenenbedrijf.
Spoorwegserie III (pdf)

Wat rijdt er langs de rails. Joh. Luger.
Spoorwegserie IV (pdf)

Deze vier boekjes zijn tijdens de oorlog, omstreeks 1941, uitgegeven door de Nederlandsche Spoorwegen. Ik heb ze voor u gescand!

De slotalinea van deel III: "In den komenden vredestijd zal (...) eerst recht blijken, hoezeer de Spoorwegen in het voorste gelid staan om zich met modern materiaal, perfecte organisatie en volledige toewijding van al hun medewerkers, in dienst te stellen van de welvaart van ons land en de toekomst van het Nederlandsche volk."

 
 

Paths to world fellowship. Communications in the Netherlands. D.H. Rodrques, Press Officer of the Netherlands Information Bureau. New York, 1949. Het Netherlands Information Bureau viel onder de Directie Voorlichting van het Ministerie van Buitenlandse Zaken van Nederland.

Klik hier voor de inhoud (pdf)

Zie ook de spoorwegen in 1948/1949


Over het spoorboekje en de N.S. Dick Otten. Uitgegeven door de Afdeling Propaganda van de NS. Ca. 1946.

Bestemd voor jeugdigen die meer wilden weten over het spoorboekje en het reizen per trein. Met vragenformulier dat je ingevuld kon opsturen naar de Nederlandsche Spoorwegen. Wie de vragen goed had beantwoord kreeg een diploma.


De groei van onze spoorwegen. Cees van den Hoeven. Nederlandsche Spoorwegen, afd. Propaganda, Utrecht, 1948.

Cees van den Hoeven schreef ook jeugdboeken zoals 'De veilige weg' en 'Speurtocht langs de rails". Hij is in 2007 overleden.


E55. Catalogus van de E55, uitgegeven ter gelegenheid van de officiële opening op 18 mei 1955. Ook de Nederlandsche Spoorwegen waren op deze grote manifestatie in Rotterdam vertegenwoordigd.


Hier zijn de spoorwegen. P.J. Dorrenboom. A.W. Bruna & Zoon, Utrecht 1959 (Zwarte Beertjes 269). "Hoezeer het karakter van de Nederlandse Spoorwegen sinds de beginjaren in de vorige eeuw ook veranderd mag zijn, zij vormen te allen tijde een boeiend en fascinerend bedrijf, waarover jong en oud steeds gaarne wil lezen. En vooral wanneer over dit bedrijf een man als P.J. Dorrenboom, verkeersredacteur van de N.R.C., aan het woord is, een uitnemend verteller, die bovendien over een onuitputtelijke kennis van zaken beschikken kan." Op het omslag het Centraal Station van Rotterdam, dat inmiddels al weer verdwenen is.


Rail en maatschappij. Functie en betekenis van de NS. H. Schaafsma. Uitgave van de afdeling Propaganda van de NS, 1962.


Grenzenloze Spoorwegen. Uitgegeven door de Internationale Spoorwegunie (UIC), 1967. Boekje over de samenwerking tussen de Europese spoorwegen. Onder andere hoofdstukken over de TEE, meerstroomlocomotieven, autoslaaptreinen, plannen voor een Kanaaltunnel, Europabus, gecombineerd rail-wegvervoer, TEEM (Trans-Europ-Express Marchandises), EUROP, ORE en de standaardisatie van het rollend materieel, Eurofima, spoorwegen en automatisering, automatische koppeling, nieuwe wagenkentekens.

Klik hier voor de inhoud (pdf)


Transport in de toekomst. G. Hupkes en anderen. Pantoskoop, Amsterdam 1970. ISBN 9021425289.

"In vijftien artikelen worden gedachten en plannen ontwikkeld, waarvan de toekomst slechts kan leren of ze haalbaar zijn, dan wel niet te verwezenlijken en dus zuiver speculatief." Aldus de tekst op de achterflap. Zo zijn er artikelen over geautomatiseerd stadsvervoer, over de toepassing van elektronica, over luchtkussentreinen, verkeersvliegtuigen, supertankers en andere vormen van vervoer. Ook het plan 'Spoor naar '75' wordt besproken. Dit alles zoals men daar in 1969 en 1970 tegenaan keek.


Van stoom naar nieuwe stijl. 25 jaar spoorwegontwikkeling in Nederland. L.J.P. Albers en J.C. de Jongh. J.H. de Bussy, Amsterdam 1970. ISBN 9060546598. Veel foto's, onder andere uit het archief van de auteurs. Ook het ontwerp van de nooit gebouwde serie 1400 komt in dit boek aan de orde.

De beschreven periode wordt geïllustreerd met de twee treinen op het omslag: links stoomloc Longmoor van het War Department, die kort na de oorlog meehielp het treinverkeer weer op orde te krijgen. Daarnaast een van de eerste gele treinstellen van NS, waarmee Spoorslag '70 werd ingeluid. Deze foto is gemaakt op 5 november 1969 op het emplacement Utrecht Lunetten. Longmoor werd voor de gelegenheid uit het Spoorwegmuseum gehaald. Het gele treinstel is de 431.


Spoor naar '75. Plan voor de toekomst van NS in de Nederlandse samenleving in de jaren 1970-1975. Rapport van de Nederlandse Spoorwegen, januari 1969.

Tot in de jaren vijftig van de vorige eeuw was de NS een winstgevende onderneming, maar geleidelijk raakte het bedrijf in de versukkeling. De groei van het reizigersverkeer stagneerde, de omvang van het goederenvervoer daalde, en het rijk moest financieel bijspringen. In 1969 werd het plan Spoor naar '75 gelanceerd. In dat plan werd aangegeven wat de NS op korte termijn, met de bestaande middelen, zelf tot stand kon brengen. Dit was de operatie Spoorslag '70, waarbij naast de bestaande stop- en sneltreinen een derde treintype werd geïntroduceerd: de Intercity, die de 40 grootste plaatsen van het land ging bedienen. Om de NS een frissere uitstraling te geven, werd tevens besloten om de treinen geel te schilderen. Voor de langere termijn waren echter meer maatregelen nodig, waarbij steun nodig was de regionale en landelijke overheid. Deze maatregelen werden in dit rapport uitgewerkt. Onder andere betrof dit de aanleg van de Zoetermeerlijn en de Schiphollijn, het verhogen van de baanvaksnelheid en het verbeteren van de beveiliging.


Waar moet 't heen... Brochure uitgegeven door de Nederlandse Spoorwegen. Nadenken over mobiliteit - auto versus openbaar vervoer - was ook in 1972 al een thema.


Nederlandse Spoorwegen. Brochure uit 1968.

Nederlandse Spoorwegen. Brochure uit 1975.

 

In wisselwerking. 2000 Begrippen van de Ontwerpers van Oplossingen. Uitgave van Holland Railconsult, Utrecht 1999. Relatiegeschenk ter gelegenheid van de eeuwwisseling.

Holland Railconsult is in 1995 voortgekomen uit het Ingenieursbureau van NS. In 2001 werd het bedrijf verzelfstandigd. In 2006 werd de naam gewijzigd in Movares, conform het modeverschijnsel om bedrijven een naam te geven waaraan je niet kunt zien waar ze zich mee bezig houden. Movares is onder andere betrokken bij grote railinfraprojecten zoals de Betuweroute, HSL en Randstadrail.


Vertrouwen in de markt. Naar een liberaal privatiseringsbeleid. F. de Graaf e.a. Uitgave van de prof.mr. B.M. Teldersstichting, Den Haag 2007. ISBN 9073896376.

Wie had gedacht dat ik nog eens zou meewerken aan een uitgave van het wetenschappelijk bureau van de VVD? Echt inhoudelijk was mijn bijdrage niet: het gaat alleen maar om de foto op het omslag, waarop een trein van Lovers Rail is te zien. In het boek is een hoofdstuk gewijd aan het mislukte privatiseringsavontuur van dit bedrijf.


Sporen naar het front. Spoorwegen en oorlog. Guus Veenendaal. WBOOKS in samenwerking met het Spoorwegmuseum, 2013. ISBN 9789066300941.

Vanaf het begin van de spoorweg gebruikten militairen het nieuwe vervoermiddel voor hun doeleinden. In 1830 ging het nog maar om het vervoer van een paar honderd man van Manchester naar Liverpool. Spoedig daarna werden complete legers door Pruisen, Frankrijk en Rusland per spoor naar de slagvelden gebracht. Niet alleen in Europa, maar ook in Noord-Amerika en Europese koloniën in Azië en Afrika. Een eerste spoorlijn die uitsluitend voor militair vervoer diende was een lijn op de Krim in 1855. Er zouden er vele volgen. Zware kanonnen konden op rails gezet worden om zo de vijand van grote afstand te bestoken.

Dit boek verscheen in 2013 ter gelegenheid van de tentoonstelling Sporen naar het front in het Spoorwegmuseum.


Spoor en post in Nederland. In dit boek wordt weliswaar ingegaan op de manier waarop door de jaren heen post is vervoerd per openbaar vervoer, maar het is vooral een wegwijzer voor verzamelaars van frankeer- en andere zegels en stempels. Uitgegeven door het Nederlands Spoorwegmuseum, 1979.


De Zaak 24/48. Uitgave van PTT Post in 1990, bestemd voor het eigen personeel. In dit als stripalbum vormgegeven boek wordt ingegaan op de twee poststromen die men sinds oktober 1989 kent: 24-uursservice voor gewone post, en 48-uursservice voor postpartijen zoals tijdschriften. Met reportages over bijvoorbeeld het postvervoer per trein, en een spannend & leerzaam stripverhaal van Teun Berserik.


Een grondige zaak. 50 jaar Vuilafvoer Maatschappij VAM/1929-1979. Samenstelling Wouter van Dieren. Uitgegeven door de VAM in 1979.

Den Haag wilde van zijn huisvuil af en Drenthe had behoefte aan compost. Dat was het begin van de bekende vuilnistreinen naar Wijster.


Nagelaten sporen. 20 jaar Stichting Bodemsanering NS. Krikke Special Books, 2016. Geen ISBN.

“De Stichting Bodemsanering NS (SBNS) is van de grootste saneerders in Nederland die in 1996 is opgericht om NS-terreinen te onderzoeken op bodemverontreiniging. Inmiddels zit het werk er bijna op. Krikke Books maakte een atlas over twintig jaar intense betrokkenheid van een groep zeer gemotiveerde bodemsaneerders en van alle externe bedrijven die zij tijdens de uitvoering heeft ingeschakeld bij haar belangrijke werkzaamheden.”

Ik heb dit boek voor een paar euro gekocht in het Spoorwegmuseum. Er staan onder andere foto's in van Roef Ankersmit en Kees van de Meene. Ook zit er een grote losse kaart bij met een overzicht van de saneringsactiviteiten van de SBNS.

Meer milieuverontreiniging.



Stations en spoorlijnen


Station Haarlem. Hollandsche sporen door Haarlem en omgeving. Klaas van Giffen. Uitgeverij SpaarenHout, Haarlem 2006. ISBN 9086830048. Rijk geïllustreerd boek van meer dan 475 pagina's. Met een kleine bijdrage van uw webmaster, die ook weleens in Haarlem is geweest.


Sporen. Een zoektocht langs de resten van de Haarlemmermeerlijnen. Wim Wegman. HDC Media, 2007. ISBN 9077842041.

Enkele tientallen jaren lang, van 1912 tot 1935, lag er een uitgebreid netwerk van spoorlijnen in de Haarlemmermeerpolder. Dit is een gebied dat wordt begrensd door Amsterdam, Haarlem, Leiden en Utrecht. Dit netwerk werd geëxploiteerd door de Hollandsche Electrische Spoorweg-Maatschappij (HESM). In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, reden er geen elektrische treinen maar stoomtreinen. De exploitatie is nooit lonend geweest. De opkomst van de bus betekende de genadeslag voor de HESM. In dit boek onderneemt de auteur een speurtocht naar de restanten van het netwerk. Een deel ervan is tegenwoordig in gebruik bij de Elektrische Museumtram Amsterdam (EMA), die als uitvalsbasis het Haarlemmermeerstation in Amsterdam heeft.

Sporen 2. Een zoektocht langs de resten van de Haarlemmermeerlijnen. Wim Wegman. HDC Media, 2012. ISBN 9789077842515.

In 1986 sloot het allerlaatste stukje van wat ooit een wijdvertakt spoornet was. Na een worsteling die bijna 75 jaar had geduurd, was het doek voor de Haarlemmermeerlijnen gevallen. Nadat de rails waren verdwenen, restte er alleen maar vergetelheid. Of toch niet? Auteur Wim Wegman ging 25 jaar later op zoek naar wat er in het landschap is terug te vinden van deze lijnen en deed vele verrassende ontdekkingen. Hij noteerde bovendien de soms grappige, soms verdrietige, vaak opmerkelijke naar altijd gepassioneerde verhalen van de bewoners en gebruikers van de overgebleven spoor­huizen in het gebied. Dit boek beschijft de lijnen Uithoorn/Alphen aan den Rijn, Amster­dam/Uithoorn, Aalsmeer/Nieuwersluis en Nieuwveen/Ter Aar.

Voor andere publicaties zie wimwegman.wordpress.com




Sporen door de Haarlemmermeer. G.A. Russer. Pirola.


Aanslag op het Spoor. Rotterdamse spoorwegen in twee wereldoorlogen. Jan Willem van Borselen. Uquilair, 1995. ISBN 9071513238.

Sporen in Rotterdam. Stadsgeschiedenis rondom de trein. Jan Willem van Borselen. Stichting Historische Publicaties Roterodamum, 1993. ISBN 9070874229.

 

Sporen onder de stad. Herman Moscoviter. Phoenix & den Oudsten Uitgevers Rotterdam, 1993. ISBN 9071082156. Boek over de bouw van de Willemsspoortunnel in Rotterdam. Aan de orde komt de geschiedenis van het "luchtspoor" door de binnenstad van Rotterdam, met alle plannen die er zijn geweest op het gebied van vervangende tunnels en bruggen. Veel aandacht besteedt de auteur aan de politieke gevechten die vooraf gingen aan de uiteindelijke bouw van de Willemsspoortunnel. Ook het redden van "de Hef" komt aan de orde.


Roosendaal. Een spoorwegknooppunt als 's lands voorportaal in het zuiden, 1854-1996. Marius Broos. Uquilair, 2004. ISBN 9071513513. Deel 39 in de boekenreeks van de NVBS.

Zie ook het thema Roosendaal.


Sporen door het water. De Nederlandse Spoorwegen en de Watersnoodramp van 1953. Jan Matthijssen. Stichting Rail Publicaties, 1993. ISBN 9071513114.

Op het omslag een foto van de "Badkuipspoorweg" door de ondergelopen Kruiningerpolder. Alleen tijdens eb konden hierover treinen rijden van het vasteland naar Zuid-Beveland.

De Watersnoodramp heeft ook mijn familie aan moederskant in Stellendam niet onberoerd gelaten, gelukkig zonder slachtoffers.


Amsterdam-Utrecht. Zoals het was... As it was... Willem Poot en Harm van Groen. Engelse vertaling Melvin Margolis. Uitgave in eigen beheer. ISBN 9073575060.

Met veel foto's wordt de spoorlijn Amsterdam-Utrecht anno 1998 in beeld gebracht. Inmiddels is dat een grotendeels viersporige lijn.


Amsterdam Utrecht. Van Rhijnspoor tot Randstadspoor. Michiel ten Broek en Victor Lansink. WBOOKS, 2018, ISBN 9789462582927. Geschiedenis van de spoorlijn tussen Amsterdam en Utrecht.

Het boek verscheen ten tijde van de tentoonstelling Utrecht Spoorstad in 2018, 175 jaar nadat Utrecht op het spoor werd aangesloten.


Over historische wegen. Varen, rijden en sporen door de provincie Utrecht. Uitgegeven door Stokerkade in samenwerking met de Provincie Utrecht, 2018. ISBN 9789079156443.

Een speurtocht naar vaarroutes, landwegen en al dan niet verdwenen spoorlijnen in de provincie Utrecht, door cultuurhistoricus Roland Blijdenstijn en historisch geograaf Kees Volkers.


Wandelen en fietsen langs spoorwegerfgoed. Bij de opening van de tentoonstelling Utrecht Spoorstad in december 2018 werd ook het bijbehorende boek gepresenteerd: 175 jaar Utrecht Spoorstad. Wandelen en fietsen langs spoorwegerfgoed.

Auteur Kees Volkers heeft een wandelroute en een fietsroute uitgezet langs de vele spoor­gerelateerde beziens­waardigheden die Utrecht telt.

Uitgegeven door Stokerkade in samen­werking met het Utrechts Archief, 2018. ISBN 9789079156467.


Naarden-Bussum in onze eeuw. Dr. P. Schneiders. Uitgave van de Rabobank Naarden-Bussum ter gelegenheid van het 75-jarige bestaan in 1987.

 

Historische canon van Hilversum. Kees van Aggelen, Nico Leerkamp, Ed van Mensch. Uitgave van de Hilversumse Historische Kring 'Albertus Perk', 2011. ISBN 9789081850209. Tweede druk, opgedragen aan Egbert Pelgrim.

In dit boekje komt de geschiedenis van Hilversum in 35 'vensters' aan de orde. Uiteraard komen ook trein en tram voorbij.

Lees meer in het thema Hilversum door de jaren heen.


Sporend naar welvaart. De betekenis van de eerste lijn der Staatsspoorwegen voor de economische ontwikkeling van Midden-Brabant en de Baronie van Breda.
Prof. van den Eerenbeemt. Drukkerij Henri Bergmans, Tilburg, 1964.


Van armsein tot lichtsein. 16 juli 1885 - 29 nov. 1981. Door NS uitgegeven boekje over de geschiedenis van de spoorlijn Dordrecht - Geldermalsen. Dit boekje verscheen ter gelegenheid van de vervanging van het mechanische seinstelsel door een CVI-stelsel met lichtseinen. Het treinverkeer wordt sindsdien geregeld vanuit Rotterdam.


Een eeuw kippenlijn. Van Ede-Nijkerk tot Ede-Amersfoort. Gerjan Crebolder. BDU, Barneveld 2003. ISBN 9070150573. Schaffelaarreeks nr. 32.

In 2003 was het honderd jaar geleden dat de spoorlijn Ede-Nijkerk in gebruik werd genomen. De spoorverbinding werd aangelegd door de spoorwegmaatschappij 'De Veluwe' en geëxploiteerd door de Nederlandsche Centraal Spoorwegmaatschappij (NCS). De railverbinding heeft slechts 24 jaar bestaan en ongeveer even lang duurden de aanlegplannen die door tegenslagen werden gekenmerkt. In 1937 werd het baanvak Barneveld-Kruispunt (nu Barneveld-noord) - Nijkerk opgeheven en verdwenen de rails. De lijn werd toen aangesloten op de spoorlijn Amersfoort-Apeldoorn waardoor de 'Kippenlijn' ontstond. Die naam dankt de lijn niet alleen aan het feit dat deze door een gebied loopt waar de pluimveehouderij van groot belang is, maar herinnert ook aan de tijd dat het transport van eieren en kippen nog (groten)deels per spoor plaatsvond. Daarnaast werd de lijn op donderdag veel gebruikt door de bezoekers van de Barneveldse weekmarkt.

In 1980 verscheen als deel 7 in de Schaffelaarreeks het boek 'Sporen door de Gelderse Vallei, de geschiedenis van de spoorlijn Ede-Nijkerk', geschreven door de Barneveldse gemeentearchivaris Gerjan Crebolder, mede aan de hand van aantekeningen en krantenknipsels van de toen inmiddels al overleden Aalt van Ramshorst. Het boek waarin de geschiedenis van de lijn tot 1937 werd beschreven, was in korte tijd uitverkocht. Het '100-jarig bestaan' van de lijn was aanleiding voor de uitgave van een herziene en aangevulde herdruk van het boek, waarin nu ook de aansluiting van het baanvak Ede/Wageningen - Barneveld-Noord op de spoorlijn Amersfoort-Apeldoorn wordt behandeld en de geschiedenis van de lijn tijdens de Tweede Wereldoorlog en in de afgelopen 58 jaar beschrijft.


Tram en trein tussen Eem en Rijn. Deel 1: Zuid-Oost Utrecht. G.A. Russer. Repro Holland, Alphen a/d Rijn, 1992. ISBN 906471259X.

Tram en trein tussen Eem en Rijn. Deel 2: Midden-Utrecht. G.A. Russer. Repro Holland, Alphen a/d Rijn, 1993. ISBN 9064712646.

Tram en trein tussen Eem en Rijn. Deel 3: Noord-Oost Utrecht. G.A. Russer. Canaletto/Repro Holland, Alphen a/d Rijn, 1997. ISBN 9064697256.

  

Trein tussen Eem en Rijn. Deel 1: Amersfoort en de Veluwe (Noordwest en Midden). G.A. Russer. Canaletto/Repro Holland, Alphen a/d Rijn, 2000. ISBN 9064697450


Sporen door de Gelderse Vallei. Aalt van Ramshorst en Gerjan Crebolder. BDU, Barneveld 1980. Schaffelaarreeks nr. 7.

Boekje waarin de geschiedenis van de spoorlijn Ede-Nijkerk wordt beschreven. Deze lijn ging bij Barneveld via een viaduct over de spoorlijn Amersfoort-Apeldoorn. In 1937 werd bij Barneveld een aansluiting gemaakt op de lijn naar Amersfoort. Het gedeelte dat van Barneveld via Voorthuizen naar Nijkerk liep, en daar aansloot op de lijn Amersfoort-Zwolle, werd opgebroken.


Sporen over de Veluwe. Amersfoort - Apeldoorn. G.A. Russer. BDU, Barneveld 2003. ISBN 9070150557. Schaffelaarreeks nr. 31.


Sporen rond de Lange Jan. De geschiedenis van station Amersfoort en de halte De Vlasakkers. G.A. Russer. BDU, Barneveld, 2007. ISBN 9789087880200. Schaffelaarreeks nr. 40.


Amersfoort-Kesteren. 'n Veel besproken spoorlijn. G.A. Russer. BDU, Barneveld 1981. Schaffelaarreeks nr. 9.

Boekje over de geschiedenis van de spoorlijn Amersfoort-Kesteren, ooit onderdeel van een belangrijke internationale verbinding van Amsterdam via Amersfoort, Rhenen, Kesteren en Nijmegen naar Duitsland. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de spoorbrug bij Rhenen verwoest. Deze brug werd nooit hersteld en dat betekende ook dat deze lijn zijn betekenis verloor. Twee delen van het traject zijn nog in gebruik: de PON-lijn in Amersfoort, en de lijn Veenendaal-Rhenen.

De ondertitel van het boek slaat op de vele problemen die moesten worden overwonnen voordat de lijn Amersfoort-Kesteren kon worden aangelegd. Deze problemen hadden te maken met de hevige concurrentie tussen de verschillende spoorwegmaatschappijen. Zo had de NCS grote moeite met het feit dat de HSM-lijn in Amersfoort de NCS-spoorlijn Utrecht-Zwolle moest kruisen. In Amersfoort werd een station gebouwd dat gemeenschappelijk door de HSM en de NCS werd gebruikt, waarna het NCS-station (dat er nu nog steeds staat) buiten gebruik ging.


100 jaar Betuwerspoorweg. G.A. Russer. Van Eck/Oosterink, Ochten, 1982. Geschiedenis van de spoorlijn tussen Geldermalsen en Elst, door "de fruittuin van Europa", over de periode 1882-1982.

Zie ook het thema Betuwe.


De spoorbrug bij Culemborg 1868-1982. G.J.L. Koolhof. Uitgave in eigen beheer, 1982.

De brug bij "Kuilenburg" werd in 1982/83 vervangen door een sterkere brug. Van de oude brug zijn enkele onderdelen als monument naast de nieuwe brug geplaatst.

Foto's van de brug bij Culemborg.


Sporen door Best. Uitgave van de Stichting Geschiedenis van Best, opgericht 19 december 2001. ISBN 9080729817.

Dit boek is uitgegeven ter gelegenheid van de oplevering van de spoorwegtunnels en het nieuwe station van Best. Het omslag, met een buitengewoon onscherpe (zeg maar gerust mislukte) kleurenfoto, belooft weinig goeds. Gelukkig is dit een incident: het boek is goed geschreven en fraai geïllustreerd. De hele spoorweggeschiedenis van Best en omstreken wordt beschreven, vanaf het eerste station uit 1864 tot en met het in 2002 gereedgekomen ondergrondse station.


De Koning op het spoor. Van Koningslijn tot Koninklijke wachtkamer in station Apeldoorn. Uitgave van de Stichting Apeldoornse Monumenten, door Bert Kompanje, Peter de Vries, Frederik Erens. 2009. ISBN 9789081249935.

In 1876 werd Apeldoorn door de Oosterspoorweg verbonden met het westen van het land. Bij de totstandkoming van deze spoorlijn had koning Willem III een belangrijke rol gespeeld. Hij werd daarvoor beloond met een aftakking naar paleis Het Loo (later doorgetrokken tot Zwolle). Later kwam er een koninklijke wachtkamer in het station. Die wachtkamer werd in 1976 gesloopt, en later dreigde zelf het hele stationsgebouw aan de slopershamer ten prooi te vallen. Onder andere dankzij de inspanningen van de Stichting Apeldoornse Monumenten (SAM) is het gebouw gered en kon het uiterlijk in oude glorie worden hersteld. In de voormalige koninklijke wachtkamer is nu 'nieuwe kunst' ondergebracht.


Sporen over de heuvel. De geschiedenis van de spoorwegen in en om Tilburg. Jacob H.S.M. Veen. JEVEL, Tilburg 1988. Geen ISBN. Onder andere aandacht voor de SSTT, die een paar jaar een museumstoomtreindienst onderhield tussen Tilburg en Baarle Nassau, over een spoorlijn waar men ooit grote plannen mee had maar die nooit wat is geworden. Het enige wat aan deze lijn herinnert is het derde spoor tussen Tilburg en Tilburg West.

25 jaar Tilburg West. 1969-1994. De geschiedenis en voorgeschiedenis van een voorstadstation. Jacob H.S.M. Veen. Stichting Belangstellenden Openbaar Vervoer, Tilburg 1994.

 

NS-locomotievendepot Heerlen. Stoom in de Mijnstreek. Martin Zijlstra. Uquilair, Den Bosch 2000. ISBN 907151336X. De vader van de auteur heeft als machinist het einde van het stoomtijdperk in Heerlen meegemaakt. Nieuwsgierigheid naar de loopbaan van zijn vader leidde tot een zoektocht naar informatie en foto's, die uiteindelijk hebben geleid tot dit boek. Goed geschreven, veel foto's, maar iets te veel boeken gedrukt: in 2004 is het in de uitverkoop gegaan.


Het spoor. Hondervijftig jaar spoorweggeschiedenis Maastricht. A.H. Jenniskens. Stichting Historische Reeks Maastricht, 1985.

In 1835 begon men in België, dat zich had losgemaakt van Nederland, met de aanleg van een spoorlijn naar Duitsland. Pogingen om Maastricht op deze lijn aan te sluiten mislukten. Toch begint dit boekje vanaf 1835 te tellen als het gaat om de spoorweggeschiedenis van deze stad. Tussen 1853 en 1865 werd Maastricht verbonden met achtereenvolgens Aken, Hasselt, Luik en Venlo. De verbinding met het binnenlandse net kwam dus pas als laatste tot stand. Dit boekje behandelt de geschiedenis van deze spoorlijnen en bijbehorende stations, waaronder het door Van Heukelom ontworpen huidige station van Maastricht.


150 jaar Aken-Maastricht, een spoorgeschiedenis. Michel Dreuw e.a. Uitgegeven door de ZLSM in 2003.

Op 20 oktober 1853 werd de spoorlijn Maastricht-Aken geopend. Dit was de eerste grensoverschrijdende spoorverbinding in Nederland. Tegelijk werd station Valkenburg in gebruik genomen, het oudste nog bestaande station van Nederland.

In 1992 reed de laatste trein bij Simpelveld de grens over. Tegenwoordig is een deel van deze lijn in gebruik bij de ZLSM: de Zuid-Limburgse Stoomtrein-Maatschappij. Dit boek beschrijft de geschiedenis van de spoorlijn en het ontstaan van de ZLSM, en neemt ook een kijkje in de toekomst.


Over de IJssel bij Westervoort. H. Kemperman. Uitgave Historische Kring Westervoort, 1984. Dit boekje verscheen ter gelegenheid van de vervanging van de noodspoorbrug die na de oorlog bij Westervoort werd aangelegd, werd vervangen door een nieuwe spoorbrug (in 1981 enkelspoor, in 1984 dubbelspoor). In het boekje komen ook eerdere en andere oeververbindingen aan de orde.

Zie ook de foto's in het thema Spoorbruggen.


De Flevolijn. Han Vink, chef educatieve voorlichting NS, AO-reeks 2159, 27 maart 1987. Twintig jaar na de oplevering van Lelystad (1967) en tien jaar na de oplevering van Almere (1976), werden deze groeisteden aangesloten op het spoorwegnet. Dit boekje beschijft in vogelvlucht de geschiedenis en de aanleg van de Flevolijn. Bij deze aanleg is rekening gehouden met het doortrekken van de lijn naar Groningen: de Zuiderzeelijn. Maar die lag er twintig jaar na het verschijnen van dit boekje nog steeds niet. Op het omslag de eerste trein in Almere CS, 11 juni 1986.


No guts, no story. Het verhaal van de Waardse Alliantie. Uitgave van de projectorganisatie Betuweroute, 2005. ISBN 9077947027.

Geen ballen, geen verhaal. De titel van dit boekwerk belooft een stoer verhaal over de aanleg van de Betuweroute. En de hoofdstuktitels zeggen genoeg: 'Moed schept mogelijkheden', 'Vaart maken en mobiliseren', 'Samen afzetten met de blik op succes', 'Leren van ervaringen', 'We moeten dit niet uitvechten, maar oplossen', 'Het moet klikken, zonder chemie lukt het niet', 'Je hebt het juiste team nodig; een team dat ervoor gaat', 'Mensen van de aannemer waren mijn voelsprieten', 'Meer verdienen met minder werk', 'We stuurden strak op kwaliteit', 'Omgevingsmanagement hoort niet onder een glazen stolp'. Plus foto's van de geciteerde mannen (en die ene vrouw met makkelijk haar).


De Betuweroute. Document van een historisch Nederlands bouwwerk. Uitgave van de projectorganisatie Betuweroute van ProRail ter gelegenheid van de oplevering van de Betuweroute in 2007. ISBN 9077947043.


64 minuten in 3 seconden, de hogesnelheidslijn door Nederland. Uitgeverij 010, Rotterdam 2002. ISBN 9064504563. Foto's van Nico Bick en Ralph Kämena.

De reis over de HSL duurt over het Nederlandse traject 64 minuten. Dit boek is een flipboek: iedere fotopagina laat één minuut van de reis zien. In drie seconden flitst deze reis als in een film voorbij, aldus de uitgever. Maar je kunt het boekje, dat voor 4,95 werd verramscht via De Slegte, ook rustig bekijken.

Zie ook het thema Hogesnelheidstreinen.


360º HSL-Zuid. Panoramafoto's van Siebe Swart, gemaakt tijdens de aanleg van de HSL-Zuid. Uitgegeven door Rijkswaterstaat in juni 2007.

De HSL-Zuid loopt van Amsterdam naar de Belgische grens. Het nulpunt van de kilometertelling bevindt zich in Rotterdam. Zowel tot Amsterdam (het noordelijke deel) als tot de Belgische grens (het zuidelijke deel) loopt de kilometeraanduiding dus omhoog. De HSL-Zuid wordt zo genoemd omdat er op de tekentafels ook een HSL-Oost heeft gelegen: een lijn van Amsterdam via Arnhem naar Duitsland.


Zie ook het thema P a n o r a m a f o t o's.


Fabrieken en werkplaatsen


Werkspoor

Honderd jaar Machine-industrie op Oostenburg Amsterdam 1827-1927. Gedenkboek van Werkspoor. Dr. M.G. de Boer. Druk de Bussy, Amsterdam. Januari 1927.


Zie ook het thema over Werkspoor.

Werkspoor 1827-1952. Feestnummer van de Werkspoor-courant. Met veel foto's en met teksten in zes talen.

Werkspoor 1827-1952. Gedenkboek uitgegeven ter gelegenheid van het honderdvijfentwintigjarig bestaan op 9 februari 1952. Ruim 375 pagina's met veel foto's van door Werkspoor Amsterdam vervaardigde machines en treinen.

 

Werkspoor Utrecht-Zuilen. Deel I: trams & treinen. W. van Scharenburg, uitgegeven in eigen beheer. ISBN 9789080699755, april 2007. Geschiedenis van de Werkspoorfabriek bij Zuilen (Utrecht), onder andere op basis van gesprekken met oud-werknemers en artikelen uit de Werkspoor Courant. De foto's zijn vaak ook uit dat blad gekopieerd, zodat veel fotowerk in het boek helaas nogal pover is.

Belangrijke afnemers van het in Utrecht gebouwde materieel waren de NS en de vervoerbedrijven van Amsterdam, Den Haag en Rotterdam. Ook aan Argentinië is materieel (locomotieven en rijtuigen) geleverd. Van de NS-serie 1000 wordt in het boek gemeld dat deze de bijnaam Beelen droeg, maar dat is niet juist. De echte Beelen, gebouwd bij Werkspoor in Amsterdam, komen in het boek niet voor.

In 1971 werden de laatste treinen (Plan V) afgeleverd. De fabriek zou niet levensvatbaar meer zijn. Ondertussen had de Duitse fabrikant Talbot zich in de markt weten te wringen, door onder de kostprijs treinstellen aan NS te leveren. Citaat van de auteur, aan het eind van het boek: "Werkspoor heeft Talbot veel moeten leren. Als de keuringsambtenaar van Talbot problemen had, vroeg hij aan een van de constructeurs van Werkspoor hoe zij een bepaald onderdeel maakten. Hij schreef dat dan op en nam het mee naar Aken. Dit was volgens ingewijden puur bedrijfsspionage."

Werkspoor Utrecht-Zuilen. Deel II: bruggen, montage, vrachtauto's, boten, bussen enz. W. van Scharenburg, uitgegeven in eigen beheer. ISBN 9789080699762, oktober 2008.

De Werkspoorfabrieken in Amsterdam en Utrecht kennen we natuurlijk vooral van de treinen, maar men heeft ook vele andere objecten gebouwd, zoals boten, bussen, bruggen en grote sluisdeuren. Ook bijzondere constructies zoals een radiotelescoop of het restaurant van de Euromast. Dat restaurant werd op de begane grond gemonteerd en vervolgens langs de toren omhoog gevijzeld. Bij Werkspoor werkten in de hoogtijdagen duizenden mensen. De vraag naar goede vaklieden was zo groot, dat Werkspoor er een eigen opleidingsschool op nahield. Vergane glorie.




Beijnes

Beijnes - Een eeuw van arbeid. Gedenkboek 1838-1939.

In het najaar van 1950 zou Beijnes uit Haarlem vertrekken, de stad waarin de geschiedenis van dit bedrijf in 1838 begon. In 1959 werd Beijnes overgenomen door de Verenigde Machinefabrieken Stork-Werkspoor (VMF). In 1963 werd de fabriek in Beverwijk gesloten.

Beijnes - Beverwijk Holland. Catalogus in zes talen van door Beijnes gebouwd materieel. Verschenen in maart 1950, toen men druk bezig was met het bouwen van een nieuwe fabriek in Beverwijk.

Beijnes - Beverwijk Holland. Catalogus in zeven talen van door Beijnes gebouwd materieel. Verschenen in mei 1955.

Zie ook het thema Beijnes.

 


Allan & Co

Allan Rotterdam, 1839-1960. Een vergeten bedrijf waarvan de producten nog dagelijks kunnen worden gezien. Geschreven en in eigen beheer uitgegeven door Joop Harmsen.

Lees meer over dit boek en over de boekpresentatie op 22 april 2017.



Machinefabriek Breda

The locomotives built by 'Machinefabriek "Breda" voorheen Backer & Rueb'. A.D. de Pater. E.J. Brill, Leiden, 1970. Deel 6 in de boekenreeks van de NVBS.

Op het omslag loc GTW 13 "Silvolde" tijdens een jubileumrit in Doesburg in de zomer van 1956. De loc is bewaard gebleven en bevindt zich nu in het Nationaal Smalspoormuseum in Valkenburg.

Zie ook Machinefabriek Breda.



Oving

Oving N.V. Catalogus van de afdeling spoormaterieel, 7e uitgave. Jaren zestig.

Oving Spoor uit Hendrik-Ido-Ambacht leverde onder andere industrieel smalspoormaterieel, van spoorbaan, wissels, kipkarren tot diesellocjes.

Zie ook “De geschiedenis van Oving Spoor” door Gerard de Graaf in Op de Rails 2001-5 en 6.


Werkplaats Haarlem

Een stukje werkplaatsgeschiedenis. Over de Hoofdwerkplaats Haarlem van de N.V. Nederlandse Spoorwegen. Samengesteld door A.E.M. van Ingen, tot 1975 afdelingsschef van de bedrijfsadministatie van deze werkplaats. Dit boekje verscheen in 1976. De geschiedenis van deze werkplaats gaat terug tot 1839, toen de eerste spoorlijn in Nederland in gebruik werd genomen. Het eerste (tijdelijke) station in Haarlem herbergde ook een smederij en een wagenmakerij. Het stond op het terrein van de huidige werkplaats.

Het oude station. Revisiebedrijf Haarlem 150 jaar zelfstandig. Albert van Lingen. Stichting Rail Publicaties, 1994. ISBN 9071513181. Dit is een sterk uitgebreide versie van het hierboven genoemde boekwerk. De titel slaat op het feit dat de werkplaats is gevestigd op de locatie waar het eerste station van Haarlem stond.

160 jaar vakmanschap in Haarlem. In 2004 werd opnieuw een boek over de werkplaats Haarlem gemaakt. Dat boek staat in de kast bij 80 hoge managers van de spoorwegen en is verder niet verspreid. Ook niet onder het voetvolk van de werkplaats. Zelfs een fotograaf die aan het boek had meegewerkt kreeg geen presentexemplaar.


Lijnwerkplaats Onnen. Nederlandse Spoorwegen, 2 oktober 1985.

Uitgegeven ter gelegenheid van de opening van deze nieuwe lijnwerkplaats, die de thuisbasis zou worden van 600 'bakken' materieel '54 en IC 3. De andere lijnwerkplaatsen waren in die tijd Amsterdam Zaanstraat, Leidschendam, Maastricht, Rotterdam-Feijenoord en Zwolle.



Architectuur, design en curiosa


Architectuur (Nederland)


Van d'Een Honderd Roe naar Lombardijen. 125 jaar stations in beeld. Marie-Anne Asselberghs. Kruseman's Uitgeversmaatschappij, Den Haag 1968. Na een aardig beschreven "wandeling door de historie" volgt een nogal willekeurige verzameling foto's van Nederlandse stationsgebouwen. Het aanleggen van spoorlijnen en wat daarbij hoort verliep in het begin zeer moeizaam. Het gevolg was dat er nog geen stationsgebouwen gereed waren toen in 1839 de eerste trein van Amsterdam naar Haarlem reed. In Amsterdam moest men zich de eerste jaren behelpen met een houten loods, die de geschiedenis is ingegaan onder de naam "Een Honderd Roe", naar een nabij gelegen herberg.


Groningen hoofdstation centraal. Joke Dijkstra en Hilde Akkerman. REGIO-PRojekt Uitgevers, Groningen 1999. ISBN 9050281362.

Geschiedenis van het station Groningen, vanaf de bouw in 1896 tot aan de restauratie honderd jaar later. Bij die restauratie is het station in zijn oude luister hersteld. Zo is nu weer het oude plafond zichtbaar dat bij een verbouwing in 1968 aan het oog was onttrokken. In het boek wordt ook aandacht besteed aan de miniatuurversie van het station in Madurodam, en natuurlijk aan het Peerd van ome Loeks dat voor het station staat.


Station Utrecht Maliebaan. Lex van Marion. Uitgave van het Spoorwegmuseum ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van het Maliebaanstation in 1999. In dit boekje, gefinancierd door de Vereniging Vrienden van het Nederlands Spoorwegmuseum, wordt de geschiedenis van de Oosterspoorweg door Utrecht en van het station aan de Maliebaan beschreven.


Kijk op stations. Peter Saal en Flip Spangenberg. Elsevier, 1983. ISBN 9010045331. Zeer aardig boek over de geschiedenis van de stationsbouw in Nederland. In het laatste hoofdstuk zijn stationsroutes opgenomen voor degenen die een kijkje willen nemen bij een aantal representatieve stations.


Spoortocht langs oude en nieuwe NS-stations. Marinus Vermooten en Teun Smit. De Kempen Pers.

De serie bestaat uit drie delen: Brabant-Limburg-Zeeland (1987, ISBN 9070427443), Noord- en Zuid-Holland en Flevoland (1989, ISBN 907042763X), Utrecht-Gelderland (1991, ISBN 9070427680).


Spoorwegstations in Nederland. L. van Paddenburgh (foto's) en J.G.C. van de Meene (documentatie). Kluwer, Deventer, 1981. ISBN 9020113798.

Overzicht van stations gebouwd tussen 1839 en 1940, dus lang niet alle in 1981 bestaande stations en halten staan er in. Zwart-witfoto's met korte bijschriften, en enkele hoofdstukken over de geschiedenis van de spoorlijnen en spoorwegmaatschappijen in Nederland. Deel 11 in de boekenreeks van de NVBS.


StationnementeN. Oude en nieuwe spoorwegstations in hedendaagse beelden. Victor M. Lansink. Europese Bibliotheek, Zaltbommel 2001. ISBN 9028835180. Met 487 zwart-witfoto's. Hieronder de blurb van de uitgever. Victor Lansink liet mij weten zelf een ander boek voor ogen te hebben gehad.

Vele duizenden kilometers per auto, trein, fiets en te voet, 63 zwart-wit filmpjes, acht dozen fotopapier en enkele honderden uren ‘donkere kamer’ hebben geleid tot dit fotografische overzicht van alle spoorwegstations in Nederland. De auteur heeft er voor gekozen geen onderscheid te maken tussen mooi of lelijk, oud of nieuw, groot of klein; alle gebouwen zijn op min of meer gelijke wijze (voorzover dat in de praktijk mogelijk bleek) in beeld gebracht en vervolgens in een logische volgorde geplaatst, die de ontwikkeling weergeeft van de Nederlandse stationsgebouwen, van ‘Valkenburg’ uit 1853 tot ‘Hillegom’ uit 2000.

In totaal zijn bijna 450 gebouwen gefotografeerd die, behalve een functie als station, ook gemeen hebben dat zij anno 2001 aanwezig zijn en binnen een bepaalde periode gefotografeerd zijn. ‘Amstelveen’ werd als eerste vereeuwigd, op 11 juni 1998. Na krap drie jaar werd het fotowerk voltooid te Putten, op Koninginnedag 2001.

Het is een momentopname geworden die de uiteenlopende verschijningsvormen van het Nederlandse spoorwegstation rond het jaar 2000 in beeld brengt. Veel is er inmiddels al weer veranderd. Er vinden voortdurend aanpassingen en verbouwingen plaats, er is zelfs een aantal gebouwen inmiddels gesloopt, maar die hebben postuum een plaats gekregen in de appendix.

zie ook www.railtrash.net


Stadsgezichten. Utrecht in transitie. WBOOKS in samenwerking met de Stichting Stedelijke Fotografie Utrecht (SFU), 2016. ISBN 9789462581470. Project­coördinator Mireille de Putter.

Fotoboek met het werk van tien fotografen. Het thema is de stad Utrecht en haar bewoners. Een elfde fotograaf leverde een luchtfoto van het nieuwe station: Nico Spilt.

Van 17 juni t/m 2 oktober 2016 was er een foto­tentoonstelling in het Utrechts Archief.


Utrecht Centraal. Jos Zijlstra en Victor Lansink. WBooks, 2016. ISBN 9789462581593.

Dit boek is samengesteld door het Utrechts Archief en het Spoorwegmuseum in Utrecht. Beide instellingen hebben een uitgebreide verzameling historisch beeld­materieel van het station. Het boek behandelt de geschiedenis vanaf de eerste stations tot aan het huidige Utrecht Centraal.

Jos Zijlstra is conservator in het Spoorwegmuseum. Victor Lansink beheert bij het Utrechts Archief de spoor­historische fotocollectie. Het voorwoord is geschreven door Maarten van Rossem.


Verjongd stadshart. Een nieuw Utrecht Centraal. Door Ton Burgers e.a. Uitgeverij Matrijs, in samenwerking met de gemeente Utrecht, 2016. ISBN 9789053455098.

"Een nieuw Utrecht Centraal neemt je mee achter de schermen van een spectaculair bouwproject in wisselwerking met de stad. Zoals bij elke grote verbouwing zijn er dilemma’s, onverwachte wendingen, zijn er meevallers en tegenvallers, maar heerst er vooral positieve energie en optimisme over het eindresultaat. De uitbreiding van het stationsgebied in Utrecht gaat gepaard met een nieuw muziekgebouw, een stadskantoor, een metamorfose van Hoog Catharijne, de terugkeer van de het water in de singel en de bouw van de grootste fiets­parkeergarage ter wereld. Station Utrecht Centraal vormt het hart van het stationsgebied en biedt een vloeiende verbinding tussen beide zijden van het spoor."

Zie ook het thema Utrecht Centraal vernieuwd.


Sporen naar Arnhem Centraal. Door Ton Burgers en Jan Vredenburg. Uitgeverij Matrijs, in samenwerking met Stichting Geschiedschrijving Arnhem, 2015. ISBN 9789053454992.

Meer over station Arnhem.


Geschiedenis van het Amsterdamse stationsplein. Lydia Lansink. Geschreven in opdracht van de Amsterdamse Raad voor de Stedebouw, 1982. ISBN 9070665018.


Spoorwegarchitectuur in Nederland. 1841/1938. Drs. H. Romers. Walburg Pers, Zutphen 2000. Tweede herziene druk, ISBN 9057300907. Fraai boek met veel tekeningen en foto's van praktisch alle stations die sinds de beginjaren van de spoorwegen in Nederland zijn gebouwd, en vaak ook weer afgebroken. Waar je even aan moet wennen is de merkwaardige manier waarop de auteur namen van spoorwegmaatschappijen afkort: MES = Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen. Misschien heeft hij op die manier de afkorting SS willen vermijden.

Stationsarchitectuur in Nederland. 1938/1998. Ir. C. Douma. Walburg Pers, Zutphen 1998. ISBN 9057300915. Dit boek sluit aan op het hierboven beschreven boek. Het karakter is wel anders; de auteur is jarenlang bij de NS werkzaam geweest als architect en bouwmeester. Zo is hij de ontwerper van het stationsgebouwtje 'Sextant', dat op diverse plekken in Nederland is gebouwd. Zelfs van de meest eenvoudige haltes weet hij nog architectonische bijzonderheden te melden.


De Collectie. Bijzondere stationsgebouwen in Nederland. Fotografie Rob 't Hart. NAi Uitgevers, 2009. ISBN 9789056626488.

In dit boek zijn vijftig stations opgenomen, een door de spoorsector benoemde verzameling die volgens de samenstellers een representatief beeld geeft van het gebouwenbezit van de Nederlandse Spoorwegen en ProRail. “Het gaat om bijzondere gebouwen die een hedendaagse cultuurhistorische visie vertegenwoordigen en die stuk voor stuk architectonisch unieke, maar ook representatieve eigenschappen hebben - gebouwen die de moeite waard zijn om te behouden.”

De volgende stations zijn uitverkoren (tussen haakjes de architect en het jaar van oplevering): Almelo de Riet (Kloos, 1957), Almere Centrum (Kilsdonk, 1987), Amersfoort (Van Belkum, 1997/2004), Amsterdam Amstel (Schelling, 1939), Amsterdam Centraal (Cuijpers, 1882), Arnhem - Sonsbeekzijde (Schelling, 1954), Arnhem Velperpoort (Van der Gaast/Steenhuis, 1953/1988), Boxmeer (Van Wadenoyen, 1882), Bussum Zuid (Douma, 1970), Dalfsen (Cuypers, 1902), Delden (Van Brederode, 1863), Den Haag HS (Margadant, 1891), Deventer (Menalda van Schouwenburg, 1914), Doetinchem (Kilsdonk, 1983), Dordrecht (Van Brederode, 1870), Ede Centrum (?, 1902), Eindhoven (Van der Gaast, 1956), Enkhuizen (?, 1886), Enschede (Schelling, 1950), Groningen (Gosschalk, 1896), Haarlem (Margadant, 1906), Heemstede-Aerdenhout (Van der Gaast, 1958), Hoorn (Fickers, 1882/1990), Horst-Sevenum (Van Brederode, 1864), Klimmen-Ransdaal (Van Heukelom, 1913), Leiden Centraal (Reijnders, 1996), Maastricht (Van Heukelom, 1913), Meppel (Van Brederode, 1866), Middelburg (?, 1870), Naarden-Bussum (Schelling, 1925), Nijkerk (Kamperdijk, 1863), Nijmegen (Van Ravesteyn, 1954), Nunspeet (?, 1906), Overveen (?, 1880), Roosendaal (Van Ravesteyn, 1949), Rotterdam Noord (Van Ravesteyn, 1953), Schagen (Douma, 1968), Sneek (?, 1882), Soest (Klinkhamer, 1897), Tilburg (Van der Gaast, 1965), Valkenburg (?, 1853), Venlo (Van der Gaast, 1958), Vlissingen (Van Ravesteyn, 1950), Voerendaal (Van Heukelom, 1913), Vught (Van Brederode, 1866), Winschoten (Van Brederode, 1865), Wolvega (Van Brederode, 1865), Zandvoort aan Zee (?, 1908), Zutphen (Schelling, 1952), Zwolle (Van Brederode, 1866).


In Groningen had de fotograaf ietsje naar links moeten gaan staan, dan was de naam van het station er helemaal op gekomen. Nu is de laatste n verdwenen achter een paal, terwijl ze in Groningen juist zo hun best doen om alle ennen uit te spreken.


Voor mijn persoonlijke selectie zie het thema Stationsgebouwen.


Het stationsgebouw. Ir. C. Douma. Boekjes uitgegeven door de Nederlandse Spoorwegen in 1964 (links) en 1987 (rechts).

 

Het spoorwegstation. Uitgave van de afdeling Voorlichting van de NS, bestemd voor de jeugd, circa 1970.


Opening Amstelstation Amsterdam 13-10-'39. Veertien zwart-witfoto's van de door architect Schelling ontworpen stationsgebouwen Amsterdam-Muiderpoort en het Amstelstation. Beide stations werden in gebruik genomen in 1939. Tegelijk ging het Weesperpoortstation buiten gebruik. De treinen uit Utrecht reden voortaan door tot het Centraal Station.

Reproductie van dit boek.


Opening Station Amsterdam Bijlmer ArenA. Programmaboekje uitgegeven door ProRail. Het station werd geopend op 17 november 2007 om 16.30 door prinses Máxima. Helaas vond men het niet nodig om mij hiervoor uit te nodigen. Het station Bijlmer ArenA, met een apart perron voor de hooligans, is ontworpen door Jan van Belkum.


Een spoor van verbeelding. 150 jaar monumentale kunst en decoratie aan Nederlandse stationsgebouwen. Wilfred van Leeuwen en H. Romers. De Walburg Pers 1988. ISBN 9060116178.

Zie ook het thema monumenten en gedenktekens.


Dat gaat naar Den Bosch toe... De vier stations van 's-Hertogenbosch, 1870-1998. Waanders Uitgevers-boekhandel Adr. Heinen. Kati Bujdosó. Uitgegeven door de Stichting Archeologie en Bouwhistorie 's-Hertogenbosch en omgeving, naar aanleiding van de tentoonstelling "La Gare" in het Noordbrabants Museum in het najaar van 1997.

Zie ook het thema Den Bosch.


Station Haarlem. Hollandsche sporen door Haarlem en omgeving. Klaas van Giffen. Uitgeverij SpaarenHout, Haarlem 2006. ISBN 9086830048. Rijk geïllustreerd boek van meer dan 475 pagina's. Met een kleine bijdrage van uw webmaster.

Klik hier voor meer.


De Inktpot. Monument van spoor en kantoor. Ileen Montijn Uitgeverij Uniepers, 2002. ISBN 9068252941. De Inktpot is de bijnaam van het derde Hoofdgebouw van de Nederlandse Spoorwegen, in jargon Hgb III. Het is in 1918 ontworpen door G.W. van Heukelom. Dit boekje verscheen na de grote renovatie die begin deze eeuw plaatsvond.

In februari 2003 gaf NS Vastgoed, de eigenaar van De Inktpot, een brochure uit.

Meer over dit gebouw en de architect.

 

Architectuur (buitenland)


Stations van weleer. P. Pastiels. Uitgegeven door de Handelsdirektie van de Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen in 1978.



Neue Hochbauten der Deutschen Bundesbahn (1962). Herausgegeben von der Deutschen Bundesbahn. Athenäum-Verlag, Frankfurt am Main/Bonn, 1962.

Met 123 foto's van stations en andere gebouwen, die na de verwoestingen van de Tweede Wereldoorlog zijn gebouwd. Soms met ter vergelijking een foto van het oorspronkelijke gebouw.


75 Jahre Hauptbahnhof Nürnberg. 1906-1981.

Door de DB uitgegeven boekwerk ter gelegenheid van het feit dat Nürnberg in 1906 een nieuw stationsgebouw kreeg. In de oorlog is het zwaar beschadigd, maar het staat er nog steeds. Ook aandacht voor de gang van zaken in en rond het station, waaronder de seinhuizen.


Der Anhalter Bahnhof und seine Lokomotiven.
Alfred B. Gottwaldt. Alba, Düsseldorf, 1986. ISBN 3870942150. Dit was een van de belangrijkste stations van Berlijn. In de oorlog is het zwaar beschadigd en uiteindelijk is het gesloopt. Alleen de gevel is bewaard als monument. Op een deel van het vroegere emplacement is nu het Deutsches Technikmuseum gevestigd.

  

Berliner Fernbahnhöfe. Erinnerungen an ihre grosse Zeit. Alfred B. Gottwaldt. Alba, Düsseldorf, 1987. ISBN 3870942185.

Berlin - Bahnhof Zoo. Fernbahnhof für eine halbe Stadt. Alfred B. Gottwaldt. Alba, Düsseldorf, 1988. ISBN 3870942207. Berlin Zoo was tijdens de Duitse deling het eindstation van de uit West-Duitsland komende Interzonenzüge.


l'Europe á grande vitesse. Verslag van een tweeweekse studiereis uit 1995, waaraan negentien architecten, stedebouwkundigen, landschapsarchitecten en "critici" deelnamen. Zij bezochten diverse stations en luchthavens, en geven daar in dit boek commentaar op. Soms onleesbaar, soms hilarisch. Nederlands Architectuurinstituut. ISBN 9056620142.

Le temps des gares. Catalogus behorende bij de gelijknamige tentoonstelling, die van 13 december 1978 tot 9 april 1979 in Parijs te zien was en daarna in verschillende andere steden. Centre national d'art et de culture Georges Pompidou. ISBN 2858500827.

 

Aspects of Railway Architecture. Uitgegeven in 1984 ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van de Royal Institute of British Architects. De gelijknamige tentoonstelling was te zien in York (National Railway Museum), Bristol en London.


Castle Howard. Beschrijving van dit kasteel bij York. Derde editie, 2005.

Het vroegere Castle Howard Station wordt niet behandeld in dit boek.


Design en curiosa


De water-locomotief. A. Huët, ingenieur. Uitgegeven door Gebr. J. & H. van Langenhuysen. Derde vermeerderde druk, 1876.

Waarom spoorlijnen aanleggen in een land dat al zoveel waterwegen heeft? De waterlocomotief drijft op ronddraaiende trommels die van schoepen zijn voorzien. Tot verdriet van A. Huët geloofden anderen er niet in, en zelf had hij niet genoeg geld om zijn vinding in de praktijk te bewijzen. Bij dit curieuze boekje is het dan ook gebleven.


Treindesign. De ontwikkeling van spoorwegmaterieel in Nederland. Heleen Vieveen en Henk Sijsling. Aha Books, 1989. ISBN 9052460019.

Een boek over de esthetische kant van spoorwegmaterieel. Van diverse treinen worden ontwerpschetsen en modellen getoond, die vaak nogal verschillen van het resultaat dat uiteindelijk op de baan verscheen. Ook zijn er ontwerpen die nooit verder zijn gekomen dan de tekentafel, zoals een dubbeldeks treinstel mat. '46. Een zeer bijzonder boek.

Zie ook Wie ontwierp de Koploper?


Ontwerpen aan het spoor. Diverse auteurs. Uitgegeven door nai010 uitgevers en Bureau Spoorbouwmeester in 2014 ter gelegenheid van het jubileum "175 jaar spoor", in samenwerking met Spoorwegmuseum en Utrechts Archief. ISBN 9789462081635.

Fraai boek over stations, spoorlijnen, treinen, huisstijl en kunst. Ik kreeg het boek op 15 november 2018 cadeau van Rutger Hamelynck (NS) bij een presentatie over de huisstijl van NS in het Spoorwegmuseum.

Meer over 175 jaar spoor.


Treinen ontwerpen bij de Nederlandse Spoorwegen 1970-2015. Door Niels Greif. Uitgegeven door nai010 uitgevers in 2022. ISBN 9789462086937.


Twentieth Century Limited. Industrial Design in America, 1925-1939. Jeffrey L. Meikle. Temple University Press, Philadelphia 1979. ISBN 0877221588.

Boek over de hoogtijdagen van het industrieel ontwerp in de Verenigde Staten. Een van de sleutelwoorden was stroomlijn. Bij snelle locomotieven kun je je daar nog wat bij voorstellen, maar ook koelkasten en puntenslijpers moesten er aan geloven. Een beroemd ontwerper was Raymond Loewy, die verschillende stroomlijnlocomotieven op zijn naam heeft staan. Op het omslag staat een door Henry Dreyfuss gestylde locomotief van de New York Central System, die de 20th Century Limited mocht trekken tussen New York en Chicago.


The Streamlined Decade. Donald J. Bush. George Braziller, New York 1975 (third printing 1985). ISBN 0807607932.

Stroomlijn kwam in de Verenigde Staten in de mode tijdens de Grote Depressie in de jaren 20. Stroomlijn had niet alleen een technische betekenis, maar werd ook geïdentificeerd met moderniteit, met de hoop op een betere toekomst. Een nieuw beroep ontstond: industrieel ontwerper, met namen als Raymond Loewy, Norman Bel Geddes, Henry Dreyfuss, Walter Dorwin Teague. Ontwerpen van hen waren onder andere te zien tijdens de World of Tomorrow, een grote tentoonstelling in New York in 1939.

Zie ook het thema Stroomlijn en design.


Railway Identity Design and Culture. Keith Lovegrove. Laurence King Publishing, 2004. ISBN 1856694070.


Brunel Award 1989. Juryrapport van de in 1989 in Utrecht uitgereikte Brunel Awards.

Brunel Awards worden om de twee of drie jaar toegekend voor de beste voorbeelden van architectuur en vormgeving ten behoeve van het spoorwegvervoer. De prijsvraag is vernoemd naar de Engelse ingenieur Isambard Kingdom Brunel (1806-1859) die onder andere de Great Western Railway (GWR) van Londen naar Bristol bouwde en ook verantwoordelijk was voor de stoomschip­route van Bristol naar Amerika: de Great Western Line. Hij bouwde het stoomschip 'Great Britain' dat op deze lijn dienstdeed.

De eerste Brunel Awards werden in 1985 uitgereikt in Bristol, ter gelegenheid van de viering van het 150-jarig bestaan van de GWR. In 1987 was Wenen aan de beurt, toen de Oostenrijkse spoor­wegen 150 jaar bestonden. In 1989 was de prijsuitreiking onderdeel van de festiviteiten in het kader van NS-150.


Buitenreclame in beeld. 50 jaar Alrecon Media 1946-1996. Peter Nijhof. Uitgegeven door Alrecon Media, Bunnik in 1996.

In 1946 werd de N.V. Spoorwegreclame opgericht. In 1950 vond men huisvesting in het pand Nobelstraat 2b in Utrecht. Aanvankelijk hield het bedrijf zich bezig met reclame op stations en later ook op treinen. Vanaf de jaren 70 ging het zich ook richten op andere vormen van reclame. Dat leidde in 1984 tot een wijziging van de naam in N.V. Alrecon: Algemene Reclameonderneming. Later veranderde de naam in Alrecon Media en verhuisde het bedrijf naar Bunnik. In de jaren 90 stond de omzet sterk onder druk en leed het bedrijf grote verliezen. Tot 1999 bleef Alrecon een NS-dochter. Het werd toen verkocht aan het reclamebedrijf TDI, onderdeel van het Amerikaanse CBS Media.

De collectie van Alrecon is overgedragen aan het Spoorwegmuseum. En in Hgb III hangen in de gangen veel reclameposters.


The Golden Age of the Railway Poster. J.T. Shackleton. Chartwell Books, 1976. ISBN 0890091218.

Zie ook Stationsreclame en Billboards.


The Guinness Book of Rails Facts & Feats John Marshall. Guinness Superlatives Ltd. Third edition, 1979. ISBN 900424567.

Guinness Factbook - Rail. John Marshall. Guinness Superlatives Ltd., 1985. ISBN 0851124038.

Leuke boeken, hoewel andere landen er nogal bekaaid van afkomen. Vandaar dat de Nederlandse versie in een behoefte voorzag.

 

Het Groot Guinness Treinenboek. John Marshall, vertaald en bewerkt door Hans W. Hanenbergh. Luitingh, Utrecht 1982. ISBN 9024507510.

Aardig boek vol weetjes en wetenswaardigheden. Hans Hanenbergh was redacteur van De Koppeling, in een tijd dat dat blad nog werd gemaakt door mensen met verstand van spoorwegen.



Jubilea


Nederlandse jubilea


Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij 1839-1889. Gedenkboek van de HIJSM, ter gelegenheid van het 50-jarig jubileum. (origineel exemplaar)

De vrouw op het omslag heeft een sneltreinloc uit 1878 op haar schoot.

Meer over de HIJSM.


Nederlandsche Centraal Spoorweg Maatschappij, dienstorder 621. Gedenkboek uitgegeven ter gelegenheid van het 50-jarig jubileum van de NCSM in 1913. (origineel exemplaar)

Met de toespraken die bij die gelegenheid zijn gehouden en met foto's van de versierde stations en andere gebouwen tussen Utrecht, Amersfoort en Wezep, het traject dat in 1863 door de NCS in gebruik werd genomen. In 1864 volgde het gedeelte Hattem-Zwolle en in 1865 Zwolle-Kampen, maar die telden voor het jubileum niet mee. Enkele jaren na het jubileum werd de exploitatie van de NCS-lijnen overgenomen door de SS. De aandeelhouders van de NCS hebben nooit veel plezier gehad van hun investering.

Ter gelegenheid van het jubileum werd door het personeel een huldeblijk aan­geboden aan de maatschappij. Zie ook foto's uit dit boek.


Maatschappij tot exploitatie van Staatsspoorwegen. 1863-1913. Gedenkboek van de SS. Heruitgave van uitgeverij Noorderboek, Groningen 1986. ISBN 9069500159. Weinig tekst, veel fraaie foto's.

Ik bezit ook een (wat gehavende) oorspronkelijke uitgave uit 1913.


Jubileum 1939


De Nederlandsche Spoorwegen in caricatuur. Samengesteld door Mr. Dr. J.H. Jonckers Nieboer. Met een voorwoord van Dr. Ir. J. Goudriaan. A.W. Bruna & Zoon's, Utrecht 1939. Verzameling spotprenten uit de periode 1839-1939, uitgegeven ter gelegenheid van het 100-jarig jubileum van de NS. De spotprenten (tegenwoordig noem je dat cartoons) zijn voorzien van een toelichting. Dat is plezierig, anders zouden de meeste volstrekt onbegrijpelijk zijn voor de tegenwoordige beschouwer. De beroemde prent van Albert Hahn uit 1903 ontbreekt uiteraard niet.

 

Geschiedenis der Nederlandsche Spoorwegen 1832-1938. Mr. Dr. J.H. Jonckers Nieboer, Oud-Hoofdinspecteur bij de Nederlandsche Spoorwegen. Nijgh & Van Ditmar N.V., Rotterdam. Tweede, geheel herziene druk (de eerste druk verscheen in 1907). Uit het voorbericht: "De tweede druk van dit werk verschijnt aan den vóóravond der herdenking van het honderdjarig bestaan van den eersten spoorweg in Nederland - de lijn Amsterdam-Haarlem, die op 20 september 1839 voor het verkeer geopend werd - en is, in verband daarmede, als een jubileum-uitgave te beschouwen."


Opening Amstelstation Amsterdam 13-10-'39. Veertien zwart-witfoto's van de door architect Schelling ontworpen stationsgebouwen Amsterdam-Muiderpoort en het Amstelstation. Beide stations werden in gebruik genomen in 1939. Tegelijk ging het Weesperpoortstation buiten gebruik. De treinen uit Utrecht reden voortaan door tot het Centraal Station.

Reproductie van dit boek.


100 jaar spoorwegen in Nederland. Overzicht van het ontstaan en de ontwikkeling der spoorwegen in Nederland. Uitgegeven ter gelegenheid van het eeuwfeest der Nederlandsche Spoorwegen. Utrecht, september 1939. Uitgereikt aan het personeel. Het hoger personeel kreeg een versie met een rood omslag waarop in 24 karaat goud het logo was gedrukt.


De trein 1839-1939. Gids voor de spoorwegtentoonstelling op het Frederiksplein in Amsterdam, gehouden van 8 september t/m 1 oktober 1939 ter gelegenheid van het honderdjarig jublieum.

Plattegrond van het tentoonstellingsterrein. Bovenin station "De Eenhonderd Roe", het eerste Amsterdamse station uit 1839. Om het terrein reed een replica van De Arend. Ander materieel waren een Sik, een stoomloc serie 3900 met rijtuigen, een gestroomlijnde dieselmotorwagen en een elektrisch driewagenstel. [hou muis boven de plattegrond voor een vergroting]


Nederlandsche Spoorwegen 1839-1939. Feestnummer van Het rechte spoor van 20 september 1939. Uitgave van den Nederl. R.K. bond van spoor- en tramwegpersoneel St. Raphaël.

Op het omslag loc 6303, waar ook katholieke stokers minder graag dienst op zullen hebben gedaan.


Gids eeuwfeest Nederlandsche Spoorwegen. Officieele Gids der Feestelijkheden ter gelegenheid van het honderd-jarig bestaan der spoorwegen in Nederland, te Utrecht van 25 September tot 23 October 1939. Uitgaaf van het Comité Personeel Utrecht Eeuwfeest Nederlandsche Spoorwegen.

Men had grote plannen voor de viering van het eeuwfeest in Utrecht. Zo zouden er in Utrecht twintig dagen lang bijeenkomsten worden georganiseerd voor het gehele NS-personeel. Het Gemeentebestuur van Utrecht was van plan om een lunapark in te richten en om de stad te versieren en feestelijk te verlichten. De programmagids was al gereedgemaakt, toen in Nederland de mobilisatie was afgekondigd: de Tweede wereldoorlog was begonnen.

Aanvankelijk zou men het hele programma schrappen, maar later kwam men tot het inzicht om toch een deel doorgang te laten vinden. Het oorspronkelijke programma is in zijn geheel afgedrukt in deze gids, terwijl achterin is aangegeven welke onderdelen daarvan daadwerkelijk zouden plaatsvinden. Dit betrof een aantal concerten, toneelavonden en kinderfeesten, en een historische verkeersoptocht op 7 oktober 1939.

Een persoonlijk woord door Prof. J. Goudriaan.

Boekje dat verscheen ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van de spoorwegen in september 1939. Door de oorlogs­omstandigheden waren de feestelijkheden aanmerkelijk soberder geworden dan men van plan was. Goudriaan, de in 1938 benoemde directeur van NS, was daardoor niet in de gelegenheid het personeel toe te spreken. In plaats daarvan schreef hij zijn gedachten op in dit boekje.


100 jaar NS 1839-1939. "Propaganda-gedenkuitgave ter gelegenheid van het Honderd-jarig bestaan der Nederlandsche Spoorwegen".

De spoorwegen in Nederland. In 1948 verscheen een nieuwe versie van dit boek, eveneens uitgegeven door het Algemeen Publiciteitskantoor, Amsterdam, met medewerking van de N.V. Nederlandsche Spoorwegen.

 

Nederlandsche tramwegen en hun autobussen. Algemeen Publiciteitskantoor, Amsterdam, 1941.

"Het moge waar zijn, dat de tramwegen nog lang niet zoo oud zijn als de Spoorwegen, die in September 1939 hun eeuwfeest hebben gevierd, toch hebben zij reeds een eerbiedwaardige staat van dienst, gezien het feit, dat de oudste maatschappijen toch reeds lang hun vijftigjarig feest voorbij zijn, en met frisschen moed aan de tweede helft begonnen zijn."

Passage uit de inleiding van dit boek, dat op dezelfde manier is opgezet als de twee boeken hierboven.


Mijn en spoor in goud. Uitgave ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de Staatsmijnen in 1952. Onder redactie van M. Kemp. Uitgegeven door Publiciteitsbureau Veldeke te Maastricht, in samenwerking met het Algemeen Publiciteitskantoor (Amsterdam) en het Limburgsch Dagblad (Heerlen).

Het boek bestaat uit vier delen: I. Jubileum Nederlandsche Staatsmijnen. II.De mijnindustrieën in Limburg. III. De Nederlandsche Spoorwegenin Zuid-Limburg. IV. Folklore en toerisme. Zie ook het thema over de kolenmijnen.


Jubileum 1964


125 jaar spoorwegen in Nederland. Extra editie van het tijdschrift Spoor- en Tramwegen, veertiendaags tijdschrift voor het spoor- en tramwegwezen, uitgegeven door Moormans Periodieke Pers, Den Haag. Het blad begon in 1928; in 1966 veranderde de titel in Rail en Weg.


De trein hoort erbij. Fotopocket uitgegeven ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van de Spoorwegen in Nederland. Samengesteld door Marie-Anne Asselberghs, Gerard Douwe, Jaap Romijn en H. Schaafsma. A.W. Bruna & Zoon, Utrecht 1964. Gepensioneerde NS'ers, waaronder mijn grootvader, kregen dit boekje cadeau van de directie, omdat zij hun "beste krachten gewijd hebben aan het vervullen van de aan de Nederlandse Spoorwegen door de samenleving toevertrouwde taak."


125 jaar spoorwegen in Nederland. Dr. J.M. Fuchs. Uitgevers-Compagnie "De Branding", Amsterdam 1964. Verschenen ter gelegenheid van het NS-jubileum in 1964.

Spoorwegen in Nederland. Dr. J.M. Fuchs. Uitgeverij Keesing, Amsterdam-Antwerpen, ca. 1969. Herziene editie van "125 jaar spoorwegen in Nederland".

 

Treinen. Spoorwegen van stoom tot stroom. Drs. G. Hupkes. Elsevierpocket U26. Nog een boekje dat verscheen in het jubileumjaar 1964. Op het omslag De Arend (in 1939 nagebouwd ter gelegenheid van het 100-jarig jubileum) en Treinstel Toekomst: het eerste treinstel Plan T, nog met lage koppelingen.


Jubileum 1989


150 jaar spoorwegen. 1839-1989. Jubileummagazine, met een kijkje achter de schermen van het spoorwegbedrijf en informatie over het evenement "Treinen door de tijd". De grijns op de voorpagina is Ron Brandsteder.

Treinen door de tijd. Gids voor de bezoeker van de jubileummanifestatie die van 22 juni tot 6 augustus 1989 plaatsvond in de Jaarbeurs en bij Utrecht CS.

 

Het spoor. 150 jaar spoorwegen in Nederland. Uitgegeven door Meulenhof Informatief, Amsterdam en Nederlandse Spoorwegen, Utrecht 1989. ISBN 9029096187. Een ploegje wetenschappers kreeg opdracht om dit geschiedenisboek te schrijven ter gelegenheid van het 150-jarige bestaan van de spoorwegen. Eindredactie prof. dr. J.A. Faber.


Sporen in de tijd. 150 jaar spoorwegen in beeld. Samengesteld door F. van der Gragt en J.C. de Jongh. Deel 16 in de boekenreeks van de NVBS. Boek met ruim 260 schitterende foto's, die samen een beeld geven van de geschiedenis van de spoorwegen in Nederland.


150 jaar Op de Rails. Extra nummer OdR 1989 - NS150. Twaalf dozijn pagina's met een reeks van artikelen over uiteenlopende onderwerpen, waaraan ik een bescheiden bijdrage heb mogen leveren (zie pagina 120).


Neem de trein! Spoorwegaffiches in Nederland. Pim Reinders en Wilmy Oosterwijk. Veen.Reflex, Utrecht 1989. ISBN 906322155X. Dit boekje verscheen tegelijk met de tentoonstelling van spoorwegaffiches die in de Jaarbeurs plaatsvond. Historie van het treinaffiche, met tientallen fraaie voorbeelden.


Een spoor van verandering. Nederland en 150 jaar spoorwegen. Anne Doedens en Liek Mulder. Bosch & Keuning, Baarn 1989. ISBN 9024646626. Nog een poging om een graantje mee te pikken uit de NS 150-ruif. Het is een aardig boek geworden, waarbij per provincie de geschiedenis van de spoorwegen wordt beschreven.


Strips op het spoor. De trein in het stripverhaal. Jack Chaboud en Dominique Dupios. Arboris, Zelhem 1989. ISBN 9034321908. Een uitgave die tot stand kwam met steun van NS, in het kader van de viering van het 150-jarig bestaan. Je hoeft niet van strips te houden om dit een leuk boek te vinden.

Jan, Jans en de kinderen: Langs ijzeren wegen. Jan Kruis en Willem Wilmink. Uitgegeven in opdracht van de Nederlandse Spoorwegen, 1989. ISBN 906611391X.

Meer stripverhalen.

 

Tot gerief van de reiziger. Vier eeuwen Amsterdam-Haarlem. Willem van der Ham. SDU uitgeverij, 's-Gravenhage, 1989. ISBN 9012063124. In 1839 werd de eerste spoorlijn in Nederland geopend, tussen Amsterdam en Haarlem. Voor die tijd bestond de verbinding tussen deze twee steden uit een trekvaart en een straatweg. Ook na de aanleg van de spoorweg werd het traject vaak gekozen om nieuwe ontwikkelingen op het gebied van verkeer en communicatie te beproeven. Voorbeelden hiervan zijn de telegraafverbinding, de internationale telefoonlijn en de eerste elektrische tramweg.


NS 150. Een kleurrijk jubileum. Martin van Oostrom e.a. Stichting Rail Publicaties, 1990. ISBN 9071513041. Uitgebreide beschrijving van wat zich tijdens het jubileum allemaal heeft afgespeeld, met veel kleurenfoto's.


Van "de Arend" tot "TGV". Het NS-jubileum in kleur. M.L. Vocke e.a. Schuyt & Co, Haarlem 1989. ISBN 9060972503. Fraaie kleurenfoto's van alle bijzondere treinen die in 1989 op de baan zijn verschenen.


Spoorwegen 90. Gerrit Nieuwenhuis. De Alk, Alkmaar 1989. ISBN 9060138619. Van alles wat uit heel Europa. Veel, nogal troebele, zwart-witfoto's. Ik heb dit deeltje gekocht omdat er ook aandacht wordt besteed aan het spoorwegjubileum in 1989. De titel Spoorwegen 90 is eigenlijk niet juist.

Meer delen van deze in 1978 gestartte reeks.


De grote stoominvasie. NS-150 deel 2. Geluidcassette met 90 minuten stereo-opnamen van de jubileumritten in 1989. Opgenomen en in eigen beheer uitgebracht door geluidverzamelaar Dick van Aggelen uit Hilversum.

Meer geluidopnamen.


Jubileum 2014


Het Grote Spoorboek. Johan de Bruin, Jos Zijlstra, Guus Veenendaal. Uitgeverij WBOOKS, 2014. ISBN 9789462580336.

Het Grote Spoorboek is het officiële jubileumboek ter gelegenheid van 175 jaar spoorwegen in Nederland. In 2014 bestonden de spoorwegen in Nederland 175 jaar. In deze lange periode veranderde niet alleen het land, maar ook het spoorbedrijf ingrijpend. Het nieuwe vervoermiddel zorgde ervoor dat mensen ‘vlug, veilig en voordeelig’ van A naar B konden reizen. De komst van de spoorwegen bracht ook de bouw van spoordijken, bruggen en monumentale stations met zich mee. En niet onbelangrijk: onder invloed van het spoor ontstond een uniforme tijd, die overal in Nederland gelijk was.

Het Grote Spoorboek geeft aan de hand van ruim 400 foto’s een overzicht van de periode 1839 tot heden. In dit boek gaat het niet zozeer om de trein, maar om de trein in zijn maatschappelijke context. De foto’s zijn voor het grootste deel afkomstig uit de collectie van het Spoorwegmuseum in Utrecht. De samenstellers hebben de foto’s ondergebracht in thema’s zoals personeel, reizigersvervoer, goederenvervoer en veiligheid.

De samenstellers van deze visuele geschiedenis van 175 jaar spoorwegen in Nederland zijn Guus Veenendaal en Jos Zijlstra. Veenendaal schreef als bedrijfshistoricus van de Nederlandse Spoorwegen diverse publicaties over de spoorwegen. Zijlstra is conservator van het Spoorwegmuseum. Hij beheert de omvangrijke fotocollectie van het museum.


Ontwerpen aan het spoor. Diverse auteurs. Uitgegeven door nai010 uitgevers en Bureau Spoorbouwmeester in 2014 ter gelegenheid van het jubileum "175 jaar spoor", in samenwerking met Spoorwegmuseum en Utrechts Archief. ISBN 9789462081635.

Fraai boek over stations, spoorlijnen, treinen, huisstijl en kunst. Ik kreeg het boek op 15 november 2018 cadeau van Rutger Hamelynck (NS) bij een presentatie over de huisstijl van NS in het Spoorwegmuseum.

Meer boeken over design en curiosa.


Iconen van het spoor. Frederik Willem Conrad, spoorweg­pionier. Tentoonstellingsmagazine uit 2014, uitgegeven door het Spoorwegmuseum ter gelegenheid van 175 jaar spoor.

Conrad wordt gezien als de grondlegger van de Nederlandse spoorwegen. In dit magazine wordt dit door conservator Jos Zijlstra goed beschreven. In het museum zelf was het aan Conrad gewijde gedeelte helaas wat kinderachtig opgezet. Gelukkig waren in het museum ook een aantal prachtige iconen te zien, bestaande uit diverse buitenlandse stoomlocs uit de begintijd van de spoorwegen.

 

Andere jubilea


Op wielen. 1913-1948. Revue ter gelegenheid van het 35-jarig bestaan der N.V. Maas-Buurtspoorweg en het 40-jarig dienstjubileum van de Directeur A.P. Schaffers bij N.B.D.S./M.B.S.

Programmaboekje met zangteksten van de op 1 juni 1948 opgevoerde revue. Gevonden tussen de spullen van mijn vader, die naar mijn beste weten niets had met de Maas-Buurtspoorweg.


De oude garde. 1 september 1918-1948. Herdenkingsnummer van de Bond van Gepensionneerden der Nederlandse spoor- en tramwegen.


Van lichten en schiften. Gedenkboek van de Nederlandsche Vereeniging van Spoor- en Tramwegpersoneel 1886-1936. Uitgegeven ter gelegenheid van de herdenking van het vijftigjarig bestaan. H.J. van Braambeek.


35 jaar Weg en Werken Vereniging. Jubileumuitgave van de WWV, 1989.


Onderweg. Een eeuw personen- en goederenvervoer in Nederland. Uitgegeven in 1981 ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van de Koninklijke Nederlandse Vereniging van Transport-Ondernemingen KNVTO. Dr. J.M. Fuchs.


Buitenlandse jubilea


25ste verjaardag van de Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen. Jubileumnummer uitgegeven met de medewerking van de Persdienst der N.M.B.S., oktober 1951.

Lees ook over het Belgische spoorwegmuseum.


Le Ferrovie Italiane dello Stato 1905-1955. Jubileumboek van de Italiaanse spoorwegen. Op de voorpagina stoomloc 685.054 en een Settebello.


Deutsche Reichsbahn 1935. Ein Text- und Bildreport. Alfred B. Gottwaldt. Franck'sche Verlagshandlung Stuttgart, 1976. 2e Auflage. ISBN 344004193X.

1. Die Deutsche Reichsbahn im Jahre 1935. 2. Die Nürnberger Jubiläumsschau im Sommer 1935. 3. Die große Fahrzeugparade vom 8. Dezember 1935.

Meer over dit jubileum.


125 Jahre Deutsche Eisenbahnen. Jubiläums-Bildjahrbuch der Deutschen Bundesbahn. Athenäum-Verlag, 1960.


Offizieller Jubiläumsband der Deutschen Bundesbahn. 150 Jahre Deutsche Eisenbahnen. Eisenbahn-Lehrbuch Verlagsgesellschaft (ELV), München 1985. ISBN 3923967039 (standaard) of 3923967047 (luxe uitgave).

Offizieller Jubiläumsband der Deutschen Bundesbahn. 150 Jahre Deutsche Eisenbahnen. Sonderausgabe Wirtschaft und Industrie. Eisenbahn-Lehrbuch Verlagsgesellschaft (ELV), München 1985. ISBN 3923967055.

In 1985 vierde de DB het 150-jarig jubileum van de Duitse Spoorwegen. Dat was vier jaar voor de val van de muur, maar ook aan Die Reichsbahn in der DDR wordt aandacht besteed.

De twee boeken zijn inhoudelijk gelijk. Het blauwe boek is wat groter, en veel foto's zijn zwart-wit in plaats van in kleur afgedrukt. Achterin dat boek staan ook nog ruim 80 pagina's met advertenties van bedrijven die hiermee hun felicitaties aan de jubilerende DB overbrengen.

 

175 Jahre Eisenbahn in Deutschland. Andreas Knipping. GeraMond, München 2010. ISBN 9783765470174.

Verschenen naar aanleiding van het 175-jarig spoorwegjubileum in 2010. Een interessante chronologie van de Duitse spoorwegen, met veel beelden. Helaas zijn diverse grote foto's over de vouw van het boek geplaatst. Ook Buchflink (Rüdiger Wagner uit Nördlingen) leidt aan deze ontwerpersziekte. Warum den doch?


Die Parade der Bahn. Die schönsten Züge der Bahn. Overzicht van het materieel dat in augustus en september 1987 werd gepresenteerd ter gelegenheid van het 150-jarig jubileum van de Oostenrijkste spoorwegen.

Op de voorpagina loc 310.23 op de Nordbahnbrücke in Wenen.


Cavalcade Reflections. Official British Rail Eastern Region Souvenir. ISBN 0700300295.

Cavalcade Retrospect. Companion Volume to 'Calvalcade Reflections'. ISBN 0700300317.

Publicaties ter gelegenheid van het 150-jarig jubileum van de spoorwegen in Groot-Brittannië. Public Relations Department, British Rail, Eastern Region, York, 1975.

 

Cavalcade Remembered - 1925. Official Photographs of the 1925 Centenary Celebrations. ISBN 0700300333.

In dit boekje aandacht voor het 100-jarig jubileum in 1925. Daar heb ik ook een serie verzamelplaatjes van.

 

Rail 150. The Stockton & Darlington Railway and what followed. Edited by Jack Simmons. Eyre Methuen, London 1975. ISBN 0413323102 (paperback).

Dit boek verscheen ter gelegenheid van de 150e verjaardag van de Stockton & Darlington Railway, op 27 september 1825. Dit was niet de eerste spoorweg: die bestonden al in de zeventiende eeuw. Het was ook niet de eerste spoorweg die passagiers vervoerde: die waren er ook al. En het was ook niet voor het eerst dat er stoomlocomotieven werden gebruikt. Het belang van de Stockton & Darlington Railway lag erin dat deze alle genoemde aspecten combineerde, en daarmee de aanzet gaf voor een razendsnelle ontwikkeling van andere spoorwegen.


Le centenaire des Chemins de fer suisses. Avec 75 illustrations et 8 vues en couleurs. Publié par la Direction générale des Chemins de fer fédéraux. Librairie Payot, Lausanne, 1947.

100 Jahre Schweizer Eisenbahn. Mit 76 Bildern und 8 Farbtafeln. Herausgegeben von der Generaldirektion der Schweizerischen Bundesbahnen. Fretz & Wasmuth Verlag, Zürich, 1947.

Uitgegeven ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van de spoorwegen in Zwitserland. In de Franse versie moest men een fotopagina laten vervallen. In het Frans is meer tekst nodig om hetzelfde te vertellen als in het Duits.

 

Fra Damphest til Lyntog. Carlo Andersen. Idé og illustrationer Gunnar Hansen. Carl Allers Bogforlag, København, 1947.

Van stoompaard tot bliksemtrein. Dit boek verscheen bij het honderdjarig jubileum van de Deense spoorwegen op 26 juni 1947.

 


Spoormannen en -vrouwen

Zie ook het thema Verhalen en reizigerservaringen


Persoonlijke herinneringen


Woefelend over de heilige lijn. H.G. Hesselink en N.J. van Wijck Jurriaanse. Uitgevers Wyt, Rotterdam 1976. ISBN 9060075382.

Boek met verhalen die Hesselink schreef "als een epos over de stoomlocs van weleer en de mannen die er op reden." Met een beschouwing van Van Wijck Jurriaanse over de 3700-en. Tientallen foto's en een los blad met doorsnede- en aanzichttekeningen van een sneltrein­locomotief SS 700 uit 1920 (de latere NS 3700). De Heilige Lijn is de bijnaam van de spoorlijn Nijmegen-Venlo-Roermond, ook wel Maaslijn genoemd.


Op de stoomlocomotief. Verhalen van een machinist en het taalgebruik van toen. G.J. Paulus en K. Worp. De Alk, 1985. ISBN 9060139372.

Het boek bestaat uit twee delen. In het eerste deel schrijft G.J. Paulus over zijn loopbaan bij de NS. Hij begon in 1944 als stoker en verliet in 1956 de dienst als all-round machinist. In het tweede deel geeft Kees Worp een overzicht van de vaktaal die machinist en stoker spraken bij het werken op de stoom­locomotief. Achterin het boek staat een uitgebreide alfabetische woordenlijst met spoortermen, namen en bijnamen van locomotieven.


Verzonken spoor. Gesprekken met oud-werknemers van de spoorwegen. G.H. Jansen. Meulenhoff, Amsterdam 1989, in samenwerking met de Nederlandse Spoorwegen. Een van de boeken die ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van de spoorwegen is verschenen. Veertien oud-werknemers van de Nederlandse Spoorwegen, uit alle geledingen van het bedrijf, komen in dit boek aan het woord.

Van dit boek bestaan twee versies: een gebonden versie die cadeau is gedaan aan de medewerkers van de spoorwegen (ISBN 902909981X) en een paperback handelsversie (ISBN 9029096284) waaruit enkele inleidende hoofdstukken zijn weggelaten.


Mens en trein. Een spoorwegmannen en -vrouwenboek door Rob de Wind (foto's) en Alexander Pola (tekst). A.W. Bruna, 1979. ISBN 9022975088 (gebonden versie: 902295255X). Met een voorwoord van M.G. de Bruin, president-directeur der Nederlandse Spoorwegen.

Alexander Pola was als tekstschrijver onder andere betrokken bij het tv-programma Farce Majeure, een satirisch-achtig programma van de NCRV. Hij is niet in zijn eerste woordspeling gebleven; Mens en trein kun je bijvoorbeeld ook schrijven als Mensentrein of als MeNSentrein. Begrijpt u wel? De foto's in dit boek geven echter een zeer aardig beeld van wat zich achter de schermen van het spoorbedrijf in de jaren 70 afspeelde.

Jeugdherinnering: het team van Farce Majeure was aan het filmen op de Kerkbrink in Hilversum. Een van de toeschouwers riep "hoe ouder hoe gekker". Alexander Pola keek heel boos; van zo'n scherpe observatie had hij niet terug!


Amsterdam Goederen. De geschiedenis van de goederenstations in Amsterdam. Hans Kaas. Stichting Rail Publicaties, 1996. ISBN 9071513246.

Ooit vormde Amsterdam met zijn havens een belangrijk centrum voor het goederenvervoer per spoor. Goederentreinen en rangeerdelen reden af en aan. Vele honderden wagens werden er per dag behandeld en vele honderden NS'ers verdienden er hun dagelijks brood. Oud-groepschef Hans Kaas legt in dit boek de geschiedenis vast van de goederenstations in Amsterdam.


Meester. Herinneringen van een NS-machinist, 1920-1960. Hans Kaas. Uquilair, 1997. ISBN 9071513270.

In zijn veertigjarige loopbaan maakte Hans Kaas, de vader van de schrijver van dit boek, de hoogtijdagen van de stoomloc in de jaren twintig mee. Ook de diesels, de elektrificatie in de jaren dertig, de oorlogsjaren, de wederopbouw en het verdwijnen van de stoom­locomotief worden uitgebreid belicht. De laatste hoofdstukken zijn gewijd aan de dieseltractie en de intensieve goederendienst zoals die rond 1960 nog bestond. Geïllustreerd met 215 foto's en vele dienstregelingen en voorschriften.


Van Snellopers en Sprinters. Een eeuw spoorwegervaringen. Hans Kaas. Uquilair, 2002. ISBN 9071513424.

In dit boek wordt aan de hand van de loopbaan van zes NS-machinisten (drie generaties) een beeld geschetst van de spoorweggeschiedenis in de achter ons liggende eeuw. De auteur probeert dit door deze zes machinisten sprekend op te voeren, wat helaas niet zo'n succes is. Ze spreken allemaal dezelfde "schrijftaal" en er wordt niet aangegeven wie er aan het woord is. Het is wat mij betreft daardoor geen prettig leesbaar boek geworden, maar er de fraaie foto's maken dit meer dan goed.


Houten wagens, ijzeren mannen. Herinneringen aan het spoor in vroeger tijden. Hans Kaas. Uquilair, 2007. ISBN 9071513580.

In dit boek beschrijft Hans Kaas zijn belevenissen vanaf zijn jongensjaren in de tijd van de stoomlocomotieven, tot het einde van zijn loopbaan die grotendeels samenviel met het verdwijnen van het meeste goederenvervoer bij NS. Een periode van ruim zestig jaar. Ook voor wie deze verhalen niet allemaal wil lezen is het boek de moeite waard, vanwege de vele fraaie foto's.


Schilderachtig spoor. Spoorwegschilderijen van Hans Kaas. Aprilis, 2007. ISBN 9059941892.

Beeld van een collectie schilderijen die voornamelijk het spoor in binnen- en buitenland in de periode tussen 1930 en 1970 tot onderwerp hebben.

Lees de boekbespreking.


Herman Hesselink vertelt. Samenstelling Willy Hesselink-Schraa. De Alk, 2008. ISBN 9789060132999.

Herinneringen van de bekende en sympathieke spoorweghistoricus H.G. Hesselink (1908-2003).


Met de trein door Nederland. 1947-1986. Veertig jaar spoorwegfotografie door L.J.P. Albers. Uquilair, 2008. ISBN 9789071513671.

Meer over dit boek en andere fotografieboeken.


Lodewijk Derens, Nederlands eerste spoorwegfotograaf. Samengesteld door Guus Veenendaal en Remmo Statius Muller. De Alk, 2017. ISBN 9789059611764.

In het boek staan zo'n 250 van de ongeveer 900 foto's die Derens heeft gemaakt. Bij elke foto is uitgebreid beschreven wat er op te zien is.

Meer over Derens en dit boek.


Veertig jaar tussen de rails. Herinneringen van N.S.-controleur M.H. Breevoort. Drukkerij Laverman, Drachten, 1958.

Met een voorwoord van Zijne Excellentie Mr. J. Algera, Minister van Verkeer en Waterstaat. Exemplaar gesigneerd door de auteur.


Verrek, de treinen rijden op tijd. Thijs Mik. De Vleermuis, Roermond. ISBN 9071151344.

Deze oud-spoorman heeft zijn belevenissen verwerkt tot verhalen die zich afspelen op het denkbeeldige station Zevenhoven. "Humor met een scheutje romantiek", volgens de tekst op de achterflap. Het is wel humor waarvan je niet te veel tegelijk tot je moet nemen.


Zij bleef op mij wachten. Chris van Gurp. Uitgegeven via www.mijneigenboek.nl, 25e druk, juni 2003. ISBN 9059740106.

De geschiedenis speelt zich af in de jaren 50. Uit de flaptekst: "Chris van Gurp schreef dit boek om bij de Nederlandse Spoorwegen een ombudsman te krijgen. Hij zag de werkelijke onregelmatigheden, deed er ook wat aan. (...) Hij brengt ons in aanraking met een wereld waaraan hij niet kon wennen en die hij wil veranderen. (...) Ondanks moordende bureaucratie, verbanning en tegenwerking verovert hij op spoorwegterrein het hart van een jonge vrouw die hem met haar liefde en capaciteiten trouw terzijde blijft staan."


Dagboek van een Surinaamse treinconducteur. Radjindre Ramdhani. Amrit, Den Haag, 1996. 2e druk. ISBN 9074897185.

Radjindre Ramdhani behoort tot de tweede generatie Surinamers in Nederland. Hij vertrok in 1975 op elfjarige leeftijd uit Suriname, bezocht Nederlandse scholen en kwam in 1984 bij de Nederlandse Spoorwegen te werken als treinconducteur, waar hij zes jaren heeft gewerkt. Al die tijd hield hij een dagboek bij over zijn belevenissen bij de spoorwegen; de verhalen in deze bundel zijn afkomstig uit dit dagboek. De drama's uit de samenleving worden vaak geperst tussen de waarden van een coupé. Achter de rustige aanblik van ongeïnteresseerde reizigers schuilt een wereld waarin extremen elkaar ontmoeten. Ramdhani slaagt erin de lezer tussen deze extremen te gidsen op een wijze waardoor hij/zij het gevoel krijgt zelf in het verhaal te staan.


De geest van de brug. Sadik Yemni. De Balie, Amsterdam, 1991. ISBN 9066170514.

De in Turkijke geboren Sadik Yemni (1951) beschrijft in dit boek in dagboekvorm een jaar uit het leven van een brugwachter. De lange dagen in eenzaamheid op de brugwachterspost in een Hollands landschap - Nieuwersluis - vormen het decor van herinneringen aan het verleden in Turkije en van een andere, visionaire werkelijkheid. Een vertelling over een kleine Nederlands-Turkse gemeenschap.


De Warnsveldse pompmoord. Ofwel de Vier van Warnsveld. Peter J. van Koppen, Jasper J. van der Kemp, Guillaume W. Beijers. Boom Juridische Uitgevers, 2009. ISBN 9789089741714.

Op de avond van 24 oktober 1985 werd een vrouw met messteken om het leven gebracht bij een benzine­station in Warnsveld. Destijds liep het onderzoek dood, maar in 2001 kwam er nieuwe informatie binnen bij de politie. Daaruit zou blijken dat Mick van B. de moord pleeegde, samen met drie anderen. De politie heropende het onderzoek, met als gevolg dat de 'Vier van Warnsveld' alsnog werden veroordeeld. Maar hebben zij die moord wel gepleegd?

Dit boekje is een resultaat van het 'Project Gerede Twijfel' van de Universiteit Maastricht, soms in samenwerking met de Vrije Universteit Amsterdam. Bij dit project kunnen zaken worden aangemeld die een rechterlijke dwaling zouden kunnen zijn. Aan het onderzoek naar de Warnsveldse pompmoord heb ik een zeer bescheiden bijdrage geleverd, door uit te zoeken of op de avond van de moord een bepaalde treinreis mogelijk was. Hieruit bleek dat het voor de verdachte Mick nagenoeg onmogelijk was om, als hij de moordenaar was, op een bepaalde tijd bij iemand in Almelo te zijn. En afgezien van de tijden: hij zou dan met opvallend veel bloed in de trein hebben gezeten. (Blz. 6 en 92 van het boek).


De spoorwegman. Eric Lomax. Meulenhof/Kritak 1995. ISBN 9029049618. Oorspronkelijke titel "The railway man". Een Britse soldaat gaat, tientallen jaren na zijn ontberingen aan de Birma-spoorweg, op zoek naar zijn Japanse beulen.

(Op het omslag zien we de wielen van een locomotief die absoluut nooit over de Birma-spoorweg heeft gereden. Kijkend naar de bullhead-rails gok ik op een Engelse Pacific.)


Dodenspoorweg door het oerwoud. Henk Hovinga. T. Wever, Franeker 1976. ISBN 9061352495 (of 9060640535). Boek over het vergeten drama van de Pakan Baroe-spoorweg op Sumatra, aangelegd door krijsgevangenen onder de Japanse bezetting. Zeg maar de Nederlands-Indische variant van de Birma-spoorweg.


Uitgerangeerd?! Piet Slager. Een biografie over het leven van een spoorman. Beginnend bij zijn jeugd maken we een (trein)reis door een veertigjarige NS-loopbaan met veel hoogtepunten, maar ook enkele dieptepunten. Piet Slager begon als stationsassistent in Roosendaal en ontwikkelde zich vervolgens binnen de organisatie. Met levendig beschreven verhalen en anekdotes. Free Musketiers, maart 2010. ISBN 9789048410750.

De foto op het omslag is in 1970 gemaakt in Köln Eifeltor.


Geweld en onveiligheid


Speurders op het spoor. 75 jaar opsporingswerk bij de Nederlandse Spoorwegen. Peter de Lange. Uitgegeven door NS Beveiliging Services, Utrecht. ISBN 9071542971.

In het boek staat geen jaartal, maar na enig speurwerk ben ik tot de conclusie gekomen dat het in 1994 of 1995 is verschenen. De oudste vorm van wat later de Spoorwegpolitie is gaan heten dateert uit 1919.


Achterkant van een treinreis. Yvonne Fase. NS Concernveiligheid, 2010. ISBN 9789081732109.

"Dit boek is in eerste instantie geschreven voor alle medewerkers die bij aanrijdingen betrokken zijn. De ervaringen en emoties die daarbij horen, komen tot leven aan de hand van interviews met medewerkers in verschillende functies. Het is hun verhaal."


Samen moet het lukken. Ted Boeree. Uitgave door het Projectteam Sociale Veiligheid van NS Reizgers. De eerste druk verscheen in 1994. Daarna verschenen verschillende herziene herdruk. Dit is de 6e druk uit 2000.

Ted Boeree is een conducteur die naar aanleiding van hem overkomen agressie - hij is bijna doodgeslagen terwijl vier machinisten werkeloos toekeken - betrokken is geraakt bij initiatieven om agressie en onveiligheid terug te dringen. Een daarvan is het Luisteris-programma, waarin conducteurs scholen en internaten bezoeken om het onderwerp agressie ter sprake te brengen. Hierbij wordt ook de korte film "Smakeloos" vertoond. In dit boek staan veel trieste maar ook positieve verhalen. Daaronder ook verhalen die leerzaam kunnen zijn voor NS-personeel dat zich niet handig ten opzichte van het publiek gedraagt.

"Ik ben de groep." Cd met muziek uit de film "Smakeloos" en het nummer "Ik ben de groep" van Henny Vrienten. NS Reizgers, 1997.


Deze trein rijdt niet verder... Het leven van een Hoofdconducteur bij NS. Ernest H.O. van Loon. Tweede gewijzigde druk, 2007. ISBN 9789085702023. Uitgegeven in eigen beheer. Met cd "Zinloos" van Lange Frans en Baas B. Zie ook www.ovpersoneel.nl.

Ernest van Loon over zijn boek: "Tijdens je werk als Hoofdconducteur kun je in situaties terecht komen waar je niet om gevraagd hebt, maar die je door andere mensen worden aangedaan. En die een spoor in je leven achterlaten. In dit boekje gaat u met mij mee op de trein en beleeft u enigszins een beetje met mij mee wat ik de afgelopen 3 jaar onder andere beleefd heb. Van leuke momenten tot spannende en angstige momenten. Welkom aan boord, ik wens u een prettige reis."

Aan dit boek heb met enkele foto's uit mijn archief meegewerkt.


Raar boek!

Dood door schuld? Johan Diepstraten & Roel Bossink. Vrije Lijsters (Wolters-Noordhoff), 2002. ISBN 9001555136. "Twee treinen naderen elkaar, twee lange gele slangen in het land. Een auto nadert de spoorwegovergang. Een bel rinkelt zachtjes. Dan klinkt er een dreun, die zich dof voorplant. Dit grootste spoorwegongeluk uit de Nederlandse geschiedenis vormt het begin van een rechtbankthriller van grote klasse, met een daverende explosie tot slot."

Er zijn twee gele treinen tegen elkaar gebotst bij Haarlem-Noord. En er is daarbij ook nog een rode auto ontploft, met een dreun die zich dof 'voorplant'. 136 doden. Maar ik heb wel meer vreemde boekjes in mijn verzameling. Het grootste spoorwegongeluk uit de Nederlandse geschiedenis is natuurlijk de treinramp bij Harmelen geweest.


Ter nagedachtenis. Treinramp Harmelen, 8 januari 1962. Hans Fictoor. Uitgave in eigen beheer, 2008. ISBN 9789088345197.

De vader van de auteur, Pieter Fictoor, was machinist bij de spoorwegen en is in 1962 bij de treinramp in Harmelen om het leven gekomen. Bij deze ramp zijn 93 mensen omgekomen en vielen 54 gewonden. Over deze treinramp hoor je zelden of nooit iets en daarom is deze ramp bij velen onbekend. Er staat een ‘landelijk monument spoorwegongevallen’ in Utrecht, echter zonder de namen van de slachtoffers.

Hans Fictoor heeft dit boek geschreven ter nagedachtenis aan zijn vader en met hem alle slachtoffers van deze ramp. De namen van alle omgekomen mensen zijn als bijlage in het boek opgenomen. In het boek beschrijft hij de week, vanaf het ongeval tot en met de begrafenis, zoals die door het gezin is meegemaakt. Daar tussendoor wordt een beschrijving gegeven van zijn ouders en grootouders vanaf de oorlog, de loopbaan van zijn vader bij de spoorwegen en de gevolgen voor het gezin na de begrafenis.


Oorlog en stakingen


De spoorwegstakingen van 1903. Een spiegel der arbeidersbeweging in Nederland. Proefschrift van dr. A.J.C. Rüter. Socialistische Uitgeverij Nijmegen (SUN reprint 6). ISBN 9061685060. Fotografische herdruk van het in 1935 bij E.J. Brill te Leiden verschenen boek over de spoorwegstakingen van 1903. Stakingen die bekend zijn geworden van de tekening van Albert Hahn: "Gansch het raderwerk staat stil als uw machtige arm het wil", en de worgwetten van Abraham Kuyper, waarmee de stakingsvrijheid van ambtenaren aan banden werd gelegd. De auteur plaatst een en ander in de context van de sinds 1870 opkomende arbeidersbeweging. De tekening van Albert Hahn staat overigens niet in dit ongeïllustreerde boek.

 

De kinderen van Versteeg. Een bundel verhalen over de spoorwegen en spoormensen van Nederland voor, tijdens en na de spoorwegstaking 1944-1945. In mei 1970 uitgegeven door De Koppeling, weekblad voor het personeel van de Nederlandse Spoorwegen. De titel slaat op het codebericht van radio Oranje, waarmee op 17 september 1944 vanuit Londen de spoorwegstaking werd afgekondigd: "De kinderen van Versteeg moeten onder de wol."

Plechtige herdenking van de spoorwegstaking op 17 september 1945. Alle medewerkers, waaronder mijn grootvader, kregen in december 1946 dit boekje uit naam van directeur W. Hupkes. In het kader van deze herdenking vonden bijeenkomsten plaats in de Domkerk, de Buurkerk en de Groenten- en Vruchtenveiling te Utrecht.

 

Vriend en vijand. Herinneringen aan de Nederlandsche Spoorwegen 1938-1948. Prof.Dr.Ir. J. Goudriaan. Uitgeverij De Bezige Bij, Amsterdam 1961.

Goudriaan in botsing met NS. Arie van der Zwan. Scriptum, Schiedam 1991. ISBN 9071542459.

Goudriaan werd in 1938 door de Nederlandse regering benoemd tot directeur bij NS. Een ongewone, politieke benoeming, want tot dan toe kwamen directeuren altijd voort uit het spoorwegbedrijf zelf. Goudriaan kreeg de opdracht om de NS commercieel en organisatorisch te moderniseren, wat hard nodig was. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de leiding van NS overgenomen door Ir. W. Hupkes. In 1944 werd Goudriaan door de Nederlandse regering in ballingschap belast met de wederopbouw van het spoorwegbedrijf. Hij boekte daarbij zeer goede resultaten, maar moest als gevolg van intriges rond zijn persoon medio 1945 alsnog aftreden.

Vanuit Zuid-Afrika, waar hij naartoe was geëmigreerd, keek Goudriaan in 1961 "met bijna glimlachende ironie" terug op zijn periode bij de NS. Dertig jaar later verscheen de studie van Van der Zwan. Er bleken toen nog steeds oudere spoormannen te zijn die bij het horen van de naam Goudriaan een rood waas voor de ogen kregen.

In 2006 had ik een toevallige ontmoeting met professor Van der Zwan. Hij bleek bereid zijn handtekening in mijn exemplaar van het boek te zetten.

Jan Goudriaan op Wikipedia.



Naoorlogse periode


Civiele verdediging bij de spoorwegen. Wat iedere NS-er ervan moet weten. Brochure uit 1968.

We zaten midden in de Koude Oorlog, maar bang voor de Russen? Zeker niet! Lees bijvoorbeeld deze passage: "Als de strijd werkelijk ont­brandt, nemen de problemen snel toe. Luchtaanvallen, verkeersonderbrekingen, geïsoleerde trajekten, slachtoffers, alles behoort tot de mogelijkheden. Zo lang als het maar kan wordt de normale dienstuitvoering gehandhaafd."

Civiele verdediging bij de spoorwegen (pdf)


Ploeger op het spoor. Dit boekje werd aan het personeel aangeboden ter gelegenheid van het afscheid van president-directeur drs. L.F. Ploeger van NS in mei 1992. Journalist Paul van Beckum trok een paar maanden met Ploeger op (zijn voornaam, Leo, wordt nergens gebruikt).

In juni 2013 is Ploeger op 83-jarige leeftijd overleden. Hij werkte 34 jaar bij de NS en was van 1979 tot 1992 president-directeur. Kort na zijn vertrek ging de NS over tot verzelfstandiging en opsplitsing. Vooral over het onderbrengen van het spoorbeheer in een apart bedrijf (ProRail) was Ploeger kritisch. In een interview in Trouw in 2001 zei hij daarover: "Als je kijkt naar de resultaten van de hele operatie, wat zijn we ermee opgeschoten? Het zou voor de reiziger allemaal beter worden, dat is dus niet gebleken. Het zou goedkoper worden, daar is ook niets van terechtgekomen." Zelf had hij "de tent op orde nagelaten", zo zei hij in hetzelfde interview. Ploeger werd in 1992 opgevolgd door Rob den Besten.


Verkeerd spoor. De crisis bij de NS. Kees Wessels, verslaggever van het Algemeen Dagblad. L.J. Veen, Amsterdam 2003. ISBN 9020403702.

Reconstructie van het arbeidsconflict bij de NS, in de periode 1999-2001. Een conflict dat zijn wortels heeft in de verzelfstandiging van de NS in 1995. In het boek komen vele betrokkenen aan het woord, waaronder president-directeur Huisinga die uiteindelijk moest aftreden.


Andere landen


Sir William van Horne en de Canadian Pacific Spoorweg. J.L. Pierson. N.V. Boekhandel en drukkerij voorheen E.J. Brill - Leiden, 1925.

Over het leven van William Cornelius van Horne (1843-1911) die een belangrijke rol heeft gespeeld in de geschiedenis van de Canadian Pacific Railway. Onder zijn leiding werd de eerste transcontinentale spoorlijn door Canada aangelegd.


Railroad. Trains and Train People in American Culture. Random House, New York 1976. ISBN 0394732375. Boek met foto's, verhalen en liederen, met de Amerikaanse spoorweggeschiedenis als thema. "Trains and the people who worked them, rode them, robbed them - fought for them and died for them - are a good part of the cultural history of this country..."


The Railroad Caboose. Its 100 year history, legend and lore. William F. Knapke en Freeman Hubbard. Golden West Books, San Marino, California 1968 (9e druk 1987).

William F. Knapke, geboren in 1870, heeft van 1908 tot 1936 dienstgedaan als "conductor" op Amerikaanse goederentreinen. Achter deze treinen hangt altijd een conducteurswagen, in het Amerikaans een caboose geheten. Dit woord is verwant aan het Nederlandse kombuis, de benaming van een kookgelegenheid op het dek van een schip. Een caboose is een rijdende woning voor het treinpersoneel, met woonkamer, keuken en slaapgelegenheid. Na zijn pensioen ontwikkelde Knapke zich tot auteur van diverse boeken, waaronder dit boek waarin hij de geschiedenis van de caboose en zijn eigen ervaringen als conducteur beschrijft.


The Railwayman. His work by night and day on the iron way. S.T. James. Thomas Nelson and Sons, London. Ca. 1924. Met zestien tekeningen. Beschrijving van de beroepen die rond en op het spoor worden beoefend. Het zwaarste en gevaarlijkste beroep is dat van de "platelayer", die belast is met het repareren van het spoor en die tijdens mist vaak dienst moet doen als "fogman". In dat geval is het zijn opdracht om de wacht te houden bij een sein en knalseinen op de rails te leggen als het sein onveilig is.

Zie ook het thema Mens & machine.


Speeding North With The 'Royal Scott'. A day in the life of a locomotive man, by driver L.A. Earl (in collaboration with H.N. Greenleaf). Oxford University Press, 1939.


2750: Legend of a Locomotive. Harry Webster. Illustrated by R. Barnard Way. Thomas Nelson and Sons, 1953.

Boek over de belevenissen rond loc 2750 "Papyrus" (de naam van een racepaard), zusterloc van 4472 "Flying Scotsman". Helaas heeft het boek een nogal beschadigd stofomslag.

This is the story of a recordbreaking locomotive, quite different from the ruck of books about railways and locomotives, because it gives the whole matter from the engine-driver's point of view, and gives it in a personal way with absolute authenticity and authority. The locomotive is one of those sleek Pacifics on the L.N.E.R. which used to haul the Flying Scotsman from King's Cross to Edinburgh, and at times the excitement is intense — excitement which owes nothing to fiction. Here is a book which could only have been written by a man who, like Harry Webster, has had very considerable experience of the maintenance and operation of locomotives — including many thousands of miles on the footplate. It will thrill all men and boys who like railways, and will be thoroughly enjoyed by the few who don't.


4000 miles on the footplate. O.S. Nock. Ian Allan Ltd., 1952.

In this further volume of footplate experiences, following his British Locomotives at Work, and British Locomotives from the Footplate, Mr Nock has extended his observations to a still wider variety of locomotive duties. He has contrived to catch some really thrilling journeys on the more usual express routes. We travel with him on the "Schools" Class engines running up to 85 m.p.h. on the Hastings expresses; with a "Castle" regaining 7 min. of lost time over the difficult route between Exeter and Plymouth, and, perhaps most thrilhng of all, riding the engine of "The Capitals Limited" on a day when 38 min. of lost time was regained by the streamlined Pacific Woodcock.


The Railwayman's Pocket-Book. Richard H.N. Hardy. Conway, London, 2011. ISBN 9781844861354.

The Railwayman’s Pocket-Book collates a fascinating selection of documents taken from innumerable booklets, pamphlets and manuals which were produced throughout the Age of Steam for the benefit of men who worked on the railways. These documents contain indispensable practical advice regarding the elements of the locomotive and its workings, systems of signalling, engine classification and identification, and good running-shed management, covering everything from coal handling to locomotive cleaning. Beginning with an introduction to steam from about 1890, the book outlines the rules of the rail network, locomotive management from driving to servicing, potential accidents, and the camaraderie of an engine driver’s life along with a wealth of practical advice and conditions of service for the men on the footplate.


Isambard Kingdom Brunel. Engineering Knight-Errant. Adrian Vaughan. John Murray, London, 2003 (oorspronkelijke uitgave 1991). ISBN 0719557488.

Biografie van de man die in 2002 bijna werd uitgeroepen tot de Grootste Brit uit de geschiedenis. Hij eindigde op de tweede plaats, achter Winston Churchill maar voor mensen als Shakespeare en Newton. Brunel (1806-1859) was de geniale ingenieur die de Great Western Railway, met zijn snelle breedspoortreinen, op zijn naam heeft staan. Ook bouwde hij bruggen en schepen. Hij stierf op 53-jarige leeftijd, terwijl het grootste schip aller tijden, de Great Eastern, in aanbouw was. Op de foto op het omslag staat hij voor de ankerketting van dat schip.

Zie ook Brunel Award.



Männer am Schienenstrang. Ein Bildwerk. Herausgegeben von Ministerialrat Dr. Johannes Kurze. Athenäum-Verlag, Bonn, 1955.

Met "78 ausgewählte Bilder" van hardwerkende spoorwegmannen (en een paar vrouwen) die bezig zijn de Deutsche Bundesbahn op te bouwen.


Männer der Schiene 1847-1947. Ernst Mathys, Bibliothekar SBB. Im Selbstverlag des Verfassers. Bern 1947.

Biografie van 44 mannen die de Zwitserse spoorwegen hebben gemaakt tot wat ze anno 1947 waren geworden. Bekende namen zijn die van Abt en Riggenbach, ontwerpers van tandradsystemen.

Ook niet onbekend is Willem-Jan Holsboer, een Nederlander die in 1865 naar Zwitserland was verhuisd vanwege zijn vrouw die aan een longziekte leed. Na haar overlijden bleef hij in Davos wonen waar hij betrokken raakte bij het opzetten van een kuuroord. Om dat beter bereikbaar te maken zette hij zich in voor de aanleg van een spoorlijn van Landquart via Klosters naar Davos. Die lijn legde de basis voor de Rhätische Bahn.



Jaarboeken en spottersgidsen


Nederlandse jaarboeken


Benelux Rail. De spoorwegen van de Benelux in beeld. Les chemins de fer du Benelux en images.

Deel 1 (1981, ISBN 917266049X), deel 2 (1983, ISBN 9172660740), deel 3 (1986, ISBN 9172660902), deel 4 (1990, ISBN 917266116X). Redactie Marcel Vleugels e.a. Frank Stenvalls Förlag, Malmö.

Aardige boekwerkjes met veel (vrijwel alleen zwart-wit) foto's.

Na deze vier delen nam een andere uitgever de serie over. Ook in Scandinavië en Duitsland heeft Frank Stenvall jaarboeken uitgegeven. Verder is hij bekend van zijn zakboekjes.

 
 

Benelux Rail 5. Veelzijdige kijk op de spoorwegen 1986-1987. Un regard varié sur les chemins de fer 1986-1987. Redactie Marcel Vleugels. 't Nijvere Lezerke, 1990. ISBN 907328001X.

De andere delen bezit ik niet: Benelux Rail 6 (1988-1989), 7 (1990-1991), 8 (1992-1993), 9 (1994-2007), 10 (aangekondigd: 2008-2018).

 

Spoorwegen 90. Gerrit Nieuwenhuis. De Alk, Alkmaar 1989. ISBN 9060138619. Boekje uit een in 1978 gestarte reeks. Van alles wat uit heel Europa. Veel, nogal troebele, zwart-witfoto's. Ik heb dit deeltje gekocht omdat er ook aandacht wordt besteed aan het spoorwegjubileum in 1989. De titel Spoorwegen 90 is eigenlijk niet juist.

Later heb ik er nog wat delen bijgekregen. In mijn collectie: 1978, 1979, 1980, 1981, 1982, 1983, 1984, 1985, 1986, 1990, 1991, 1993. De serie is later overgenomen door Richard Latten en de delen worden ook steeds dikker. Ze verschijnen als Grote Alk.


Spoor & Trein. Editie 1. Redactie Carel van Gestel. De Alk, 1990. ISBN 9060139909.

Spoor & Trein. Editie 2. Redactie Carel van Gestel. De Alk, 1991. ISBN 9060135032.

Spoor & Trein. Editie 3. Redactie Carel van Gestel. De Alk, 1992. ISBN 9060135156.

Spoor & Trein. Editie 4. Redactie Carel van Gestel. De Alk, 1993. ISBN 9060135296.

Spoor & Trein. Editie 10. Redactie Carel van Gestel. De Alk, 1999. ISBN 9060130987.

Spoor & Trein. Editie 11. Redactie Carel van Gestel. De Alk, 2000. ISBN 9060131223.

  
  

De ondertitel van deze boeken luidt "Feiten, ontwikkelingen en actualiteiten in binnen- en buitenland." In de eerste editie onder andere aandacht voor de spoorweg­jubilea in Nederland, Italië, DDR en Tsjechoslowakije.

De opmakers van De Alk hebben de hinderlijke gewoonte om foto's over de vouw van het boek te plaatsen, wat van weinig respect getuigt voor fotograaf en lezer. Voor mij is dit doorgaans een reden om boeken niet te kopen. Min of meer toevallig bezit ik enkele exemplaren uit deze serie.


Spoorwegen in Nederland 1996. Maarten van der Velden e.a. Uquilair 2000. ISBN 9071513378. Dit jaarlijkse overzicht verscheen voorheen in de vorm van een extra editie van het tijdschrift Railkroniek (NS in 1990), later Railjournaal (NS in 1991, 1992, 1993, 1994, 1995).

Voor wie de "vakbladen" volgt zijn dit in feite overbodige uitgaven. Het boek is goed verzorgd, met veel kleurenfoto's, maar latere edities heb ik niet meer aangeschaft.


Goederenvervoer in Nederland

Goederentreinen in Nederland, de stand van zaken in 2003. Hendrik Bouwknegt, Harold de Groot en Rob Meijer. Uquilair, 2004. ISBN 9071513491. In dit boek wordt onder andere teruggeblikt op de tien voorbije jaren.

Goederentreinen in Nederland 2004-2015. Hendrik Bouwknegt, Harold de Groot, Rob Meijer en Frank Schouten. Uquilair, 2015. ISBN 9789071513855. Dit boek, met als ondertitel 'Grote invloed privatisering', beschrijft de ontwikkelingen die zich in tien jaar hebben voorgedaan, waaronder het in gebruik komen van de Betuweroute.

 

Cargo per spoor 2007. Leon Cuijpers, Roland Korving, Rob Meijer en Frank Schouten. Uitgave in eigen beheer.

Toen dit boek werd aangekondigd, kon ik als collectioneur niets anders doen dan mij hierop intekenen. Al was het maar omdat het zo'n moedig initiatief was. Toen ik op 5 juli 2008 het boek kreeg uitgereikt, met handtekeningen van de vier samenstellers, was ik niet teleurgesteld.

De samenstellers hebben zichzelf drie beperkingen opgelegd. Twee staan er in de titel van het boek: het gaat alleen over cargo (goederenvervoer noemden we dat vroeger) en het speelt zich af in 2007. De derde beperking is dat het alleen over Nederland gaat. Valt er binnen deze beperkingen nog wel een interessant boek te maken? Dat bleek aardig te lukken. Merkwaardig is het dat vrijwel alle teksten in de verleden tijd zijn geschreven; dit levert vaak vervreemdende effecten op. Op het fotowerk is daarentegen weinig af te dingen.

In Nederland waren in 2007 maar liefst veertien goederenvervoerders actief, die samen zorgen voor een gevarieerd beeld aan locomotieven en treinen. Daarnaast zijn er nog vier grote spooraannemers. Met uitzondering van BAM Rail (dat geen eigen locomotieven heeft) komen al deze bedrijven uitgebreid aan bod. Ook zien we hier en daar een bedrijfslocje rangeren. 2007 was ook het jaar waarin de Betuweroute in gebruik werd genomen, zij het met horten en stoten. Deze spoorlijn, met het nieuwe beveiligingssysteem ECTS, komt natuurlijk ook aan de orde. Aparte hoofdstukken zijn er over de Baureihe 189 en over de goederenwagens die we door Nederland kunnen zien rijden.

Cargo per spoor 2008. Leon Cuijpers en Rob Meijer. Uitgave in eigen beheer. ISBN 9789078341055.

Hoofdstukken: De Betuweroute. Exit sternet NedTrain. De Sloelijn, van oud naar nieuw. De vervoerders (ACTS, BE, BEG, B-Cargo, CR/DLC, CTL, ERS, HGK, ITL, Railion DB, R4C, RRF, KV, RTB, Shunter, SFB, TXL, VCN). Infra (Spitzke Spoorbouw, Strukton Rail, VolkerRail). Nederlandse cargotreinen over de grens. Railrelease/Raillogix. Wagon Care. Verder: nummeruitleg BR189, cargogerelateerde spoorkaart, begrippenlijst.


erratum


erratum


Errata

Na twee delen is dit project gestopt. De auteurs hebben de errata alweer van internet verwijderd. Daarom biedt Langs de rails u deze bij wijze van service aan: erratum 2007 en erratum 2008.



Tien jaar RRF in Nederland. Jaap de Groot. Uquilair, 2015. ISBN 9789071513916. Deel 13 in de serie "Treinen in beeld".

Eind 2004 begon Rotterdam Rail Feeding (RRF) als klein bedrijf dat rangeer­werkzaamheden verzorgde voor andere vervoerders. Uiteindelijk ging RRF ook treinen geheel in eigen beheer rijden, niet alleen in Nederland maar ook in Duitsland en België. In april 2008 werd RRF overgenomen door Genesee & Wyoming.

Meer over dit boek en over RRF.



Jaarboeken en spottersgidsen (Engels)

De meeste hieronder genoemde boeken zijn uitgegeven door Ian Allan Ltd.



Trains (Illustrated) Annual

De eerste 'Trains Annual' was de editie 1947. De edities 1959-1962 heetten 'Trains Illustrated Annual', naar het gelijknamige maand­blad. Verder verschenen vier zomeredities 'Trains Illustrated Summer Annual': 1957 t/m 1960. De edities 1968 t/m 1971 verschenen onder een andere naam. Ik mis nog enkele zomeredities.

Het zijn aardige boeken waarin voornamelijk Britse onderwerpen aan de orde komen, maar doorgaans staan er ook een paar artikelen in waarin men een blik werpt aan de overkant van het water.

Trains Annual 1947. Edited by Cecil J. Allen. Ian Allan Ltd, London.

 

Trains Annual 1948. Edited by Cecil J. Allen. Ian Allan Ltd, London.

Trains Annual 1949. Edited by Cecil J. Allen. Ian Allan Ltd, London.

Trans illustrated omnibus

Deze 'omnibus' bestaat uit een omslag met vier ingebonden nummers: October-November 1949, February 1950, March 1950, April 1950. Een manier om van je losse nummers af te komen.

 

Trains Annual 1950. Edited by Cecil J. Allen. Ian Allan Ltd, London. Onder andere artikelen over het testen van stoom­locomotieven en over de experimenten met het gebruik van 'boosters'. Grote Amerikaanse stoomlocs hadden vaak loop­draaistellen met stoomcilinders, die tijdens het optrekken voor extra trekkracht zorgden. Zodra de trein op gang was gekomen, werd de booster uitgeschakeld. De experimenten met locs van de LNER waren echter geen succes.

Trains Annual 1951. Edited by Cecil J. Allen. Ian Allan Ltd, London. Boek uit mijn geboortejaar, gekocht in 2015.

 

Trains Annual 1952. Edited by Cecil J. Allen. Ian Allan Ltd, London.

Trains Annual 1953. Edited by Cecil J. Allen. Ian Allan Ltd, London. Op het omslag loc 35028 met de Night Ferry London-Paris. Waarschijnlijk naar een schilderij van Ward, hoewel zijn naam niet wordt vermeld.

 

Trains Annual 1954. Edited by Cecil J. Allen. Ian Allan Ltd, London. Op het omslag de Golden Arrow, naar een schilderij van Ward.

Trains Annual 1955. Edited by Cecil J. Allen. Ian Allan Ltd, London. Op het omslag loc 5007 'Rougemont Castle' met de Cornish Riviera Express op de Saltash Bridge. Naar een schilderij van Ward.

 

Trains Annual 1956. Edited by Cecil J. Allen. Ian Allan Ltd, London. Op het omslag: loc 60161 vertrekt uit Edinburgh met 'The Queen of Scots'. Naar een schilderij van V. (Vic) Welch.

Trains Annual 1957. Edited by Cecil J. Allen. Ian Allan Ltd, London.

 

Trains Illustrated Summer Annual No. 3. Edited by G. Freeman Allen. Ian Allan Ltd, London, 1959.

Van 1957 t/m 1960 verschenen vier zomeredities van dit tijdschrift, dunner dan de jaarboeken en met een slappe kaft.

 

Trains Annual 1958. Edited by G. Freeman Allen. Ian Allan Ltd, London.

Trains Illustrated Annual 1959. Edited by G. Freeman Allen. Ian Allan Ltd, London.

 

Trains Illustrated Annual 1960. Edited by G. Freeman Allen. Ian Allan Ltd, London.

Trains Illustrated Annual 1961. Edited by G. Freeman Allen. Ian Allan Ltd, London.

 

Trains Illustrated Annual 1962. G. Freeman Allen. Ian Allan Ltd, London. Onder andere een artikel over "The standard gauge railways of Austria" en over de Kabinentender van Oostenrijkse en Duitse stoomlocomotieven.

Trains Annual 1963. Edited by G. Freeman Allen. Ian Allan Ltd, London.

 

Trains Annual 1964. Edited by G. Freeman Allen. Ian Allan Ltd, London. Onder andere artikelen over Australië, een land waar men drie spoorwijdtes kent, en een verslag van een rit op een Duitse V200.

Trains Annual 1965. Diverse auteurs. Ian Allan Ltd, London. Onder andere een artikel over snelle treinen in diverse landen, en een artikel over Franse elektrische locomotieven.

 

Trains Annual 1966. Diverse auteurs. Ian Allan Ltd, London. Onder andere artikelen over het eten in Europese treinen (waarmee Britten niet-Britse treinen bedoelen), over de gevaren van rangeren, en over het succes van de oliegestookte stoomlocs van de DB.

Trains Annual 1967. Diverse auteurs. Ian Allan Ltd, London.

 

Trains 'sixty eight. Edited by J.B. Snell. Ian Allan Ltd, London. Onder andere artikelen over de geschiedenis van de Duitse spoorwegen en locomotieven.

Trains 'sixty nine. Edited by J.B. Snell. Ian Allan Ltd, London. Onder andere artikelen over dieseltractie bij BR, over de laatste stoom­treinen in Engeland en over de spoorwegen in Frankrijk en in Mozambique.

  

Trains 'seventy. Edited by J.B. Snell. Ian Allan Ltd, London. Onder andere artikelen over de Spaanse spoorwegen.

Trains 'seventy-one. Edited by G.M. Kichenside. Ian Allan Ltd, London. Onder andere een artikel waarin de seinstelsels van verschillende landen worden beschreven. Het Britse stelsel komt er in vergelijking met Frankrijk, Zwitserland, Italië en Spanje goed vanaf, maar een vergelijking met het elegante Nederlandse lichtseinstelsel ontbreekt.

  

Locospotters' Annual

Deze boekenserie liep van editie 1954 t/m 1971. Ik mis nog enkele oude edities.

The Ian Allan Book of Railways. A re-issue of favourite stories by G. Freeman Allen from the Ian Allan Locospotters' Annuals Nos. 1 to 3. London, Ian Allan, 1961.

Locospotters Annual 1957. Edited by G. Freeman Allen. Ian Allan Ltd. Onder andere artikelen over de Amerikaanse Aerotrain, over de werking van de Franco-Crosti-locomotief, en over de Engelse Automatic Train Control.

Locospotters Annual 1958. G. Freeman Allen. Ian Allan Ltd. (stofomslag ontbreekt). Onder andere artikelen over vuurloze locomotieven, over 'single-driver' locomotieven met enorme wielen, en over experimenten met gasturbine-locomotieven.

Locospotters Annual 1959. G. Freeman Allen. Ian Allan Ltd.

 
 

Locospotters Annual 1960. G. Freeman Allen. Ian Allan Ltd.

Locospotters Annual 1961. G. Freeman Allen. Ian Allan Ltd.

Locospotters Annual 1962. G. Freeman Allen. Ian Allan Ltd.

  

Locospotters Annual 1963. Ian Allan Ltd.

Locospotters Annual 1964. Ian Allan Ltd.

Locospotters Annual 1965. Ian Allan Ltd.

  

Locospotters Annual 1966. G.M. Kichenside. Ian Allan Ltd.

Locospotters Annual 1967. G.M. Kichenside. Ian Allan Ltd.

Locospotters Annual 1968. Ian Allan Ltd.

  

Locospotters Annual 1969. Ian Allan Ltd.

Locospotters Annual 1970. Cecil J. Allen. Ian Allan Ltd.

Locospotters Annual 1971. Cecil J. Allen. Ian Allan Ltd. Op het omslag de experimentele diesellocomotief 'Kestrel'.

  

Railway World Annual

Deze boekenserie, uitgegeven door het gelijknamige maandblad, liep van editie 1971 t/m 1988. Hierna verschenen nog Railway World Yearbook 1989, 1990 en 1991. Ik mis nog enkele delen.

Railway World Annual 1972. G.M. Kichenside. Ian Allan Ltd, London. ISBN 071102126.

Railway World Annual 1973. Alan Williams. Ian Allan Ltd, London. ISBN 0711003777.

Railway World Annual 1974. Alan Williams. Ian Allan Ltd, London. ISBN 0711004587. Onder andere een artikel over Malton, dat ooit een vrij uitgebreid spoorwegknooppunt was.

Railway World Annual 1975. Alan Williams. Ian Allan Ltd, London. ISBN 0711005478.

Railway World Annual 1976. Alan Williams. Ian Allan Ltd, London. ISBN 0711006529. Onder andere een artikel geschreven door locomotief­ontwerper Bulleid, over het bureau dat zich bezig hield met experimenten aan stoomlocomotieven.

Railway World Annual 1977. Alan Williams. Ian Allan Ltd, London. ISBN 0711007209.

Railway World Annual 1978. Alan Williams. Ian Allan Ltd, London. ISBN 0711008132.

Railway World Annual 1979. G. Freeman Allen. Ian Allan Ltd, London. ISBN 0711008612.

Railway World Annual 1980. Michael Harris. Ian Allan Ltd, London. ISBN 0711009333.

Railway World Annual 1981. Michael Harris. Ian Allan Ltd, London. ISBN 0711010455.

Railway World Annual 1982. Michael Harris. Ian Allan Ltd, London. ISBN 0711011362.

Railway World Annual 1983. Michael Harris. Ian Allan Ltd, London. ISBN 0711012342.

Railway World Annual 1984. Michael Harris. Ian Allan Ltd, London. ISBN 0711013020.

Railway World Annual 1985. Michael Harris. Ian Allan Ltd, London. ISBN 0711013993.

Railway World Annual 1988. Peter Johnson. Ian Allan Ltd, London. ISBN 0711016984.

Railway World Yearbook 1990. Colin Boocock. Ian Allan Ltd, London. ISBN 0711018650.

Ook in 1989 en 1991 verscheen een Railway World Yearbook, als sluitstuk van de serie Railway World Annual die liep van 1971 t/m 1988.

 
 
 
 
 
 
 
 

British Rail Scrapbook 1955. John Adams & Patrick Whitehouse. Ian Allan Ltd, 1976. ISBN 0711006946. Terugblik op "The railway enthusiast's year 1955".


Railway Colour Album. A Railway World Production. Ian Allan Ltd, London, circa 1960. A Gallery of thirty-two fine action pictures of British trains and locomotives past and present.

Railway Colour Album. Ian Allan Ltd, London, circa 1969. Foto's en enkele schilderijen van voornamelijk Engelse stoomtreinen. De stoomloc was bijna uitgerangeerd in Engeland.

 


Ian Allan

Ian Allan (1922-2015) verloor op zijn 15e zijn linkerbeen en was daardoor vrijgesteld van militaire dienst. Hij ging werken bij de Southern Railway, waar hij onder andere was belast met het geven van informatie over rollend materieel. Dat bracht hem in 1942 op het idee een boekje uit te geven. Eerst over de Southern Railway, daarna ook over de andere van de 'Big Four': Great Western, London Midland Scottish, en London North Eastern. Zo begon een lange reeks ABC-boekjes met informatie over treinen en over waar deze reden. Onmisbaar dus voor de rechtgeaarde ferroequinologist.

Samen met Mollie Franklin (zijn latere vrouw) richtte hij in 1944 de Ian Allan Locospotters’ Club op, die uiteindelijk zo'n 230.000 leden telde. In 1946 begon hij met het blad Trains Magazine, het latere Modern Railways. In 1947 verscheen het eerste jaarboek Trains Annual, enkele jaren later gevolgd door Locospotters' Annual, dat was gericht op de jongere spoorwegbelangstellende. Ian Allan Ltd. groeide uit tot een grote uitgeverij van tijdschriften en boeken, niet alleen over spoorwegen maar ook over andere vormen van vervoer.

Heel irritant: boeken waarin geen publicatie­datum staat. Maar codes kunnen uitkomst bieden. Aan de kleine cijfers is te zien wanneer dit boek verscheen: 562 = 1962 (de 5 betekent denk ik 5e druk).

Uitgeverij Ian Allan Publishing overgenomen

Eind 2016 is er een einde gekomen aan de bekende Engels uitgeverij Ian Allan. De eigenaar, Ian Allan, was de ‘uitvinder’ van trainspotting: het verzamelen van nummers van locomotieven en treinen. Hij maakte dit mogelijk door boekjes uit te geven waarin alle locomotiefnummers werden opgesomd en konden worden afgestreept. In Groot-Brittannië was dat in de jaren 50 en 60 een rage. Met het verdwijnen van stoomlocomotieven in 1968 nam de populariteit van de hobby weliswaar af, maar de ‘spotters’ aan het einde van het perron zijn nooit meer verdwenen. In de jaren 90 stopte Ian Allan met het uitgeven van de boekjes en namen andere uitgevers de publicatie over.

Ian Allan overleed in 2015 en werd opgevolgd door Kevin Robertson, auteur en uitgever (Noodle Books) van veel spoorwegboeken, onder andere over de Leader. De naam ‘Ian Allan Publishing’ is eind 2016 overgenomen door Crécy Publishing. De naam mag worden gebruikt, zolang oude uitgaven van Ian Allan verkrijgbaar zijn.



Ian Allan ABC

The ABC of British Railways Locomotives. Winter 1955/6 edition. Vier boekjes gebundeld in een band (geen afbeelding).

British Railways Locomotives. Nos 1-9999. 1950.

British Railways Locomotives. Steamlocomotives 10000-39999. Southern Region diesel & electric locos all regions. 1949.

British Railways Locomotives. 40000-59999. Ca. 1950.

British Railways Locomotives. 60000-90999. 1950.

British Railways Diesels. Third edition, 1958.

British Electric Trains. 1957

British Express Trains. No. 3. London Midland Region. Cecil J. Allen. 1960

British Railways Locomotives. No. 3. London Midland, Scottish Regions. Nos. 40000-59999 and 70000-99999. Winter 1961/2 edition.

British Railways Electric Multiple-Units. 1961

British Railways Diesel Multiple-Units. 1961

British Railways Diesel Multiple-Units. 1962

British Railways Coaches. G.M. Kichenside. 1962

British Railways Motive Power. Combined Volume. 1963. Gecombineerde uitgave van de verschillende boekjes uit dat jaar, net zo groot maar zes keer zo dik en met harde kaft.

British Rail Diesel Multiple-Units. 1969-70

British Rail Diesel Locomotives. 1969-70

British Rail Electric Locomotives and Multiple-Units. 1969-70

British Railways Locoshed Book. Shed allocations for all B.R. locomotives. 1970

London Transport Railways. 1960

Narrow Gauge Railways. W.J.K. Davies. 1961

Minitiature Railways. B.G. Wilson. 1961

Model Railways. K.N. Jeffries. 1957


Er bestonden ook ABC-boekjes over andere onderwerpen. Bijvoorbeeld over sleepboten: British Tugs, door H.M. Le Fleming, 1960.


Great Eastern. Cecil J. Allen. Ian Allan Ltd, London, 1959. Beknopte geschiedenis van de Great Eastern.

Great Northern. Cecil J. Allen. Ian Allan Ltd, London, 1961. Beknopte geschiedenis van de Great Northern. Op het omslag het prototype van de Deltic.

Great Western. Cecil J. Allen. Ian Allan Ltd, London, 1962. Beknopte geschiedenis van de Great Western.

Er waren meer spoorwegmaatschappijen, maar voor zover ik weet zijn dit alle boekjes in deze serie.

  

The Observer's Book of Railway Locomotives of Britain. H.C. Casserley. Frederick Warne & Co., 1955 (first edition).

Ook in mijn collectie:

  • The Observer's Book of Railway Locomotives of Britain - revised edition 1964
  • The Observer's Book of Railway Locomotives of Britain - revised edition 1966
  • The Observer's Book of British Steam Locomotives - 1974. ISBN 0723215391.
  • The Observer's Book of British Steam Locomotives - 1974, reprinted 1977. ISBN 0723215391.
  • The Observer's Book of Commercial Vehicles - 1974. ISBN 0723215359. *

Uitgebracht als deel 23 van The Observer's Series, tientallen boekjes over uiteenlopende onderwerpen. (* = deel 40, compiled by Nick Baldwin)


Railway Directory & Year Book 1980. A Railway Gazette International Publication. ISBN 0617003211. In 1979 verscheen de 58e editie van dit boek met gegevens van spoorwegmaatschappijen over de hele wereld en van leveranciers van treinen en spoorwegmaterialen.


Jane's World Railways 1973-74. Edited by Henry Sampson.

Jane's World Railways 1986-87. Edited by Geoffrey Freeman Allen.

Jane's World Railways 1997-98. Edited by James Abbott.

Jane's World Railways 1998-99. Edited by Ken Harris.

Dure boeken als je ze nieuw koopt, maar oude edities van deze dikke naslagwerken zijn goedkoop. Je kunt je tegenwoordig ook abonneren op een online-versie. jwr.janes.com


Jahrbücher und Taschenbücher



Taschenbücher

Duitse spotters maakten graag gebruik van Taschenbücher.



Almanach der Deutschen Eisenbahnen

Almanach der Deutschen Eisenbahnen, 1958

Boekje uit een serie die begon in 1957 en in elk geval liep t/m 1971 (vanaf 1970 in een groter formaat). Uitgegeven door Almanach Verlags-Gesellschaft, Darmstadt, 1958. Samengesteld door Ferd. Harrach.

In de almanak staat gevarieerde nieuws over de Deutsche Bundesbahn en over de Nicht­bundeseigenen Eisenbahnen. In 1958 deden bij de DB nog 9500 stoomlocomotieven dienst en werden er zelfs nog nieuwe gebouwd, zoals de Baureihe 10. Ook werden er proeven gedaan met oliegestookte stoomlocomotieven. Hiermee hoopte men te kunnen besparen op de aanschaf van dure kolen, die voor een deel zelfs uit Amerika werden geïmporteerd. Nieuw was het Europese TEE-net, waarvoor de DB dieseltreinstellen (VT 11.5) in gebruik had genomen.



Eisenbahn-Jahrbuch

Eisenbahn-Jahrbuch. Ein internationaler Überblick. Herausgegeben vom Transpress, VEB Verlag für Verkehrswesen, Berlin. (VEB = Volkseigener Betrieb, een rechtsvorm uit de toenmalige DDR.) Deze jaarboeken verschenen van 1963 t/m 1985. Ik bezit ze allemaal.

Ingebonden boeken, met veel aandacht voor de voorspoedige gang van zaken bij de spoorwegen in het Oostblok, maar andere landen komen ook aan bod. Korte samenvattingen in het Russisch en Frans.


Eisenbahn-Jahrbuch 1963

• Stellung und Entwicklungstendenzen der Deutschen Reichsbahn im einheitlichen sozialistischen Verkehrswesen der DDR. • Deutsche Bundesbahn - wohin fährst Du? • Internationale Zusammenarbeit im Eisenbahn­wesen. • Das Eisenbahn­wesen in der Volksrepublik China. • Das ungarische Eisenbahn­wesen gestern und heute. • Fragen der Arbeit im Eisenbahn­wesen der DDR. • Eisenbahn­transport und Naturbedingungen. • Aus dem Fahrzeugpark der sozialistischen Eisenbahnen. • Das industrielle Fernsehen im Eisenbahn­wesen. • Dispatcherdienst - Hier laufen die Fäden zusammen. • Der Behälter als Mittel der komplexen Mechanisierung in der Transportkette. • Von der Handweiche zur modernen Sicherungstechnik. • Stählere Straßen - Neue Technik. •  Mit der S-Bahn zum Zentralflughafen Berlin-Schönefeld. • Im rollenden Hotel zum Schwarzen Meer. • Neuerer, Rationalisatoren, Erfinder. • Spurweiten in aller Welt. • Eisenbahn-Kuriositäten aus nah und fern. • Kurzzeichen der Eisenbahn­verwaltungen Europas.


Eisenbahn-Jahrbuch 1964

• Die Deutsche Reichsbahn im ersten Jahr des Siebenjahrsplans der Deutschen Demokratischen Republik. • Die Reichsbahn­direktion Cottbus. • Ein Schiff stellt sich vor (MFS "Warnemünde"). • Das Eisenbahn­wesen in der CSSR. • 7. Oktober 1964 - 15 Jahre DDR in Daten und Ereignissen der Deutschen Reichsbahn. • Heldentum. • Der große Eisenbahner­streik vom Februar 1922. • Moderne Zugförderungsarten in der Sowjetunion. • Automatische Kupplung - oder noch Schraubenkupplung? • Inter­nationales Fahrzeugarchiv. • Ablauf 4 nach Gleis 32...! • Stückgut-Knotenverkehr - Sinnbild sozialistischer Zusammen­arbeit. • Lichtsignale sichern den Schienenweg. • BAR (Berliner Außenring) - größtes Bauobjekt der Deutschen Reichsbahn. • Gleisbauzug - Eine Stadt auf Rädern. • Zwischen 25 und 70‰. • Modelleisenbahn für Lehre und Forschung. • Romantik der Eisenbahn. • Eisenbahn­statistik.


Eisenbahn-Jahrbuch 1965

• Die Weichen sind gestellt - Das Eisenbahn­wesen der Deutschen Demokratischen Republik. • OPW - Gemeinsamer Güterwagenpark. • Unsere Eisenbahnerinnen - gleichberechtigte Angehörige der Deutschen Reichsbahn. • Die Reichsbahn­direktion Greifswald. • Hauptbahnhof Leipzig - 50 Jahre alt. • Das Eisenbahn­wesen in der Volksrepublik Polen. • Die Moskauer Metro. • Wir stellen vor: Interessantes für den ständigen Leser. • Die Lötschbergbahn - eine Pionierleistung der elektrischen Zugförderung. • Internationales Fahrzeugarchiv. • Mit dem TDe 5022 unterwegs - eine Reportage im Zeichen des Traktionswandels. • Erhaltung von Elektrolokomotiven der Deutschen Reichsbahn. • Erdöl und Eisenbahn. • Knotenpunktverkehr für Wagen­ladungen - das Kernstück der sozialistischen Rationaliserung der Gütertransports. • Von der Drahtschleife zur Dezimeterwellentechnik. • Elektronische Rechenautomaten im Eisenbahn­wesen. • Von den Eisenbahn­pionieren der Nationalen Volksarmee. • Eine ungewöhnliche Reise. • Eisenbahnen besonderer Art. • Kleiner Wissensspeicher. • Eisenbahn­statistik.


Eisenbahn-Jahrbuch 1966

• Energie und Eisenbahn. • Die Reichsbahn­direktion Halle. • Sibirien - das Land der Zukunft. • Wir stellen vor: Interessantes für den ständigen Leser. • Bulgarische Staatsbahnen. • Schwedische Staatsbahnen. • Die neue Tokaido-Bahn in Japan. • Bahnstromversorgung bei der Deutschen Reichsbahn. • Internationales Fahrzeug­archiv. • Reisezugwagen der Deutschen Reichsbahn - Rekonstruktion, Modernisierung und Erneuerung. • "Achtung, eine Durchsage!" - Ein Überblick über die elektro­akustischen Fernmeldeanlagen der Deutschen Reichsbahn. • Betriebssicherheit und moderne Fahrzeugbremsen. • Betriebsdienst - "Fahrstraße festgelegt!" • Vom Werdegang einer Erfindung (Schotterbettreinigungsmaschine SBR IIa). • Seilbahnen für den Personenverkehr. • Eisenbahn­brücken. • Eisenbahn­statistik. • Kleiner Wissensspeicher.


Eisenbahn-Jahrbuch 1967

• Ein Zukunftsbild von der Eisenbahn­betriebsleitung. • Die Reichsbahn­direktion Dresden. • Oktober-Eisenbahn Leningrad-Moskau. • Jugoslawische Eisenbahnen. • Die Zukunftsaussichten der Einschienenbahn. • Eisenbahn­mosaik. • Die SBB - Die Schweizerischen Bundesbahnen. • Diesellokomotiven aus der Deutschen Demo­kratischen Republik. • Internationales Fahrzeugarchiv. • Reisezugwagen - Aufbau, Ausrüstung und Verwendung. • Tendenzen des Großbehälterverkehrs. • "Hier Halle! Hier ..." - Über das Basanetz der Deutschen Reichsbahn. • Wie ein Fahrplan entsteht. • Zur Architektur von Empfangsgebäuden - eine kunsthistorische Betrachtung. • Die Schmalspurbahnen in Sachsen. • Wer reist, braucht die Mitropa. • Modellbahn­wettbewerbe. • Dokumentation. • Tatsachen und Pläne aus aller Welt. • Eisenbahn­statistik. • Kleiner Wissensspeicher.


Eisenbahn-Jahrbuch 1968

• Ein Institut stellt sich vor - Das Institut für Betriebstechnik der Verkehrsmittel an der Hochschule für Verkehrswesen "Friedrich List" Dresden. • Die Reichsbahndirektion Magdeburg. • Danske Statsbaner - Dänische Staatsbahnen. • Die Moskauer Eisenbahn. • Kraftübertragung in Diesellokomotiven. • Die V100 - technisch beschrieben. • Aufbau und Bauteile eines modernen einstöckigen Reisezugwagens. • Internationales Fahrzeugarchiv. • Von der Spree zum Stillen Ozean. • Eisenbahn­signale in anderen Ländern. • "Düsenklipper" auf der Strecke Boston - New York. • Punktförmige und linienförmige Zugbeeinflussung. • Die Bilanzierung - eine wesentliche Voraussetzung zur Erfüllung der Transportaufgaben. • Die Eisenbahn im Museum - ein Kapitel Eisenbahngeschichte. • Funktionselemente des Empfangs­gebäudes. • Über Zahnradbahnen. • Tatsachen und Pläne aus aller Welt. • Eisenbahn­statistik.


Eisenbahn-Jahrbuch 1969

• 20 Jahre Deutsche Demokratische Republik - Vom Werdegang unseres sozialistischen Eisenbahn­wesens. • Die Reichsbahn­direktion Erfurt. • Die Rhätische Bahn - Die größte Schmalspurbahn in der Schweiz. • Die Eisenbahnen Australiens. • Eisenbahn­technik als Forschungsobjekt im Prüffeld. • Containerverkehr in Vergangenheit und Zukunft. • Diesellokomotiven der Baureihe V200 auf den Strecken der Deutschen Reichsbahn. • Internationales Fahrzeugarchiv. • Kühlwagen und Kühlzüge aus dem VEB Waggonbau Dessau. • Vereinheitlichung des Güterwagen­parks der Deutschen Reichsbahn. • 7. Oktober 1969 - 20 Jahre DDR in Daten und Ereignissen der Deutschen Reichsbahn. • Wie Schienen entstehen. • Der städtische Verkehr von Warschau - eine Betrachtung zum Schienenverkehr. • Automaten im Dienste des Reisenden - eine (nicht nur) zukunftsträchtige Betrachtung. • Eisenbahn-Mosaik. • Ein Bahnhof kennt keinen Schlaf. • Die Überlandbahnen in der DDR. • Tatsachen und Pläne aus aller Welt. • Dokumentation.


Eisenbahn-Jahrbuch 1970

• Ein Blick in die Zukunft der Spurbahnen. • Die Reichsbahndirektion Schwerin. • Ostsibirische Eisenbahn. • Eisenbahn-Mosaik. • Rumänische Eisenbahnen (CFR). • Die nichtstaatlichen Bahnen in der Westschweiz. • Norwegische Staatsbahnen (NSB). • Vom Eisenbahnbau in Westsibirien. • Die Diesellokomotive V300 - technisch beschrieben. • Raw Cottbus - künftige Werkstätte für die Diesellokerhaltung. • Ein Werk stellt sich vor: VEB LEW "Hans Beimler" Hennigsdorf. • Internationales Fahrzeugarchiv. • Leichter - schneller - wirtschaftlicher. • Gleisschaltmittel bei der Deutschen Reichsbahn. • Die Fernsteueranlage der Strecke Rostock - Waren. • S-Bahn Leipzig auf Jungfernfahrt. • Zwischen Saaleck und Saalfeld - rechts und links der Saalebahn. • Die Györ-Sopron-Ebenfurter Eisenbahn (GySEV). • Ein Stück Eisenbahn­geschichte: die Spreewaldbahn. • Namen tragende Züge. • Neuer Triebfahrzeug-Nummernschlüssel bei der Deutschen Reichsbahn. • Tatsachen und Pläne aus aller Welt.


Eisenbahn-Jahrbuch 1971

• Das Verkehrswesen in unserer sozialistischen Gesellschaft. • Vom Lehrling zum Hochschulabsolventen. • Die Reichsbahndirektion Berlin. • Donezker Eisenbahn. • SNCF - Nationale Eisenbahngesellschaft Frankreichs. • Die Eisenbahnen über die Anden. • Eine Winterreise nach Murmansk. • "Großer Schienenbruch" bei Penn Central. • Ein Werk stellt sich vor: VEB Waggonbau Ammendorf. • Umschlagmittel für den Containerverkehr. • Meilensteine der Schnelltriebwagenverbindungen. • Internationales Fahrzeugarchiv. • Mit INTERMART auf Strecken der Zukunft. • Neue Wege im Oberbau. • Relaisstellwerk in Spurplantechnik der Bauart WSSB. • Wo ein Knopfdruck genügt. • Kampf dem Lärm bei der Eisenbahn. • Eisenbahn-Mosaik. • Hier floß einst Heizerschweiß. • Pioniere des Eisenbahnwesens - Friedrich List. • Lok-Veteranen. • Die elektrischen Inselbetriebe der Deutschen Reichsbahn. • Tatsachen und Pläne aus aller Welt.


Eisenbahn-Jahrbuch 1972

Beilage: Register für die Ausgaben 1963 bis 1972.

• Die sozialistische ökonomische Integration und die Eisenbahn. • Das Eisenbahn­wesen in der UdSSR - heute, morgen, übermorgen. • Die Mittelasiatische Eisenbahn. • Finnische Staatsbahnen. • Der Bahnhof Dresden-Friedrichstadt. • Die Eisenbahn und das Militärwesen. • Eine moderne Typenreihe von Eisenbahn­drehkranen. • Eisenbahn-Mosaik. • Ein Werk stellt sich vor: VEB Waggonbau Görlitz. • Internationales Fahrzeugarchiv. • Mehrsystemtriebfahrzeuge - ein Überblick. • Gestaltung von Triebfahrzeugen - eine formengeschichtliche Betrachtung. • Vorbeugen ist besser als heilen - Dipensairebetreuung bei der Deutschen Reichsbahn. • Quer über den Harz. • Touristenbahnen in der Hohen Tatra. • Pioniere des Eisenbahnwesens - George Stephenson. • Aus der Eisenbahn­geschichte: Vom Bau der drei großen Alpentunnel in der Schweiz. • Lok-Veteranen. • Tatsachen und Pläne aus aller Welt.


Eisenbahn-Jahrbuch 1973

• Die Deutsche Reichsbahn in der jetzigen Fünfjahrplanperiode. • Die CSD und ihre Ziele bis 1975. • Die Transkaukasische Eisenbahn. • Die Indischen Eisenbahnen. • Über den Güterverkehr der Polnischen Staatsbahn. • Hohe Ordnung und Sicherheit im Eisenbahn­wesen der DDR - aus der Arbeit unserer Transportpolizei. • Bahnhof Halle (Saale) Güterbahnhof. • Die Automatisierung der Zugzerlegung auf Ablauf­anlagen. • Vor einem Fahrplanwechsel. • Die Gasturbinentraktion bei der Eisenbahn. • Eisenbahn-Mosaik. • Über Starkstromanlagen der Deutschen Reichsbahn. • Internationales Fahrzeugarchiv. • Reisezugwagendrehgestelle aus Görlitz. • Gestaltung von Reisezugwagen - einst und jetzt. • Stadtschnellbahn-Triebwagen - eine Übersicht. • 50 Jahre Verkehrsverlag in Moskau. • "Siegfried! Halt bitte die Klappe!" - ein Bericht aus der Filmarbeit im Verkehrswesen der DDR. • Eisenbahnen zwischen Rhone und Rhein (Furka-Oberalp-Bahn, Brig-Visp-Zermatt-Bahn). • Die Acht von der 41 1240 - in einem Brigadetagebuch entdeckt. • Schmalspurbahnen in den Nordbezirken der DDR. • Pioniere des Eisenbahnwesens - Johann Andreas Schubert. • Das historische Bild: Kopfbahnhof in ALtenburg. • Lok-Veteranen. • Die Kleinkabinen-Schwebeseilbahn in Thale (Harz). • Tatsachen und Pläne aus aller Welt.


Eisenbahn-Jahrbuch 1974

• Die Deutsche Reichsbahn im 25. Jahr unserer DDR. • Die Eisenbahnen in der Ukraine. • Magyar Államvasutak (MAV) - Die Ungarische Staatsbahn. • Zum Verkehrs­wesen der Mongolischen Volksrepublik. • Die Österreichischen Bundesbahnen (ÖBB). • Über die künftige Metro in Prag. • Wissenschaft und Technik bei der Deutschen Reichsbahn. • Aus der Arbeitsmedizin und Arbeitshygenie bei der Deutschen Reichsbahn. • Strecke frei für das zweite Gleis. • Über den Berufsverkehr bei der Deutschen Reichsbahn. • 7. Oktober 1974 - 25 Jahre DDR in Daten und Ereignissen bei der Deutschen Reichsbahn. • Das Versuchszentrum der Sowjetischen Eisen­bahnen in Stscherbinka. • Nichtkonventionelle Fahrzeuge und Antriebssysteme.• Bw Neustrelitz - Unterhaltungsteil (Neubaukomplex für Diesellokomotiven termingerecht fertig­gestellt). • Automatische Fernbahn-Streckenblockanlagen bei der Deutschen Reichsbahn. • VEB Waggonbau Bautzen - Ein Werk stellt sich vor. • Internationales Fahrzeugarchiv. • Schienenfahrzeuge im Dienste der Post - Entwicklung der Bahnpost­wagen in mehr als 125 Jahren. • 50 Jahre elektrifiziertes Streckennetz in Berlin. • Die internationale Spedition als Mittler zwischen Außenhandel und Verkehr (Deutrans). • Ein Leben für die Eisenbahn - Porträt eines Lokführers. • Eisenbahn-Mosaik. • Die Schmalspurbahnen im Harz. • Lok-Veteranen. • Das historische Bild: Hochbahn in Berlin Schönhauser Allee. • Tatsachen und Pläne aus aller Welt.


Eisenbahn-Jahrbuch 1975

• Sozialistische ökonomische Integration und Eisenbahn. • 130 Jahre Eisenbahn auf polnischem Boden. • Fernöstliche Eisenbahn. • Baikal-Amur-Magistrale im Bau. • Impressionen von den Eisenbahnen der DRV (Vietnam). • Nederlandse Spoorwegen - Die Niederländischen Eisenbahnen. • Über Eisenbahntunnel. • Aus der Verkehrs­medizin: Fahrbare Untersuchungs­stelle für Audiometrie. • Die BV-Dienststelle Berlin Ostbahnhof. • Zur Triebfahrzeug-Instandhaltung im Lichte des Traktionswandels. • Das Institut für Schienen­fahrzeuge in Berlin-Bohnsdorf. • Die Fahrzeug­versuchsanlage des ORE/UIC in Wien-Arsenal. • Internationales Fahrzeugarchiv. • RT-200, ein Reisezug­wagen für den Schnellverkehr der SZD. • Doppelstöckige Eisenbahn­fahrzeuge gestern und heute. • Eisenbahn­fährschiffe auf den Routen Saßnitz-Trelleborg und Warnemünde-Gedser. • Rings um das Biesdorfer Kreuz. • Brückenerhaltung bei der Deutschen Reichsbahn. • Militärtransporte mit der Eisenbahn - ein Bildbericht. • Mit Klanghammer und Handlampe - Aus der Arbeit des Wagenmeisters. • Die Eisenbahn in der Malerei und Literatur - Eisenbahn als Genremotiv. • 50 Jahre Schwebeseilbahn zum Fichtelberg. • Lok-Veteranen. • Das historische Bild: Bahnhof Marx-Engels-Platz in Berlin. • Pioniere des Eisenbahnwesens - Friedrich Harkort.

Die Niederländischen Eisenbahnen
Nederlandse Spoorwegen - Die Niederländischen Eisenbahnen. Dr. Maarten G. de Bruin, Präsident des Vorstandes der Niederländischen Eisenbahnen AG, Utrecht. Artikel lesen (pdf).


Eisenbahn-Jahrbuch 1976

• Aus der Zusammenarbeit zwischen der DDR und der UdSSR im Eisenbahn­wesen. • 25 Jahre Ingenieurschule für Verkehrstechnik in Dresden. • Aus der Arbeit des MDV - Verkehrspsychologie bei der Eisenbahn. • Die Baltische Eisenbahn. • Die Swerdlowsker Eisenbahn. • Bahnhöfe in Warszawa. • Bilder von der BAM. • Beograd - Bar, eine neue Strecke der Jugoslawischen Eisenbahnen. • Das Schnellbahnnetz von Budapest. • Eisenbahn­sicherungstechnik in der Schweiz. • Die automatische Gleis­freimeldung. • Die Zentrale elektronische Frachtberechnung und Frachtabrechnung (ZEFBA) der Deutschen Reichsbahn. • Internationales Fahrzeugarchiv. • Zur Vereinheitlichung des Güterwagenparks der Deutschen Reichsbahn. • Die S-Bahnen in Leipzig, Halle, Rostock, Magdeburg und Dresden. • Eisenbahn in der Malerei und Literatur (II) - Hans Baluschek (1870-1935). • Aus dem Alltag der Pioniereisenbahn Dresden. • Standseilbahn Augustusburg automatisiert. • Pioniere des Eisenbahn­wesens - Wladimir Nikolajewitsch Obraszow (1874-1949). • Lok-Veteranen. • Historische Straßenbahnen. • Für Freunde der Philatelie - Auf Schienenwegen der RGW-Länder. • Das historische Bild: Eisenbahner in Magdeburg.


Eisenbahn-Jahrbuch 1977

• Das Verkehrswesen der Deutschen Demokratischen Republik in der zweiten Hälfte der siebziger Jahre. • Die Gorkibahn. • Auf den Bahnen der "Magistrale der Freundschaft". • Wissenschaftliche Arbeitsorganisation im Reichsbahn­ausbesserungs­werk. • Das verkehrstechnische Simulationslabor an der Hochschule für Verkehrs­wesen "Friedrich List". • Städte­expreßzüge der Deutschen Reichsbahn - betriebliche und konstruktive Grundsätze. • Der Eisenbahnbau des Jahrhunderts. • Die Reichsbahn­baudirektion. • Die Versuchs- und Entwicklungsstelle für Oberbau, Brückenbau und Hochbau in Magdeburg. • Der Bahnhof Seddin. • Datenverarbeitungs­anlagen bei der Entwicklung von Trieb­fahrzeugen. • Internationales Fahrzeugarchiv. • Über Spezialgüterwagen der Deutschen Reichsbahn. • Die Bergbahnen im Berner Oberland. • Fahren und Bauen - über die Elektrifizierung der Strecke Dresden-Schöna. • Pioniere des Eisenbahn­wesens - Max Maria von Weber (1822-1881). • Panzerzüge - Schienen-Dinosaurier oder moderne Militärtechnik? • Das historische Bild - Eisenbahn­fähre über den Strelasund. • Lok-Veteranen. • Das naturgetreue Nachbild - Modellbahnanlagen nach der Wirklichkeit.

Berlin Alexanderplatz


Eisenbahn-Jahrbuch 1978

• Die Mitarbeit der Deutschen Reichsbahn in internationalen Organisationen. • Beschleunigung des wissenschaftlich-technischen Fortschritts bei der Deutschen Reichsbahn. • Verkehrsmedizin und Umweltschutz. • Die Rumänischen Eisenbahnen - Căile Ferate Române. • Die Italienischen Eisenbahnen - gestern, heute, morgen. • Die Wolga-Eisenbahn. • Schienenfahrzeuge für die BAM. • Der Bahnhof Karl-Marx-Stadt-Hilbersdorf. • Das Reichsbahn­ausbesserungswerk Halberstadt. • Korrosionsschutz von Fahrzeugen und Anlagen der Eisenbahn. • Rechtliche Regelung für einen neuen Transportweg DDR-UdSSR. • "Eisenbahn­transport 77" in Stscherbinka. • Inter­nationales Fahrzeugarchiv. • Sowjetische Gleisbildstellwerke bei der Deutschen Reichsbahn. • Vom Bau des Berliner Außenrings. • Eisenbahn­geschütze - Riesen­waffen auf Schienen. • Brücken und Viadukte im Briefmarkenbild. • Regelspur oder Breitspur? • Lok-Veteranen. • Das historische Bild - Dresdner Hauptbahnhof. • Mehr als altes Eisen - Dampflokomotiven für das Verkehrsmuseum. • Erfindungen und Erfinder für die Eisenbahn - die Heißdampflokomotive von Wilhelm Schmidt (1858-1924).


Eisenbahn-Jahrbuch 1979

• Die Deutsche Reichsbahn im 30. Jahr der DDR. • 7. Oktober 1979 - 30 Jahre DDR in Daten und Ereignissen bei der Deutschen Reichsbahn. • Bauvorhaben in der Hauptstadt Berlin für den Eisenbahn-Personenverkehr. • Erfassung arbeits­hygienischer Bedingungen als Basis der Tauglichkeitsbeurteilung. • Wirtschaftlich-technische Zusammenarbeit der RGW-Länder im Containerverkehr. • CIM und CIV - bedeutsame Konventionen im internationalen Eisenbahnrecht. • Die Aserbaid­schanische Eisenbahn. • Halbzeit beim Bau der Baikal-Amur-Magistrale. • Das Eisenbahnwesen in der Republik Kuba. • Der Dienstort Frankfurt (Oder). • Forschungs- und Entwicklungsarbeit im Hauptdienstzweig Wagenwirtschaft der Deutschen Reichsbahn. • Elektrolokomotiven vom Nationalunternehmen "Skoda" in Plzen. • Das Reichsbahnausbesserungswerk Dresden. • Internationales Fahrzeugarchiv. • FS "Rostock" - das neue Fährschiff der Deutschen Reichsbahn. • Die "Bergkönigin". • Aus der Militärgeschichte: Entwicklung der Eisenbahntruppen in der UdSSR (I). • Vom Bau des letzten Abschnitts im Berliner Außenring. • Lok-Veteranen. • Erfindungen und Erfinder für die Eisenbahn: die Druckluftbremsen in George Westinghouse und Georg Knorr. • Modellbahnanlagen vor der Kamera - das schöne Detail. • Das historische Bild: älteste Eisenbahntunnel.


Eisenbahn-Jahrbuch 1980

• Neues von der Baikal-Amur-Magistrale. • Die Eisenbahnen in der Volksrepublik Angola • Der öffentliche Personenverkehr in Paris und Umgebung • Vom Metrobau in Taschkent • Die Personenbahnhöfe in Budapest • Internationale Gesellschaft der Eisenbahnen für Kühltransporte • Arbeitshygienische Probleme im Eisenbahn­wesen durch organische Polymere • Der Ingenieur für Transportbetriebstechnik • Der Bahnhof Cottbus • Über die Forschungseinrichtungen im Ausbesserungswesen der Deutschen Reichsbahn • Internationales Fahrzeugarchiv • VEB Waggonbau Niesky - ein Betrieb der VEB Kombinat Schienenfahrzeugbau der DDR • Elektro- und Dieseltriebwagen aus Riga • Standardhilfszug der Deutschen Reichsbahn •  Hochwassergefährdung und Hochwasserschutz der Eisenbahnen im östlichen Erzgebirge • Das Verkehrsmuseum Dresden und seine Schienenfahrzeuge • Erinnerungen eines Bauleiters: Vom Bau der Rostocker Hafenbahn • Aus der Militärgeschichte: Entwicklung der Eisenbahn­truppen in der UdSSR (II) • Das historische Bild: "Stromlinien"-Dampflok mit vorn liegendem Führerstand •  Lok-Veteranen • Erfindungen und Erfinder für die Eisenbahn: die Lokomotivbauer August Borsig und Louis Schwartzkopff • Reminiszenzen an die Modelleisenbahn-Austellung 1979 am Berliner Fernsehturm • Eisenbahn­statistik.


Eisenbahn-Jahrbuch 1981

• Zur Rationalisierung bei der Deutschen Reichsbahn - Bericht über eine Ausstellung. • Die Eisenbahnen in der Volksrepublik Moçambique. • Die Nordeisenbahn (der SZD). • British Railways - Britische Eisenbahnen. • Der schienengebundene Personen­nahverkehr in der UdSSR. • Vom Metrobau in Sofia. • Der Gemeinsame Güterwagen­park (OPW). • Bei den Gleisbaufacharbeitern im Bauzug - eine Reportage. • Die Bewegung Messe der Meister von morgen bei der Deutschen Reichsbahn. • Aus der Verkehrsmedizin: Maßnahmen zur Fahrtüchtigkeit von Triebfahrzeugführern. • Über Arbeiten in der UdSSR an Magnetkissenfahrzeugen. • Internationales Fahrzeugarchiv. • Energieverbrauch im Güterverkehr. • Mechanisierung und Teilautomatisierung der Ablaufanlagen der Rangierbahnhöfe der Deutschen Reichsbahn. • Die Anwendung der Mikroelektronik bei der Deutschen Reichsbahn. • Aus der Militärtechnik: Von Fahrzeugen für Straße und Schiene. • Eisenbahnfährlinien in Europa. • Konstrukteure und Unternehmer des Lokomotivbaus: Richard Hartmann (1809-1878) und Carl Anton Henschel (1780-1861). • Mit der Baureihe 119 über den Rennsteig. • Lok-Veteranen. • Das historische Bild: Eisenbahnfahrt in zwei Etagen. • Alles hat mal ein Ende - Gleisabschlüsse bei der Deutschen Reichsbahn. • Eisenbahnstatistik.


Eisenbahn-Jahrbuch 1982

• Die Eisenbahn - leistungsfähiges Verkehrsmittel der Gegenwart und Zukunft. • Die Arbeitsgruppe "Eisenbahntransport" des Inlandtransportkomitees der ECE. • Die Eisenbahnen im Sozialistischen Äthiopien. • Japanische Eisenbahnen in Vergangen­heit, Gegenwart und Zukunft. • Modernisierung bei den Finnischen Staatsbahnen. • Bilder von der Baikal-Amur-Magistrale. • Der Prager Eisenbahnknoten. • Straßen­bahnen und Schnellstraßenbahnen in der UdSSR. • Die Metro in Bukarest. • Elektro­lokomotiven aus Plzeň. • Der Eisenbahnversuchsring in der ČSSR (Velim). • Internationales Fahrzeugarchiv. • 90 Jahre Schlafwagenproduktion in Görlitz. • Der Medizinische Dienst des Verkehrswesens der DDR - ein Teil des Betriebsgesundheits­wesens. • Militärtransporte mit der Eisenbahn. • Der Bau der Transsibirischen Eisenbahn - eine eisenbahntechnische Pionierleistung. • Erlebnisse auf den Schienenwegen Ungarns. • Probleme der Elektrifizierung in der Hauptstadt Berlin. • Die Entwicklung der Kohlenstaublokomotive System Wendler - ein Beitrag zur Verkehrsgeschichte der DDR. • Die "52er" in der Erinnerung eines Lokführers. • Mit der Kamera unterwegs: die Berliner S-Bahn nachts. • Die Oberweißbacher Bergbahn. • Lok-Veteranen. • Das historische Bild: Hauptbahnhof Gera - Empfangs­gebäude.


Eisenbahn-Jahrbuch 1983

• Die Elektrifizierung bei der Deutschen Reichsbahn. • Das Eisenbahn­wesen der UdSSR im 11. Planjahrfünft. • Die Nordkaukasische Eisenbahn. • Die National­gesellschaft der belgischen Eisenbahnen - La Société des chemins de fer belges (SNCB). • TGV (Train à grande vitesse) - der Hochgeschwindigkeitszug der SNCF. • Die Baikal-Amur-Magistrale (BAM) - Erlebnisse und Planungen. • Die U-Bahnen in der UdSSR. • Internationales Fahrzeugarchiv. • Das Forschungs- und Entwicklungs­werk der Deutschen Reichsbahn (FEW-DR). • Porträt eines Eisenbahners: Erwin Kramer. • Der Jugend, Verantwortung und Vertrauen - Skizzen über Jugendkollektive der Deutschen Reichsbahn. • Das lückenlose Gleis - die Regeloberbauanordnung bei der Deutschen Reichsbahn. • Erfindungen und Erfinder für die Eisenbahn: Werner Siemens (1816-1892). • 100 Jahre Eisenbahn­direktion Erfurt. • Die letzte Domäne der Baureihe 01. • Die "versteckte" Gebirgsbahn - eine Fahrt auf der Strecke Triptis - Lobenstein. • Lok-Veteranen. • Eine Modelleisenbahn im Grünen - die Spreewaldbahn im Maßstab 1:22,5. • Das historische Bild: Wassertürm. • Mit der Kamera unterwegs: Wasserkräne. • Signale - bei anderen Bahnen gesehen.


Eisenbahn-Jahrbuch 1984

• Das Eisenbahnwesen in der Demokratischen Volksrepublik Algerien. • Baikal-Amur-Magistrale (BAM) im Jahre 9. • 50 Stunden auf der TAZARA (Tanzania-Zambia-Railway) - Streiflichter einer Eisenbahnfahrt in Afrika. • Die Vorortbahnen in der UdSSR. • Die Bahnen in der Tatra. • 7. Oktober 1984 - 35 Jahre DDR in Daten und Ereignissen der Deutschen Reichsbahn. • Porträt eines Eisenbahners der ersten Stunde: Karl Hetz. • Görlitzer Tradition im Bau von Speisewagen. • Internationales Fahrzeugarchiv. • Der "lange Halberstädter" nun auch als 1.-Klasse-Wagen mit Seitengang. • Mobile Fertigbetonhersteller und -verbraucher der Deutschen Reichsbahn. • Gleisbildstellwerke bei der Deutschen Reichsbahn - ein technisch-historischer Überblick. • Erfindungen und Erfinder für die Eisenbahn: Entwicklung thermischer Triebfahrzeuge - Rudolf Diesel (1858-1913). • Vom Stephenson-Longboiler zum Gölsdorf-Fünfkuppler. • 100 Jahre Eisenbahnbetrieb im Tal der Roten Weißeritz. • 100 Jahre Schmalspurbahn zwischen Radebeul und Radeburg. • 100 Jahre Brandleitetunnel. • Ein Streckenporträt: Auf der Fahrt von Lobenstein nach Saalfeld. • Eisenbahndenkmale in der DDR (1): Brücken und Viadukte. • Das historische Bild: Eisenbahn-Hubbrücke in Magdeburg. • Mit der Kamera verglichen: Wagen beim Vorbild und im Modell. • Signale - bei anderen Bahnen gesehen.


Eisenbahn-Jahrbuch 1985

• 40 Jahre Eisenbahn der DDR in Volkes Hand - 150 Jahre deutsche Eisenbahnen. • Die Eisenbahn revolutioniert den Verkehr - Ein Beitrag zum 150. Jahrestag der deutschen Eisenbahnen. • Die Belorussische Eisenbahn. • Expreßzugsystem im Binnenverkehr der Ungarischen Volksrepublik. • Die Metro in Helsinki. • Das "Goldene Gleis" der BAM ist gelegt. • Eine Metro für Groß-Kairo. • Canadian Pacific Railway 100 Jahre alt. • Traditioneller Partner der Eisenbahn: VEB Kombinat Schienenfahrzeugbau der DDR. • BR 212/243 - eine Beispiel für eine moderne Elektrolokomotive. • Internationales Fahrzeugarchiv. • Eisenbahnen auf Münzen. • Aus der Verkehrs­medizin: Arbeitsphysiologie bei Lokführern. • Bei "Grün" der Griff zur Bremse? - ein Streifzug durch die Geschichte der Zugsicherung. • Ein Bahnbetriebswerk mit Neuerer-Tradition: 100 Jahre Lokomotiveinsatzstelle/Bahnbetriebswerk Probstzella. • Ein fast vergessener Eisenbahnpionier: Carl Joseph Meyer (1796-1856). • Der Museums­bahnhof Oberrittersgrün. • Die Eisenbahn im Schwarzatal. • Eisenbahndenkmale in der DDR (2): Empfangsgebäude. • Signale - bei anderen Bahnen gesehen. • Lok-Veteranen. • Eine Modelleisenbahn im Grünen: die Harzquer- und Brockenbahn im Maßstab 1:22,5.



Jahrbuch des Eisenbahnwesens

Hestra-Verlag, Darmstadt. Het Jahrbuch des Eisenbahnwesens verscheen van 1950 t/m 1995. In totaal 45 afleveringen, waarvan ik er zes bezit.



Jahrbuch des Eisenbahnwesens 68 (Folge 19)

Einige Gedanken über das programmierte Lenken von Eisenbahn­fahrzeugen als Beispiel eines kybernetischen Systems. Moderne Signaltechnik südafrikanischer Eisenbahnen. Die Leistungselektronik in elektrischen Schienenfahrzeugen. Die Bodenseeschiffahrt der Deutschen Bundesbahn (DB) und der übrigen Bodensee-Verbandsverwaltungen seit 1953 - Teil B. Frostschäden an Eisenbahn­gleisen - ein Beitrag zum Problem hohe Geschwindigkeit. Eisenbahn-Marketing. Die Reisezeit der Fahrgäste öffentlicher Verkehrsmittel [im ÖPNV]. Wilhelm Launhardt und die Anwendung mathematischer Methoden in der Eisenbahn­politik. JNR planen bis 1985 - Eindrücke einer Japanreise. Die Deutsche Bundesbahn im Jahre 1967. Welt-Eisenbahn-Statistik - Streckenlänge, Dichte, Elektrifizierung, Verkehrs- und Betriebsleistungen.


Jahrbuch des Eisenbahnwesens 70 (Folge 21)

Eurofima und ihre europäische Finanzierungs- und Beschaffungsaufgabe. Die Rhätische Bahn - Leistungsfähige und sichere Verkehrsader des Kantons Graubünden. Weiterentwicklung des Eisenbahn­oberbaus für Schwerstverkehr. Bauliche Anlagen für das Abstellen und Behandeln von Eisenbahn­fahrzeugen. Der Weg des Werkstättenwesens der Deutschen Bundesbahn (Teil II). Neuerungen in der Bahnstromversorgung der DB. Die Bodenseeschiffahrt der Deutschen Bundesbahn (DB) und der übrigen Bodensee-Verbandsverwaltungen seit 1953 - Teil C. Entwicklungsschritte der Eisenbahn hoher Geschwindigkeit - Teil II. Die Deutsche Bundesbahn im Jahre 1969. Die Eisenbahn­technik in Österreich im Spiegel des Eisenbahn­museums in Wien, Teil II. Fortschritte im Eisenbahn­wesen - Eisenbahn und wissenschaftliche Forschung. Welt-Eisenbahn-Statistik - Streckenlänge, Dichte, Elektrifizierung, Verkehrs- und Betriebs­leistungen.


Jahrbuch des Eisenbahnwesens 84 (Folge 35)

Thema: Die Bahn stellt sich dem Wettbewerb. Aus dem Inhalt: Mit der Bahn in das nächste Jahrtausend. Die Bahn im Wettbewerb - eine Herausforderung auch an die Personalpolitik. Marketing und Verkauf im Ringen um Marktanteile der Bundesbahn. Der Bus, Verkehrsmittel der Zukunft in einem schwindenden Nahverkehrs­markt. Marktfähigkeit schafft Wettbewerbsfähigkeit im Güterverkehr der Bundesbahn. Die Werbung der Bahn - das Instrument zur Darstellung unserer Wettbewerbsfähigkeit. Die Produktion der Bahn stärkt die Wettbewerbsposition. Die Bedeutung der bahntechnischen Entwicklungen für die Marktstellung der Bundesbahn. Die Fahrzeuge der DB: Innovative Produktionsmittel stellen sich dem Wettbewerb. Bahnanlagen - die Infrastruktur der Bahn - wettbewerbsgerechte Vorhaltung. Die Neubaustrecken und Ausbaustrecken: Meilensteine auf dem Weg zur besseren Bahn. Modernes nachrichtentechnisches Erscheinungsbild der Bundesbahn - Elektronik in der Signaltechnik und der Fernmeldetechnik auf Neubaustrecken. Moderne Informationsverarbeitung - unabdingbar für die Zukunft der Bahn. Das Empfangsgebäude: Produktionsmittel für die Bahnreise, Eisenbahn­symbol im Stadtbild. Die Neugestaltung des Verkehrsmuseums Nürnberg zum Eisenbahn­jubiläum. Der Adler steht wieder unter Dampf - Überraschung der Bundesbahn zum 150. Geburtstag der deutschen Eisenbahnen. Empfangs­gebäude der Bahn - Kaufhäuser für Reiseangebote, Wahrzeichen, Denkmäler, Stätten des Abschieds und der Wiederkehr. Der versunkene Museumsschatz: Im Hamburger Bahnhof in Berlin geht die Zeit nach 40 Jahren weiter. 75 Jahre Tauernbahn - Wichtige Nord-Süd-Magistrale wird gegenwärtig zweigleisig ausgebaut. Chronik des Eisenbahn­wesens 1983/84. Neuentwicklungen bei Fahrzeugen und Geräten.


Jahrbuch des Eisenbahnwesens 85 (Folge 36)

Thema: Die neue Bahn. Aus dem Inhalt: Die Strategie DB '90 - Entwicklung und Stand der Realisierung. Die organisatorische Neuorientierung der Deutschen Bundesbahn. Planungen für das Schienennetz der Zukunft - Anmeldungen der DB zur Fortschreibung des Bundesverkehrswegeplans '85. Hoch­geschwindigkeitsverkehr der neunziger Jahre. Entwicklung des Intercity Experimental (ICE). Brücken und Tunnel für neue Strecken. Eisenbahn-Fahrweg für hohe Geschwindigkeiten. Landschaftsschutz und Umweltschutz an Neubaustrecken. Die Lokomotive in Drehstrom­antriebstechnik der Baureihe 120 für den universellen Einsatz bei der Deutschen Bundesbahn. Neue Fahrzeuge für den Schienen-Personennahverkehr - Auf dem Wege zur deutlicheren Strukturierung des Angebots. Produktinnovation Intercity '85. Der kunden­freundliche Bahnhof. Der Bahnhof als Service-Center. Die durchgehende Transportkette im Güterverkehr. Ein Jahr InterCargo. Kleingut zwischen Kurierdienst und Partiefracht. Das FIV und die Schnittstelle zum Kunden. Deutsche Eisenbahn­geschichte im Zeitraffer. Die Modellsammlung des Verkehrsmuseums Nürnberg - Spiegelbild einer 150jährigen Fahrzeugentwicklung in Deutschland. Die Baikal-Amur-Magistrale - Eisenbahn­bau des Jahrhunderts. Chinas Eisenbahn fährt mit Volldampf in die Zukunft - Brückengiganten überwinden den Chanjiang und Huanghe - Neubau von »Kohlelinien« haben als Schlüsselprojekte Vorrang. Chronik des Eisenbahn­wesens 1984/85. Neuentwicklungen bei Fahrzeugen und Geräten.


Jahrbuch des Eisenbahnwesens 86 (Folge 37)

Die Bahn und ihre volkswirtschaftliche Bedeutung als Auftraggeber. Die Deutsche Bundesbahn als Anwender technischer Innovationen. Die Bahn und ihre volkswirtschaftliche Bedeutung als umweltfreundlicher Verkehrsträger. Die DB und ihre Töchter - Verkehrs­konzern mit Zukunft. Treffpunkt Bahnhof - Der Bahnhof als Drehscheibe des Verkehrs und als attraktiver Standort für Kommerz und Kommunikation. 150 Jahre Triebfahrzeuge deutscher Eisenbahnen - einmal anders betrachtet. Australiens Bahnen auf dem Sprung ins 21. Jahrhundert - Neue Strecken, einheitliche Spur und neue, schnelle Züge im Nahverkehr und im Fernverkehr. Neubau von Eisenbahn­strecken in Südafrika. Chronik des Eisenbahn­wesens 1985/86. Neuentwicklungen bei Fahrzeugen und Geräten.


Jahrbuch des Eisenbahnwesens 88 (Folge 39)

Der Hochgeschwindigkeitsverkehr der Deutschen Bundesbahn. Innovationen bei der Bahn - Chancen für die Wirtschaft. Bundesverkehrswegeplan als Basis für die Planung des Hochgeschwindigkeitsverkehrs. Die Realisierung des Hochgeschwindigkeitsverkehrs bei der Deutschen Bundesbahn. Die Angebotsplanung im Personenverkehr. Impulse für den Güterverkehr. Produktionsplanung der DB für den Hochgeschwindigkeitsverkehr der neunziger Jahre. Großbauvorhaben. Landschaftspflege und Naturschutz - Dargestellt am Beispiel der NBS Hannover - Würzburg in Südniedersachsen. Zur Sicherheit der neuen Hochgeschwindigkeitsstrecken im Eisenbahn­verkehr. Oberbau. Signaltechnik und Information. Bahnstrom- und Fahrleitungstechnik. Tunnel. Merkmale des modernen Eisenbahn­brückenbaus. Fahrzeuge für den Hochgeschwindigkeitsverkehr. Der Hochgeschwindigkeitszug ICE - vom Experiment zum Expreß. Wünsche sind Wirklichkeit - die Fahrzeuggestaltung im Intercity Expreß. Hochgeschwindigkeitsverkehr - Stand und Planungen in Europa. Der Kanaltunnel - Die Bahn ermöglicht den europäischen Wunschtraum. Hochgeschwindigkeitsverkehr in Japan. Chinas Eisenbahn auf dem Sprung nach vorn. Chronik des Eisenbahn­wesens 1987. Neuentwicklungen bei Fahrzeugen und Geräten.




Jahrbuch für Eisenbahngeschichte

Uitgaven van de Deutsche Gesellschaft für Eisenbahn­geschichte (DGEG), Karlsruhe.

Jahrbuch für Eisenbahngeschichte. Band 6. 1973. ISBN 3879871353.

Vor 50 Jahren: Der französisch-deutsche Eisenbahn­krieg im Ruhrgebiet 1923. Geschichte der "Vereinigte Waggonfabriken AG" Köln Deutz ("Westwaggon"). Fünf unbekannte Kleinbahnen: Die Kreuznacher Kleinbahnen; Die Dampfstrassenbahn Eltville-Schlangenbad; Die Rhene-Diemeltalbahn Bredeler-Martenberg; Kleinbahn Rinkerode-Ascheberg; Die Kleinbahn Wallersforf-Münchshöfen. Unsere Fahrten im Jahre 1973.

Jahrbuch für Eisenbahngeschichte. Band 14. 1982. ISBN 3921426235.

Die Postbeförderung auf den deutschen Eisenbahnen von den Anfängen bis zur Reichs­gründung. Der Tender. Die erste russische Eisenbahn. Eine Dampflokomotive wird geboren. Mit der Kamera zu Besuch in der chinesischen Lokomotivfabrik Da Tong. Ein Bildbericht. Die Eisenbahnen Argentiniens und ihre deutschen Dampflokomotiven.




Series en verzamelwerken

Zie ook de uitgevers Odhams Press, Ritzau, Ian Allan, Pospischil en de boeken van Karl-Ernst Maedel.


Uitgeverij Wyt

De Rotterdamse uitgeverij Wyt heeft in de jaren zeventig een serie boeken uitgegeven over de spoorwegen in Nederland (8 delen) en over trams en tramlijnen (31 delen). Een deel ervan heb ik in die tijd nieuw gekocht; in 1975 kostten ze 11,50 gulden. De rest van de serie heb ik later bij elkaar gezocht. Deel 31, een nakomertje uit 1981, is zeldzaam. Ook verschenen er twee op dezelfde manier uitgevoerde boekjes over de spoorwegen op Aruba en Curaçao, en over de HTM-bussen in Den Haag. Een vreemde eend in de bijt van uitgeverij Wyt is een boekje over modelbouw in schaal N. Verder verscheen er een atlas van de tramwegen in Nederland, formaat A4.

Spoorwegen in Nederland

  1. Stoomlocomotieven van de Nederlandse Spoorwegen
  2. Nederlandsche Centraal Spoorwegmaatschappij
  3. Andere locomotieven van de Nederlandse Spoorwegen
  4. Hollandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij t/m 1890
  5. Hollandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij 1890-1920
  6. 150 jaar seinen voor treinen
  7. Lokaalspoor- en tramwegen van de HYSM
  8. Stalen getrokken rijtuigen der NS

Trams en tramlijnen

Deze boeken zijn beschreven onder Tram, metro, lokaalspoor.

  1. 65 jaar elektrische trams in Den Haag
  2. Museumtrams in Nederland
  3. Elektrische tram in en om Utrecht
  4. Korte geschiedenis van 50 Haagse tramlijnen
  5. 70 jaar elektrische tram in Amsterdam
  6. Elektrische tram van Rotterdam
  7. Elektrische trams van Groningen, Arnhem en Nijmegen
  8. Blauwe Tram 1924-1961
  9. Elektrische stadstrams op Java
  10. Elektrische trams in Twente, Zuid-Limburg en Zeeland
  11. Gooische stoomtram en andere lijnen in het Gooi
  12. Stoomtrams van Friesland en N.W. Overijssel
  13. Stoomtrams van Noord-Brabant en Limburg
  14. Stoomtrams in en om Den Haag en Gouda
  15. Stoomtrams van Drenthe en Oost-Groningen
  16. Stoomtrams op de Zuid-Hollandse eilanden en in Zeeland
  17. Amsterdamse paardetrams
  18. Stoomtrams in het centrum van Nederland
  19. Stoomtrams van Wadden tot IJ
  20. Rotterdamse paardetrams
  21. Voorlopers van de Blauwe Tram
  22. Geschiedenis van de Amsterdamse elektrische tramlijnen
  23. Paardetrams in Noord- en Oost Nederland
  24. Haagse paardetrams
  25. Geschiedenis van de Rotterdamse elektrische tramlijnen
  26. Motortrams
  27. Paardetrams in het westen van Nederland
  28. Stoomtrams in Gelderland
  29. Paardetrams in het centrum en zuiden van Nederland
  30. Stoomtrams van Noord-Brabant
  31. De Westlandsche Stoomtram

Overig









Klik op plaatje voor meer.    


Blandford Press

The Dawn of World Railways, 1800-1850 Blandford Press, London 1972. ISBN 0713705639.
Railways in the Formative Years, 1851-1895 Blandford Press, London 1973. ISBN 0713706120.
Railways at the Turn of the Century, 1895-1905. Blandford Press, London 1969.
Railways in the Years of Pre-eminence, 1905-1919. Blandford Press, London 1971. ISBN 0713700815.
Railways at the Zenith of Steam, 1920-1940. Blandford Press, London 1970. ISBN 0713707534.
Railways in the Transition from Steam, 1940-1965. Blandford Press, London 1974. ISBN 0713706767.
Railways of the Modern Age since 1963. Blandford Press, London 1975. ISBN 0713706767.

Dit is de zevendelige serie Railways of the World in Colour. Prachtige tekeningen van de hand van Clifford en Wendy Meadway, en ter zake doende beschrijvingen door O.S. Nock. Een enkele keer gaat de beroemde auteur de mist in. De NS-treinstellen plan V worden 'high-speed inter-city electric train' genoemd, waarbij de diagonale blauwe banden aangeven waar de eerste klas zich bevindt.

 
 

Blandford Press heeft honderden van dit soort boekjes op formaat A5 uitgegeven, over uiteenlopende onderwerpen. De illustraties, vaak tekeningen maar in veel boekjes ook foto's, zijn opgenomen in aparte kleurkaternen. Nummers verwijzen naar de toelichtende teksten in de andere katernen. Je bladert dus voortdurend heen en weer, maar dit was kennelijk een manier om de prijs te drukken. Een deel van deze boeken is ook in het Duits verschenen, bij Orell Füssli Verlag in Zürich.

  

Great Steam Locomotives of all Time. O.S. Nock. Blandford Press, 1976. ISBN 0713707879. Op het omslag loc 92220 "Evening Star", de laatste voor BR gebouwde stoomloc. Hoewel dat een goederenloc was, die normaal gesproken zwart geschilderd zou zijn, kreeg ze als eerbetoon de groene kleur die voor sneltreinlocomotieven was bestemd. De loc heeft slechts vijf jaar dienstgedaan: van 1960 tot 1965. Ze is bewaard gebleven.

Berühmte Dampflokomotiven des 19. und 20. Jahrhunderts. O.S. Nock. Orell Füssli Verlag, Zürich, 1977. ISBN 3280009251. Diverse hier getoonde boeken van Blandford Press zijn ook in het Duits verschenen.

 

British Steam Locomotives in colour. Blandford Press, London 1973 (4e druk, de 1e druk verscheen in 1964). ISBN 0713703504.

Steam Railways of Britain in colour. Blandford Press, London 1967. O.S. Nock met tekeningen van Clifford en Wendy Meadway.

Preserved Steam Railways of Britain. Colin Garratt. Blandford Press, 1979. ISBN 0713709782.

  

Railways and War before 1918. Dennis Bishop en W.J.K. Davies. Blandford Press, London 1972. ISBN 0713707038.

Railways and War since 1917. Dennis Bishop en W.J.K. Davies. Blandford Press, London 1974. ISBN 0713707062. (Het omslag bezit ik zelf niet.)

Uitgaven in dezelfde stijl als de hierboven beschreven serie, met tekeningen van legertreinen en aanverwante zaken uit diverse landen.


Amerikaanse legerloc die bij NS heeft dienstgedaan als serie 2000.

 

Buses and Trolleybuses before 1919. David Kaye. Blandford Press, London 1972. ISBN 0713705655.

Buses and Trolleybuses 1919-1945. David Kaye. Blandford Press, London 1970.

Buses and Trolleybuses since 1945. David Kaye. Blandford Press, London 1968.

  

Meer boeken van Blandford Press in Fotografie.


Die Eisenbahnen der Erde (Stöckl)

Dr. Fritz Stöckl. Zeitschriftenverlag Ployer & Co, Wien.

In 1960 begonnen als een ambitieus project: vijf jaar lang zou er elk kwartaal een nieuw boek verschijnen. Het is gebleven bij de vijf banden die nu in mijn boekenkast staan. Jammer, want het zijn gevarieerde en levendig geschreven boeken.

Band I - Grossbritannien (1960)

Band II - Frankreich (1961)

Band III - Spanien, Portugal, Mallorca, Azoren (1962)

Band IV - Skandinavien - Dänemark, Norwegen, Schweden (1963)

Band V - Benelux (Holland, Belgien, Luxemburg) und Irland. Dit deel is nooit verschenen, net zomin als de aangekondigde delen 7 t/m 20 die de spoorwegen in de rest van de wereld zouden behandelen.

Band VI - Deutschland - Deutsche Bundesbahn, Deutsche Reichsbahn, DSG und Mitropa (1964). Oorspronkelijke ondertitel: Bundesrepublik, Deutsche Demokratische Republik, DSG und Mitropa. Maar daar is een nieuwe ondertitel overheen geplakt door de firma Bohmann-Verlag, Wien-Heidelberg. De DDR is nooit erkend door de Bundesrepublik, dus een verwijzing daarnaar lag nogal gevoelig.

Ook van Fritz Stöckl:

  • Europäische Eisenbahnzüge mit klangvollen Namen. Carl Röhrig Verlag, 1958. Meer over dit boek.
  • Vom Adler zum IC. Eisenbahnen in Deutschland. Prisma Verlag, 1977. Meer over dit boek.
  • Die Eisenbahnmuseen der Erde. Ferrovia-Verlag, 1981. ISBN 3882750219. Overzicht van spoorwegmusea in de wereld. Meer over dit boek.
  • Die grossen Eisenbahn-Routen der Welt. Pawlak, 1990. ISBN 3881997245. Groot boek met foto's en reisverhalen. Meer over dit boek
 
 

Athenäum-Verlag

Bij deze uitgever verscheen, onder auspiciën van de DB, de volgende serie boeken:

  
  
  
   


Taschenbücher (Franckh'sche Verlagshandlung)

Zakboekjes van Franckh'sche Verlagshandlung. Verderop de soortgelijke serie van Frank Stenvalls Förlag.

Taschenbuch Deutsche Dampflokomotiven (Regelspur). Horst J. Obermayer. Franckh'sche Verlagshandlung, Stuttgart 1969. Zakboekje waarin van alle normaalsporige Duitse stoomlocomotieven een foto en een korte beschrijving wordt gegeven. Handig om bij je te hebben, hoewel er in 1969 niet zo erg veel verschillende typen meer rondreden in beide Duitslanden.

Na het succes van dit boekje volgden er nog een aantal delen. Auteur Horst J. Obermayer, tenzij anders vermeld:

Taschenbuch Deutsche Elektrolokomotiven. 1970, 4e verbeterde druk 1976. ISBN 3440037541.

Taschenbuch Deutsche Schmalspur-Dampflokomotiven. 1971, 2e druk 1973. ISBN 3440038181.

Taschenbuch Deutsche Diesellokomotiven. Mit Kleinlokomotiven. 1972, 5e druk 1979. ISBN 3440039323.

Taschenbuch Deutsche Triebwagen. 1973. ISBN 3440040542.

Taschenbuch der Eisenbahn 1. Fahrzeuge und Bahntechnik. 1975. ISBN 3440042480.

Taschenbuch der Eisenbahn 2. Bahnanlagen und Fahrdienst. 1977. ISBN 3440043746.

Taschenbuch Deutsche Reisezugwagen. 1978. ISBN 3440045897.

Taschenbuch Deutsche Güterwagen. Deutsche Bundesbahn. 1980. ISBN 3440048551.

Taschenbuch Deutsche Lokomotivfabriken. Ihre geschichte, ihre Lokomotiven und Konstrukteure. Wolfgang Messerschmidt. 1977. ISBN 3440044629.

Taschenbuch Deutsche Strassenbahn-Triebwagen. Elektro-Triebwagen 1881-1931. Martin Pabst. 1981. ISBN 3440049418.

Taschenbuch Deutsche Strassenbahn-Triebwagen 2. Elektro-Triebwagen 1931-heute. Martin Pabst. 1982. ISBN 3440050432.


Taschenbücher van de Franckh'sche Verlagshandlung. Wie het stapeltje op tafel legt ziet wat het probleem is met Duitse boeken: de titels op de rug staan verkeerd. Ook in andere landen heeft men hier niet over nagedacht. Lastig in kasten waar boeken in verschillende talen door elkaar staan.


Taschenbuch Deutsche Dampflokomotiven (Regelspur). Horst J. Obermayer. Heel Verlag, 2011. ISBN 9783868523867.

Fotografische herdruk van mijn stoombijbeltje, gebaseerd op de laatste druk uit 1979. De drukkwaliteit is matig, maar daar staat de prijs (ca. € 10) tegenover. Inhoudelijk mis ik de uitleg over hernummering die in 1970 bij de Oost-Duitse spoorwegen plaatsvond. De hernummering bij de DB in 1968 wordt wel uitgelegd.


Henschel Lokomotiv-Taschenbuch. Henschel & Sohn, Kassel. Ausgabe 1952.

Het boekje heeft niets te maken met de Taschenbücher die hierboven staan, behalve het formaat. Zie ook de fabrieksfoto's van Henschel.


Frank Stenvalls Förlag

Benelux Lokomotieven en Treinstellen 1977-01-01
Luc Calay, Gerrit Nieuwenhuis, Yves Steenebruggen. Frank Stenvalls Förlag, Malmö, 1978. ISBN 9172660295. Materieeloverzichten van NS, NMBS en CFL. Teksten in het Nederlands en het Frans. Met medewerking van onder andere Peter van der Vlist. Een opvallende fout is de verwisseling van de foto's van Plan T en de Benelux-treinstellen.

Benelux Lokomotieven en Treinstellen 1981-01-01
Gerrit Nieuwenhuis, Yves Steenebruggen. Frank Stenvalls Förlag, Malmö, 1982. ISBN 9172660546. Materieeloverzichten van NS, NMBS en CFL. Teksten in het Nederlands en het Frans. In tegenstelling tot de uitgave van 1977 staat er nu ook een foto in van de afwijkende Hondekop 1970.

Danske lokomotiver og motorvogne 1980-01-01
Tom Lauritsen. Frank Stenvalls Förlag, Malmö, 1980. ISBN 9172660473. Materieeloverzicht van de DSB en andere Deense spoorweg­maatschappijen. De DSB had in 1980 nog enkele stoomlocs op de rol staan: 658, 708, 736, 917, 963 en 991.

Österreichische Lokomotiven und Triebwagen 1978-01-01
Lennart Nilsson & René Sjöstrand. Verlag Frank Stenvall, Malmö, 1978. ISBN 9172660333. Materieeloverzicht van de ÖBB en andere Oostenrijkse spoorwegmaatschappijen. De ÖBB had nog enige stoomlocs in dienst van de series 52 en 93, van de series 97 en 197 (Erzbergbahn) en diverse smalspoorlocs. Bij de Zillertalbahn komen we het Sperwerstel van de RTM tegen, dat inmiddels weer terug is in Nederland.

Materiale Motore F.S. Italia 1979-01-01.
Fabio Cherubini. Frank Stenvalls Förlag, Malmö, 1979. ISBN 9172660430. Materieeloverzicht van Ferrovie Italiane dello Stato anno 1979.

Hungarian Motive Power
György Villány. Frank Stenvalls Förlag, Malmö, 1998. ISBN 917266147X. Materieeloverzicht van de Hongaarse spoorwegen. Engelse tekst.

Norse lok og motorvogner 1.1.1978
Sven Hjorth-Johansen, Erik W. Johansson og Knut Nordby. Uitgave van de Norsk Jernbaneklubb, verzorgd door Frank Stenvalls Förlag, Malmö, 1978. ISBN 8290286007. Materieeloverzicht van de Noorse spoorwegen per 1 januari 1978.

Les Engins Moteurs Français (SNCF) 1.7.1983
Jacques Defrance. Frank Stenvalls Förlag, Malmö, 1984. ISBN 9172660791. Tweede editie, in samenwerking met La Vie du Rail. Franstalig met een korte uitleg in het Engels. Materieeloverzicht van de Franse spoorwegen.

In mijn collectie ontbreekt nog een boekje over de Zweedse spoorwegen.

 
 
 
 

In dezelfde uitvoering als de zakboekjes van Franckh', publiceerde de Zweedse uitgever Stenvall een serie boekjes over het materieel van andere landen. Een afwijkend detail is de tekst op de rug van de boekjes: dat doen ze in Zweden wel goed. Het idee was dat er om de 3 of 4 jaar een herziene versie van elk boekje zou verschijnen. In de tussentijd verschenen er aanvullingen in het tijdschrift "Railway Scene". Dit blad verscheen onregelmatig tussen 1968 en 1982.



Taschenlexikon – Triebfahrzeuge der Schweiz. Door Theo Stolz. Minirex, Luzern, 1999. ISBN 3907014111.

Een andere uitgever, maar overduidelijk geïnspireerd door de zakboekjes van Franckh' en Stenvall. Formaat en opmaak zijn hetzelfde, alleen is dit een extra dik boekje omdat er in Zwitserland veel maatschappijen zijn met allemaal hun eigen materieel.


T.L. Hameeteman

De spoorwegen van West- en Noord-Europa. T.L. Hameeteman. Van Dishoeck, Bussum 1965.

De spoorwegen van Midden- en Zuid-Europa. T.L. Hameeteman. Van Dishoeck, Bussum 1965.

De spoorwegen van de United States en Canada. T.L. Hameeteman. Van Dishoeck, Bussum 1966.

De spoorwegen van Afrika. T.L.
Hameeteman. Van Dishoeck,
Bussum 1967.

De spoorwegen van Azië en Australië. Door
T.L. Hameeteman. Van Dishoeck,
Bussum 1968.

  
 

De serie "De spoorwegen van de gehele wereld" zou gaan bestaan uit acht delen. De delen 6 (Zuid-Amerika), 7 (Oost-Europa) en 8 (Locomotieven-fotoboek) zijn echter nooit bij Van Dishoeck verschenen. Er zijn later wel twee boeken verschenen bij De Alk:

Locomotieven toen en nu. T.L. Hameeteman. De Alk, Alkmaar ca. 1970. Grote Alk 605. ISBN 9060136055.

De spoorwegen van Oost-Europa. T.L. Hameeteman. De Alk, Alkmaar ca. 1972. Grote Alk 641. ISBN 9060136411.

 

Alkenreeks

Locomotieven voorheen en thans. J.H.E. Reeskamp. Alkenreeks 42 (ca. 1962). Met als uitsmijter de mededeling dat de atoomlocomotief er ongetwijfeld gaat komen.

Trams. J.H.E. Reeskamp. Alkenreeks 72.

De snelste treinen van Europa. G.L.S. Willemse. Alkenreeks 81.

Van Arend tot TT. G.L.S. Willemse. Alkenreeks 92 (ca. 1965).

Amerikaanse treinen. G.L.S. Willemse. Alkenreeks 99.

Metro's. Kees Hazelzet. Alkenreeks 133.

Trans Europ Express. G.L.S. Willemse. Alkenreeks 134.

Geschiedenis van de fiets. J.M. Fuchs en W.J. Simons. Alkenreeks 138 (ca. 1967).

Geschiedenis van de autobus. Hans Kuipers. Alkenreeks 146.

De laatste stoomlocs. G.L.S. Willemse. Alkenreeks 147.

De Amsterdamse tram in het verleden en heden. J. Deijs. Alkenreeks 149. Besproken in Op de Rails, juni 1968, blz. 159.

Nederlandse kustreddingboten. H.Th. de Booy. Alkenreeks 164.

Veerboten in Europa. G.H. Mulder. Alkenreeks 184 (ca. 1970). Onder andere aandacht voor diverse spoorveren.

De NZH 1. Het tramtijdperk. J.H. Bartman en G.J. de Swart. Alkenreeks 167. Besproken in Op de Rails, februari 1969, blz. 30.

De NZH 2. Het busbedrijf. P.H. Scheurleer en J.H. Bartman. Alkenreeks 168 (ca. 1970).

Deze boekjes dateren allemaal uit de jaren zestig/zeventig van de vorige eeuw. In totaal heeft uitgeverij De Alk in Alkmaar zo'n 200 boekjes uitgegeven over vliegtuigen, voertuigen, vaartuigen en andere onderwerpen.

  
  
  
  
  

Grote Alk

  • Locomotieven toen en nu (605)
  • De paardetram in Nederland (608)
  • Stoomwalsen (615)
  • De stoomtram (632)
  • De monorail (639)
  • Spoorwegen van Oost-Europa (641)
  • Stoomlocs van de Deutsche Bundesbahn (643)
  • Geschiedenis van de brandweerwagen (669)
  • De elektrische tram (687)
  • Stoomlocomotieven (693)
  • Museumlijnen in Europa (742)
  • Stoom in de Breesaap (746)
  • Moderne spoorwegen (760)

Als Grote Alk verscheen ook de serie Spoorwegen van Gerrit Nieuwenhuis.



AO-reeks

Regelmatig verschijnende boekjes, gericht op de jeugd, uitgegeven door het IVIO (Instituut Voor Individuele Ontwikkeling). AO stond eerst voor Algemene Ontwikkeling, later voor Actuele Onderwerpen. De AO-reeks begon in 1936 en loopt nog steeds. In 1972 ben ik abonnee geweest. De boekjes uit dat jaar heb ik nog, maar staan niet op mijn site. www.actueleonderwerpen.nl


Ondergrondse spoorweg in Nederland? Gegevens geleverd door Ir. A. Plomp, Hoofdingenieur N.S. Stichting IVIO. AO-reeks nummer 38, 25 januari 1946.

Lees meer over dit boekje en over de plannen voor een Schipholtunnel uit 1946.


IJzeren dictators. A. de Vries, werktuigkundig ambtenaar bij de Nederlandse Spoorwegen. Stichting IVIO. AO-reeks nummer 219, 20 augustus 1948.

De beveiliging van de spoorwegen in vogelvlucht, waarbij de mechanische beveiling - met armseinen als 'dictators' - voorop staat. Maar de NX-beveiliging en de lichtseinen komen eraan.


Van stoom tot stroom. J.F.A.M. Entken, voorlichtingsdienst NS. Stichting IVIO. AO-reeks nummer 613, 1 juni 1956.

"Over enige jaren zullen stoomlocomotieven nog slechts in het Spoorwegmuseum te Utrecht te bewonderen zijn."


Treinramp. J.F.A.M. Entken. Stichting IVIO. AO-reeks nummer 895.

Het boekje verscheen op 17 januari 1962 naar aanleiding van de grote treinramp bij Harmelen op 8 januari van dat jaar. Over dat ongeluk zelf wordt weinig informatie gegeven; het onderzoek naar de oorzaken was nog maar net begonnen. De auteur, die een aantal jaren bij de afdeling Voorlichting van de NS heeft gewerkt, besteedt aandacht aan de maatregelen die NS heeft voorbereid voor het geval zich een keer een calamiteit voordoet. In het tweede deel van het dunne boekje wordt een overzicht gegeven van de stand van zaken met betrekking tot de baanvak- en stationsbeveiliging.


De zon verduisterd. Prof. Mr. Dr. G. van den Berg. Stichting IVIO. AO-reeks nummer 848, 10 februari 1961.

Dit boekje verscheen naar aanleiding van de (in Nederland gedeeltelijke) zonsverduistering op 15 februari 1961. Uw bijna tienjarige webmaster was hier getuige van, op een schoolplein in Hilversum.


De langste brug van Europa. A.C.W. van der Vet, hoofdredacteur Algemeen Dagblad te Rotterdam. Stichting IVIO. AO-reeks nummer 998, 7 februari 1964.

De langste brug van Europa was in 1964 de ruim 5 kilometer lange brug over de Oosterschelde, tussen Schouwen-Duiveland en Noord-Beveland. Het is geen spoorbrug maar een verkeersbrug. Deze verbinding is aangelegd als aanvulling op de Deltawerken. Inmiddels ligt ook de Oosterscheldedam tussen deze twee eilanden. Meer bruggen.


Openbaar vervoer herontdekt. J. van Delden, bedrijfsjournalist bij de NS. Stichting IVIO. AO-reeks nummer 1131, 7 oktober 1966.


De Flevolijn. Han Vink, chef educatieve voorlichting NS. Stichting IVIO. AO-reeks 2159, 27 maart 1987.

Twintig jaar na de oplevering van Lelystad (1967) en tien jaar na de oplevering van Almere (1976), werden deze groeisteden aangesloten op het spoorwegnet. Dit boekje beschijft in vogelvlucht de geschiedenis en de aanleg van de Flevolijn. Bij deze aanleg is rekening gehouden met het doortrekken van de lijn naar Groningen: de Zuiderzeelijn. Maar die lag er twintig jaar na het verschijnen van dit boekje nog steeds niet. Op het omslag de eerste trein in Almere CS, 11 juni 1986.


Treinen in de toekomst. Ron van Stokkum, bedrijfsredacteur bij de NS. Stichting IVIO. AO-reeks nummer 2293, 1 december 1989.








Legendarische treinen (Atlas)

Wie kent niet de mooie aanbiedingen van de (Zwitserse) uitgeverij Editions Atlas: voor een bescheiden bedrag krijg je maar liefst 60 kaarten met foto's van treinen. Inclusief verzamelband en poster, en als je snel reageert ook nog een videoband over de Orient Express. Verplicht tot niets, maar als je wilt kun je je abonneren op de volgende series kaarten. Wie verstandig is doet dat niet, maar in 2001 had ik de serie compleet! 1200 kaarten in zes ringbanden. Ik wil zelf niet weten wat het me gekost heeft.

De collectie is nogal hapsnap, een register moet je zelf maar maken, en de vertaling uit het Frans in het Nederlands wekt soms bevreemding. Maar er zitten aardige dingen tussen, zoals een beschrijving van de Leader, een experimentele Britse draaistelstoomloc uit 1949, ontworpen door de befaamde ingenieur Bulleid. De machinist zat in een cabine voorin, terwijl de stoker was ondergebracht in een ruimte in het midden van de loc, waar het natuurlijk niet te harden was van de hitte. Bij één prototype is het dan ook gebleven.

In 2003 heb ik ingetekend op een serie modellocomotieven van Atlas.



The 500 series

Railroads. A history in photographs. Steve Barry. Salamander Books, 2002. ISBN 1840653876. 500 great photos of classic and contemporary trains, with landmark models en colorful memorabilia.

Tractors. An illustrated chronological history. Peter Henshaw. Greenwich Editions, London 2004. ISBN 0862886376.

Rond 1800 deed de stoommachine zijn intrede in het boerenbedrijf. Maar het gebruik van deze grote, gecompliceerde en dure machines was voorbehouden aan grote bedrijven. Een eeuw later, nadat de verbrandingsmotor was geperfectioneerd, begon de opkomst van de landbouwtractor en konden ook kleinere bedrijven hun levende paarden op stal zetten. In dit boek worden 500 historische en moderne tractoren beschreven.



NVBS-uitgaven


Stoppen op doorreis. Uitgave ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van de NVBS in 1971. Samenstelling J.W. Sluiter en H. Nieweg. Brill, Leiden 1971. Met veel zwart-witfoto's van treinen en trams in hun omgeving. Op het omslag loc NCS 72 bij vertrek uit Utrecht in 1911.

Geen nummer in de boekenreeks van de NVBS.


Tram en trein luchtig en grondig bekeken. Uitgave ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de NVBS in 1981. Samenstelling J.W. Sluiter en H. Nieweg. Brill, Leiden 1981. ISBN 9004065164. Op het omslag een luchtfoto in kleur van de SHM. De rest van het boek bestaat uit zwart-wit luchtfoto's, voornamelijk van voor de Tweede Wereldoorlog. Tram en trein spelen fotografisch gezien vaak een kleine rol: deze zijn meestal slechts toevallig aanwezig op de luchtfoto's. Maar dat maakt het verhaal dat de samenstellers weten te vertellen er niet minder boeiend om. De luchtfoto's zijn aangevuld met beelden vanaf de begane grond.

Geen nummer in de boekenreeks van de NVBS.


NVBS-Jubileumritten september 1971. Programmaboekje over de rit van de NVBS-Expres van 11 september 1971 (die de dag daarna werd herhaald) en de tramritten in Amsterdam en Rotterdam. Op het omslag een loc van de serie 3700. Het bleek niet mogelijk om de 3737 dienstvaardig te maken, vandaar dat men uit Rheine een loc liet overkomen. Geen oliestoker maar een kolenstoker: "anders is het niet echt!"

Stoom 81. Programmaboekje van de locomotievenmanifestatie ter gelegenheid van 50 jaar NVBS op 26 en 27 september 1981 tussen Amersfoort en Woudenberg. Tevens informatie over de meewerkende organisaties. Ik heb deze manifestatie zelf niet bijgewoond.

 

Openbaar vervoer in en om Leiden. Uitgave van de NVBS in samenwerking met de Autobus Dokumentatie Vereniging (ADV), 1971.

Dit boekje verscheen ter gelegenheid van de tentoonstelling over openbaar vervoer in en om Leiden, gehouden in de Lakenhal van 7 augustus tot en met 5 september 1971. Het biedt een beknopt overzicht van het openbaar vervoer op het water, op de rails en op de weg in de Leidse regio. Op het omslag een luchtfoto van het NS-station Leiden.


Vijftig jaar NVBS 1931-1981. Extra uitgave van Op de Rails, ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de NVBS. Op het omslag loc 3737 in 1974, toen zij voor het eerst sinds 1958 weer rijvaardig was gemaakt. De loc zou ook in 1981 dienstdoen tijdens de viering van het NVBS-jubileum.

In ben in 1967 lid geworden van de NVBS, en bezit dus alle nummers die vanaf dat jaar zijn verschenen. Later heb ik de oudere jaargangen bijgekocht, deels in facsimile.


De beveiligingen bij de Nederlandse Spoorwegen. Uitgave Documentatiebureau NVBS. Dit is een gebundelde heruitgave van de seinwezennummers van Op de Rails uit 1965, 1969 en 1980, inclusief een aantal artikelen over dit onderwerp uit andere nummers van Op de Rails. Ook zijn er enkele niet eerder gepubliceerde correcties en aanvullingen opgenomen. Het overzicht loopt tot september 1991.


Sfeer langs ijzeren wegen. Uitgave ter gelegenheid van het 60-jarig bestaan van de NVBS in 1991. Samenstelling Frits van der Gragt. Veel sfeerfoto's, allemaal in kleur. Nummer 17 in de boekenreeks van de NVBS.


Spoor en Tram in Nederland 1972-1997. Uitgave ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van het Documentatiebureau NVBS in 1997. Redactie Max Ockeloen. Geen ISBN. Geen nummer in de boekenreeks van de NVBS.

Dit boek geeft een overzicht van de voornaamste ontwikkelingen bij de Nederlandse railvervoerbedrijven die in het maandblad Op de Rails in een kwart eeuw aan de orde kwamen.

Er is ook een handelseditie verschenen onder de titel "Railvervoer in Nederland 1972-1997". Schuyt & Co, ISBN 9789060974421.


Sporen van verandering. Uitgave ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van de NVBS. Eindredactie Gerard de Graaf. De Alk, 2006. ISBN 9060132831. Tweede gewijzigde druk. De eerste druk was al voordat het jubileum goed en wel was begonnen uitverkocht. Ook het presentexemplaar dat ik zou krijgen, vanwege mijn bescheiden medewerking aan het boek, was door De Alk verkocht aan iemand anders. Ik bezit dus de tweede druk, waarin ten opzichte van de eerste druk diverse slordigheden zijn hersteld. Onderwerpen: de teloorgang van de interlokale tram in Nederland, het fotograferen van spoor- en tramwegen, gedaanteverwisseling in Gelderland, de ontwikkeling van Syntus, het spoorbedrijf in 1931, beveiliging en beheersing anno 2006, opkomst en ondergang van het NS-dienstwagen­park, goederenvervoer 1931-2006, een blik in de kaartjestrommel. Voor elk wat wils in dit aardige boek.

Geen nummer in de boekenreeks van de NVBS.


Boekenreeks NVBS

  1. Beknopt overzicht van de Nederlandse spoor- en tramwegbedrijven. Heruitgegeven onder de titel "Overzicht van de Nederlandse spoor- en tramwegbedrijven".
  2. Van omnibus tot trolleybus, Arnhem
  3. Trammend naar de metro. De historie van de tram in Rotterdam.
  4. Europe's greatest tramway network. Tramways in the Rhein-Ruhr Area of Germany.
  5. Tram en bus rond de Martini, Groningen
  6. The locomotives built by Machinefabriek Breda
  7. De RTM op de Zuid-Hollandse en Zeeuwse Eilanden
  8. Op smalspoor door Oost-Gelderland
  9. De tramwegen van Noord-Brabant
  10. De Leidse paardetram
  11. Spoorwegstations in Nederland
  12. Friesland rond per tram (heruitgegeven onder nummer 25)
  13. Het trambedrijf van de NZH, tussen Spaarnestad en Residentie
  14. Van stoomtram tot DVM. De geschiedenis van de stoomtram en autobus in Noord-Overijssel en Drenthe.
  15. De rijtuigen van de Nederlandse stoomtramwegen
  16. Sporen in de tijd. 150 jaar spoorwegen in beeld
  17. Sfeer langs ijzeren wegen
  18. Maas-Buurt Spoorweg
  19. RET: portret van een vervoerbedrijf 1968-1992
  20. Locomotiefloodsen en tractieterreinen in Nederland 1839-1958
  21. De Waterlandse Tram. 1888-1956
  22. Spoorwegongevallen in Nederland, 1839-1993
  23. Nederlandse industrielocomotieven (normaalspoor)
  24. 130 Jaar tram in Den Haag 1, materieeloverzicht
  25. Friesland rond per tram. 1880-1948 (heruitgave van nummer 12)
  26. Het trambedrijf van de NZH. 1899-1957
  27. De goederenwagens van de Nederlandse tramwegen
  28. NZH-Railatlas 1881-1961
  29. De Amsterdamse paardentrams
  30. Lokaalspoorwegen in Twente en de Achterhoek
  31. Stoomtrammaatschappij Oostelijk Groningen. 1915-1948
  32. Stations en spoorbruggen op Sumatra. 1876-1941
  33. Onze tram in Amsterdam
  34. Vervlogen stoom. De Nederlandsche Spoorwegen in de periode 1921-1940
  35. Het spoorwegbedrijf in oorlogstijd, 1939-'45
  36. Nederlandse industrielocomotieven (smalspoor)
  37. Het Indische spoor in oorlogstijd
  38. De IJzeren Rijn
  39. Roosendaal, een spoorwegknooppunt als 's lands voorportaal in het zuiden, 1854-1996
  40. De Erfenis. De houten rijtuigen van de Nederlandsche Spoorwegen 1921-1956
  41. Industrielocomotieven. Motorlocomotieven op Nederlandse raccordementen en industriesporen
  42. De Noord-Brabantsch-Duitsche Spoorweg-Maatschappij, de Vlissinger Postroute
  43. 130 jaar tram in Den Haag 2, lijnenloop en bedrijfsvoering
  44. Railatlas tramlijnen Den Haag en omstreken vanaf 1864
  45. Rook waait over het Westland
  46. Moderne Trams. Deel 1: vierassers.
  47. Opkomst en ondergang van de Noord-Friesche Locaal-Spoorwegmaatschappij
  48. Moderne Trams. Deel 2: vierassers (vervolg) en gelede trams.
  49. Lodewijk Derens, Nederlands eerste spoorwegfotograaf
  50. De Blauwe Tram Leiden–Scheveningen
  51. Van huis tot huis per spoor (laadkistvervoer bij NS en ATO/Van Gend en Loos)
  52. Amsterdam – Brussel. De historie van de Benelux-treinen.
  53. Railatlas van Rotterdam. 140 jaar tramrails in de Maasstad.
  54. Hummel Hummel Zügen en zo
  55. De Stoomtram Tiel – Buren – Culemborg
  56. De spoorwegen in Nederlands-Indië 1864-1942
  57. De Indische Mijnspoorwegen
  58. Stoom bij NS in de jaren dertig
  59. Havensporen op Zuid
  60. De Oosterspoorweg

Het ondoorgrondelijke nummersysteem van de NVBS

De meeste boeken hebben sinds 1967 een nummer in de boeken­reeks van de NVBS gekregen, maar niet allemaal. Zo lijkt het erop dat jubileum­boeken geen boekenreeks­nummer krijgen, maar een enkel jubileum­boek (17) toch weer wel.

De diepere gedachte achter dit systeem is mij nog niet duidelijk. Misschien zijn ze het af en toe vergeten. Of misschien werken de commissies van de gewone boeken en de jubileum­boeken vrolijk langs elkaar heen.

Andere voorbeelden: "De Nederlandse stoomlocomotieven" 8e editie (2005) en 9e editie (maart 2024) zijn uitgegeven zonder NVBS-nummer. Wel staat het NVBS-logo voor in deze boeken.

Hiernaast de boeken die wel een boeken­reeks­nummer hebben (onder­streepte titels in mijn collectie). Boeken zonder nummer vind je door iets terug te scrollen.

Meer over de NVBS.


De historische filmreeksen van de NVBS

De eerste historische reeks:

  • Jumbo's, Jeeps en Blokkendozen. Nederlandsche Spoorwegen 1945-1955. Samen­gesteld door Ton Pruissen, uitgegeven door Van den Burg Beeld­producties. In 1999 verschenen op vhs, daarna ook op dvd.
  • Stoomtrams in Nederland 1936-1957. Samen­gesteld door Ton Pruissen, uitgegeven door Van den Burg Beeld­producties. Op vhs.
  • Elektrische trams in Nederland 1920-1955. Samen­gesteld door Ton Pruissen, uitgegeven door Van den Burg Beeld­producties. Op vhs.
  • Trams in Nederland. De twee genoemde tramfilms op dubbel-dvd.

De tweede historische reeks:

  • Deel 1: Stoom over Holland. Stoomtractie bij de Nederlandsche Spoorwegen in de jaren dertig. Samengesteld door Ton Pruissen, uitgegeven door Van den Burg Beeld­producties. Dvd, 2012.
  • Deel 2: Suikerstoom op Java, 1984 en 1991. Samengesteld door Ton Pruissen, uitgegeven door Van den Burg Beeld­producties. Dvd, 2016?
  • Deel 3: ???
  • Deel 4: Stoomtractie bij de Nederland­sche Spoorwegen 1947/57. Samen­gesteld door Ton Pruissen, uitgegeven door Groenendal Video Groep. Dvd, 2003.

Ook verschenen: "75 jaar NVBS. Over mensen met passie." Een dvd ter gelegen­heid van het NVBS-jubileum in 2006.

Meer videobanden en dvd's.




overzicht      deel 2      deel 3





vorige       start       omhoog